İÇ PAZARDA ORTAK BİR HAVA ULAŞTIRMA POLİTİKASI VE GELİŞİMİ

Hava taşımacılığı, Avrupa Birliği'nin Ortak Pazara dahil etmeye çalıştığı alanlardan biri olmasına karşın, 1990'lara kadar bu konuda hatırı sayılır bir başarı elde edilememiştir. Aslında Avrupa Havacılığı'nın entegrasyonu konusundaki çabaların kökenleri Avrupa Birliği'nden daha eskiye dayanmaktadır ve öncelleri 1934 yılına kadar uzanmaktadır.130 İkinci Dünya Savaşı'ndan sonraki çabalar 1957 yılındaki Avrupa Ekonomik Topluluğu Antlaşması'ndan hemen önce başlamıştır. Konsey'e bir Avrupa sivil havacılık kurumunun oluşturulmasına yönelik bazı teklifler verilmiştir.131 1960–1961 yıllarında AET Antlaşmasının sonuçlanmasını takiben, Komisyon ve Avrupa Parlamentosu, özel sektörün de yönlendirmesi ile hava taşımacılığı alanında iki doküman132 ortaya koymuştur.

Haziran 1970'de Komisyon, Konsey'e hava taşımacılığı üzerine bir dizi tedbiri içeren bir Mektup iletmiştir. (Resmi olarak bu evrak bir Deklarasyon formatında sunulmuştur) Komisyonun buradaki niyeti, hava taşımacılığı alanındaki ulusal yetkileri Avrupa Kurumlarına devretmekti.

30 Haziran 1972'de ise Komisyon, hava taşımacılığında ortak bir hareket alanının başlatılmasına ilişkin bir Konsey Kararı çıkarılmasına yönelik bir öneri vermiştir.133 Avrupa Parlamentosu, Komisyon'un bu önerisi üzerine yayınladığı Noe Raporu'nda,134 hava taşımacılığındaki "yeterlilik" unsurunun üye devletlerin inisiyatifinden Topluluk yetki alanına kaydırılması ve üçüncü ülkelerle ilişkilerin güçlendirilmesi yönünde fikir beyan etmiştir.

130_{“Pan European Economic Conference” , IV Revue Aéronautique Internationale, 1934, s.389.} 131 _{Avrupa Konseyine 3 plan sunulmuştur: “Bonnefus Planı”, “Vander Kieft Planı”, en etkilisi olan}

“Sforza Planı” bkz: XIV Revue Générale de l’ Air, 1951, s.359–372.

132 _{Avrupa Parlamentosu raportörü Corniglion Molinierto’nun 107 numaralı raporu ve 10 Nisan 1961}

tarih ve 51/61 sayılı “Ortak Ulaştırma Politikasının Genel Hatları” üzerine Komisyon Memorandumu

133 _{Avrupa Toplulukları Resmi Gazetesi, 18 Ekim 1972, L 110, s.6.} 134 _{European Parliament, Noe Report, Doc.195/72, s.248}

Komisyon'un teklifi üzerine Ekonomik ve Sosyal Komite'nin yayınladığı "De Grave Raporu"nda135 ise, üye olmayan ülkeleri de kapsayacak bir ortak politikanın gerekliliğine değinilmiştir. Noe Raporu ve De Grave Raporu havacılıkla ilgili temel sorunları ele almaları açısından son derece önemlidir. Ancak bu inisiyatiflerin hiçbiri somut tedbirlere öncülük etmemiştir. Bu başarısızlığın ardından Komisyon, Avrupa Adalet Divanı'ndan yardım talep etmiştir.

Aslında Komisyon'un amacı Avrupa Adalet Divanı'nın yargı yetkisinden faydalanmaktan ziyade, hükümetlerin ve şirketlerinişbirliğini sağlayarak, daha esnek ve gerçekçi bir yaklaşım ortaya koymaktı. Burada önemle vurgulanması gereken bir nokta da, bu yaklaşımın ortaya konması sürecinde Komisyonun aynı zamanda hava taşımacılığının Topluluk-içi ve Topluluk-dışı kanadının hızlı bir biçimde entegrasyonunu gerçekleştirmek niyetidir.

1975 yılında, Avrupa Havacılık Sektörü için hazırlanan Hareket Planı136 (Spinelli Raporu) Komisyonun, Kurucu Antlaşmanın 84(2) maddesine dayanarak bir Ortak Ticaret Politikası (OTP) oluşturması konusunda ele alması gereken prensipleri ortaya koymuştur. Rapor uyarınca bu politikanın iki temel amacı olmalıydı. Birincisi, hava hatları ile sıkı bir ilişki içerisinde ve Topluluk düzeyinde düzenlenmiş bir Avrupa hava sahası oluşturulmasıydı. Uygulanması gereken faaliyetler esnasında, Spinelli Raporu, bu bağlantıların ICAO ve ECAC gibi uluslararası örgütler tarafından kurulmasını önermekteydi.

1976 Tebliği ( Ya da Scorrascia-Mugnoza Raporu )137 konuya, ICAO ve ECAC ile ilişkilerin AET Antlaşmasının 229. maddesine dayandırılması gerekliliğini eklemiştir. Bu daha gerçekçi ve esnek yaklaşım temelinde Konsey, Temmuz 1977’de AET Antlaşması’nın uygulamalarını hava taşımacılığı sektöründe uygulama sürecini başlatma kararını vermiştir. Buna rağmen, bu sürecin itici bir güce ihtiyacı vardı. Bu

135 _{European Parliament, Dé Grave Report, 27.02.1973, Doc.R/CES/75/73, s.74.}

136 _{European Commission, Action Programme for the European Aeronautical Sector, COM(75)}

475, Brussels,1 October 1975, s.3

arayış Komisyonun 1 Numaralı Sivil havacılık memorandumu ile somutlaşmıştır.138 Bu dokümanda Komisyon, oluşturulacak bir Ortak Hava Taşımacılığı Politikası’nın içeriği hakkında, Topluluğun kurumları arasında bir tartışma başlatmak ve Avrupa içerisinde daha iyi hava taşımacılığı hizmetleri için kapsamı genişleterek bazı somut faaliyetler oluşturmak amacındaydı.

ABD’nin kural azaltma(deregülasyon) faaliyetleri ile karşılaştırıldığında, Komisyonun yaklaşımı sadece hava taşıyıcıları üzerinde olumlu etki yaratabilmiştir. Memorandum’da sadece, ECAC ve EUROCONTROL ile işbirliği antlaşması imzalayan Komisyon’un ICAO ile de işbirliğini geliştirmeye çalışması gerektiğinden bahsedilmiştir. Ek olarak Komisyon, hava taşımacılığı alanında üye devletlerle üçüncü ülkelerin ilişkilerinin uluslararası örgütler seviyesinde ele alınması gerektiği yönündeki niyetini açıklamıştır.

2 Numaralı Sivil Havacılık Memorandumu’nun139 amacı ise, Topluluk dahilinde hava taşımacılığı için kapsamlı bir iskelet oluşturmak ve Komisyon’un koymayı düşündüğü sınırlamaların bir tarifini yapmaktı. Bu Memorandumda, önemli bir politik karar alınmıştır. 3. bölümde Komisyon, Topluluk içerisindeki üye devletler arasındaki hava taşımacılığını düzenleyecek olan bir sistemin, üye devletlerle üçüncü ülkeler arası ilişkileri düzenlemede kullanılmasının uygun olmayacağını belirtmiştir. Bu sebepten ötürü, Komisyon, üye devletler arası hava taşımacılığına konsantre olmaya niyetlenmiştir. Bu, hava taşımacılığının Topluluk-içi yönüne konsantre olan ilk kararın alınması anlamına gelmekteydi. 28–29 Haziran 1985 yılında Komisyon’un Konsey’e sunmuş olduğu, iç pazara yönelik Beyaz Kitap140, bir iç pazarın tamamlanması ve Topluluk içindeki sorunlara yüksek öncelik verilmesi gerekliliğini vurgulamıştır. Bu doğrultuda iç pazarın gelişimine yönelik liberalizasyon çalışmaları yapılmış ve bu çalışmalar 3 önemli paketle desteklenmiştir.

138 _{Bkz. Commission Of The European Communities, The Civil Aviation Memorandum No:1, “Air}

Transport: A Community Approach”, Com(79) 311, Bulletin of European Community, 1979.

139 _{Bkz. Commission Of The European Communities, The Civil Aviation Memorandum No:2,}

“Progress Towards The Development of a Community Air Transport Policy”, COM(84) 72,

Brussels, 1984

140_{European Commission, Completing the Internal Market, White Paper from the Commission to}