Türkiye ve Bazı AB Üyesi Ülke Hava Trafik Kontrol Hizmet Sağlayıcıları

Lisans Sözleşmesi imzalamış ve 4 ülke bu testi uygulamaya koymuştur.

4.3. Türkiye ve Bazı AB Üyesi Ülke Hava Trafik Kontrol Hizmet Sağlayıcıları

Tezin bu bölümünde Türkiye’de ve Avrupa Birliği’ne üye ülkelerde hava trafik kontrol hizmeti görevini yerine getiren ve genel olarak hava seyrüsefer hizmet sağlayıcıları olarak adlandırılan kurumlar bazı önemli ve yeni üye (Bulgaristan ve Romanya) ülkeler bazında incelenecektir. İnceleme kapsamında bu kurumların idari yapılanmaları, mevcut ve geleceğe yönelik yatırım planları, HTK personel sayıları, hizmet verdikleri trafik sayıları vb. konularda özet bilgiler verilecektir.

Türkiye: Devlet Hava Meydanları İşletmesi Genel Müdürlüğü (DHMİ)

Türkiye Havaalanlarının işletilmesi ile Türkiye Hava sahasındaki hava trafiğinin düzenlenmesi ve kontrolü görevi, Devlet Hava Meydanları İşletmesi (DHMİ) Genel Müdürlüğünce yerine getirilmektedir. Türk Sivil Havacılık sektörünün altyapısını oluşturan tesis ve donanımıyla, 1933 yılından bu yana değişik isim ve statülerle hizmetlerini yürütmekte olan kuruluş, 233 Sayılı Kanun Hükmünde Kararname ve Ana Statüsü çerçevesinde 1984 yılından itibaren faaliyetlerini Kamu İktisadi Teşebbüsü olarak sürdürmektedir.

Devlet Hava Meydanları İşletmesi (DHMİ) Genel Müdürlüğü; tüzel kişiliğe sahip, faaliyetlerinde özerk, sorumluluğu sermayesi ile sınırlı, Ulaştırma Bakanlığı ile ilgili ve en son hukuki düzenlemeyle hizmetleri imtiyaz sayılan bir Kamu İktisadi Kuruluşudur (KİK).

Kuruluşun Ana Statüsü ile belirlenen amaç ve faaliyet konuları ise;

195 _{IANS Institute of Air Navigation Services, ELPAC, Eurocontrol Brochure, Luxembourg, 2007,}

- Sivil havacılık faaliyetlerinin gereği olan hava taşımacılığı, havaalanlarının işletilmesi, meydan yer hizmetlerinin yapılması, hava trafik kontrol hizmetlerinin ifası, seyrüsefer sistem ve kolaylıklarının kurulması ve işletilmesi, bu faaliyetler ile ilgili diğer tesis ve sistemlerin kurulması, işletilmesi ve modern havacılık düzeyine çıkarılmasını sağlamaktır.

Bugün Kuruluşun, hava alanı işletmeciliği ve seyrüsefer hizmetlerinin ifası için oluşturduğu alt yapı kapsamında;

• Türk Hava Sahasında 53.793 Km. kontrollü bir uçuş yolu ağı, • 2 Adet Saha Kontrol Merkezi (ACC)

• 15 adet Yaklaşma Kontrol Merkezi (APP) • 32 Adet Meydan Kontrol Kulesi (TWR) • 2 Adet Uçuş Bilgi Merkezi (FIC)

• 13 Adet Havacılık Bilgi Hizmet Birimi (Enformasyon), • 1 Adet Uluslararası NOTAM Ofisi,

• 34 Adet Arama- Kurtarma Ünitesi,

• 1 Adet Uluslararası Haberleşme Merkezi bulunmaktadır.

Türk hava sahasını kullanan tüm hava taşıtlarına güvenilir bir hava trafik hizmetin verilebilmesi için DHMİ ayrıca Hava Seyrüsefer Yardımcı Sistemleri temin ve tesis etmektedir. Bu kapsamda, Ülkemiz hava sahasında uçuş emniyetini sağlamak amacıyla toplam 207 adet seyrüsefer yardımcı cihazı,196 toplam 18 adet de radar istasyonu mevcuttur.

Önceki bölümlerde verilen istatistiklerde de görüldüğü üzere her geçen yıl düzenli bir biçimde artan hava trafiği doğrultusunda ülkemizdeki mevcut hava trafik yönetimi teknolojik alt yapı ve sistemlerinin özellikle önümüzdeki dönemde ihtiyaçlara cevap veremeyeceği öngörülmektedir. Bu bağlamda Türkiye hava seyrüsefer hizmet sağlayıcısı DHMİ bu ihtiyaçları karşılayabilmek için ve Avrupa Birliği-Eurocontrol standartları ile Tek Avrupa Seması-SESAR programına uyum

196 _{Bu cihazlar hava araçlarına yön tayininde yardımcı olan VOR (VHF Omnidirectional Range) ve}

NDB (Non-Directional Beacon), mesafe bilgisi veren DME (Distance Measuring Equipment) ve hava araçlarının görüş şartlarının kötü olduğu durumlarda dahi piste güvenli bir biçimde inmelerine yardımcı olan ILS (Instrumental Landing Systems) cihazlarıdır.

kapsamında bir takım teknolojik alt yapı projeleri gerçekleştirmektedir. Bu projelerden en önemlisi SMART (Systematic Modernization of Air Traffic Management Resources in Turkey) yani Türkiye’deki Hava Trafik Yönetim (ATM) Kaynaklarının Sistematik Modernizasyonu projesidir.

Türkiye Hava Sahası halen iki FIR’dan (Ankara ve İstanbul) oluşmakta olup saha kontrol hizmeti Ankara ve İstanbul ACC’den ( ayrıca İstanbul’un güney bölgesi olarak Adnan Menderes APP’den) verilmektedir. Eurocontrol’un Avrupa ülkelerinde uygulamaya koyduğu tek hava sahası konseptine uygun olarak yaptığı tavsiyeler doğrultusunda SMART Projesi kapsamında, iki FIR’dan oluşan Türkiye hava sahası tek hava sahasına dönüştürülecek ve Esenboğa Hava Limanında kurulacak olan Ankara ACC, bütün Türkiye hava sahasının tek bir merkezden idare edilebilmesini sağlayacak; İstanbul, A.Menderes, Antalya, Dalaman ve Bodrum da kurulacak olan Yaklaşma Kontrol Ofisleri FL245'e kadar hizmet verecektir. Ankara ACC ya da diğer APP'larda meydana gelebilecek büyük bir arızada ATC Merkezleri birbirlerinin yedeği olarak hizmete devam edebilecek kabiliyette olacaktır. ATC'lere bu imkânın kazandırılabilmesi amacıyla radar sensör verileri, Yer/Yer ve Hava/Yer muhabere imkânlarının büyük bir network ile bütün ATC Merkezlerine ulaştırılabilecektir.

SMART projesinin amaçları:197

• Yeni teknoloji ile Kontrolör iş yükünü azaltmak,

• ATC Hizmetinde kalite ve uçuş emniyetine yönelik tedbirleri artırmak, • ATC Otomasyon ve fonksiyonlarında çağı yakalamak,

• Hava trafik yönetim sistemini Sivil Hava Trafik Kontrol kapsamında uluslararası veri paylaşımına açık hale gelmek,

• AB Tek Avrupa Seması, Hava Sahasının Esnek Kullanımı (FUA) konseptine uyum,

• Önemli bir unsur olan gelişmiş recording & playback fonksiyonuna sahip olmak, şeklinde özetlenebilir.

197 _{DHMİ Hava Seyrüsefer Daire Başkanlığı, SMART Sunusu, Ankara}

SMART projesine; ülke ekonomisine yapacağı olumlu katkı düşüncesi ve komşu ülkelerin (Yunanistan, Bulgaristan, Macaristan, Kıbrıs, Romanya, Slovakya ve Çek Cumhuriyeti) hava sahaları ile ilgili olarak yaptıkları modernizasyon çalışmaları da irdelenerek başlanılmıştır. Konu edilen projenin yatırım giderlerinin Türkiye’nin üyesi bulunduğu EUROCONTROL teşkilatından kullanıcılar vasıtasıyla, geri dönüşümünün sağlanacak olması, hem Devlet Hava Meydanları İşletmesi Genel

Müdürlüğüne hem de ülke hazinesine maddi bir külfet getirmeyecektir.198 Hava Trafik Kontrolörlerinin eğitimini de içinde barındıran SMART Projesi; personel lisansları ve hava trafik güvenliği gibi konuları da içermektedir. Toplam maliyeti 87 milyon Euro olan projenin 2009 yılında tamamlanması planlanmaktadır.

Hava sahası kullanıcıları sadece sivil hava araçları değildir. Askeri amaçlı uçuş yapan hava araçları da ilgili ülke hava sahasının önemli kullanıcılarındandır. Ülkelerin her zaman var olacak savunma ihtiyaçları özellikle askeri eğitim uçuşlarının yoğun bir biçimde icrasına sebep olmaktadır. Bu da sivil hava seyrüsefer hizmet sağlayıcılar ile askeri uçaklara hizmet veren askeri radar ve kulelerin, birbiriyle sıkı bir işbirliği ve koordinasyonla çalışmasını zorunlu kılmaktadır. Bu bağlamda ülkemizde askeri trafiklerin özellikle eğitim uçuşlarının düzenlenmesi ve kontrolü Hava Kuverleri Komutanlığı’na bağlı askeri radar ve kuleler aracılığı ile yapılmaktadır. Ancak burada sadece askeri birimlere değil sivil trafiklere hava trafik hizmeti veren DHMİ’ye de görev düşmektedir. Özellikle sivil hava trafiğini etkileyen saha, rota ve seviyelerde bu trafiklerin birbiri ile ayırma sorumluluğu sivil kontrolörler tarafından üstlenilmektedir. Kısıtlı hava sahasında meydana gelebilecek yakın geçme ve kazaları önlemek bağlamında özellikle Avrupa hava sahasında sivil- asker koordinasyonuna büyük önem verilmektedir. Türkiye’de de özellikle son yıllarda bu koordinasyonun önemi doğrultusunda ihtiyaç duyulan sivil ünitelerde Sivil-Asker Koordinasyon Merkezleri kurulmuş ve buralarda askeri personel ile sivil personelin aynı operasyon odasında çalışması sağlanarak daha etkin bir koordinasyon sisteminin tesisi amaçlanmıştır.

İspanya: Aeropuertos Españoles y Navegación Aérea (AENA)

İdari yapılanması tamamı devlete ait özel hukuk kurallarına tabi Gelişme Bakanlığına bağlı özel işletme hukukuna tabi kamu tüzel kişiliği şeklindedir. Kontrol ettiği hava sahası 2.190.000 km2’dir. Operasyonel hava trafik hizmet üniteleri 5 adet ACC (Barcelona, Madrid, Canarias, Sevilla, Palma), 22 APP ve 35 adet TWR’den oluşmaktadır.

2006 yılı itibariyle:

Hizmet verilen toplam IFR trafik sayısı: 1.717.000 IFR trafiklere verilen hizmet süresi: 1.324.000 saat Aktif olarak çalışan kontrolör sayısı: 1948

İtalya: Ente Nazionale di Assistenza al Volo (ENAV)

İdari yapılanması tamamı devlete ait ve Ekonomi Bakanlığına bağlı, fakat karar ve yatırımlarında tamamen bağımsız özel işletme hukuk kurallarına bağlı bir anonim ortaklık şeklindedir. Kontrol ettiği hava sahası 734.000 km2’dir. Operasyonel hava trafik hizmet üniteleri 4 adet ACC (Milan, Padua, Roma, Brindisi), 14 APP, 30 TWR ve 14 adet AFIS’den oluşmaktadır.

2006 yılı itibariyle:

Hizmet verilen toplam IFR trafik sayısı: 1.548.000 IFR trafiklere verilen hizmet süresi: 1.047.000 saat Aktif olarak çalışan kontrolör sayısı: 1297

Fransa: Direction des Services de la Navigation Aérienne (DSNA)

İdari yapılanma olarak tamamı devlete ait, Fransa sivil havacılık genel müdürlüğünün bir bölümü olarak hizmet vermektedir. Kontrol ettiği hava sahası 1.159.347 km2’dir. Operasyonel hava trafik hizmet üniteleri 5 adet ACC (Paris, Bordeaux, Marseille, Brest, Reims), 11 adet APP/TWR ve 65 adet TWR’den oluşmaktadır.

2006 yılı itibariyle:

Hizmet verilen toplam IFR trafik sayısı: 2.743.000 IFR trafiklere verilen hizmet süresi: 2.150.000 saat Aktif olarak çalışan kontrolör sayısı: 2595

İngiltere: National Air Traffic Services (NATS)

İdari yapılanması 2001 yılından beri kamu özel ortaklığı biçimindedir. Buna göre hisselerin %49’u devlete (hükümet altın hisseye sahiptir), %51’i ise özel sektör ve çalışanlara (%42’si yedi adet havayolu şirketine, %4’ü BAA’ye ve %5’i NATS çalışanlarına) aittir. Kontrol ettiği hava sahası 3.110.000 km2’dir. Operasyonel hava trafik hizmet üniteleri 1 adet Okyanus Saha Kontrol (OAC-Shanwick), 4 adet ACC (London AC, London TC, Manchester, Scottish), 12 adet APP, 15 TWR ve 2 adet AFIS’den oluşmaktadır.

2006 yılı itibariyle:

Hizmet verilen toplam IFR trafik sayısı: 2.501.000 IFR trafiklere verilen hizmet süresi: 1.383.000 saat Aktif olarak çalışan kontrolör sayısı: 1411