Türkiye Örnekleminde Yapılan Çalışmalar

Türkiye’de ihracatla büyüme arasındaki ilişkiyi makro açıdan inceleyen çalışma sayısı oldukça fazladır. Söz konusu çalışmaların büyük bir çoğunluğunu nedensellik bağlamında incelenen çalışmalar oluşturmaktadır. Hatemi-J ve Irandoust (2000), Türkiye’nin de aralarında bulunduğu beş ülke (Yunanistan, Meksika, İrlanda, Portekiz) için İhracata Dayalı Büyüme Hipotezi’ni, Toda Yamamota tarafından nedensellik testine bağlı olarak geliştirilen VAR modeli ile analiz etmiştir. Analiz sonuçları İrlanda, Meksika ve Portekiz için ihracat ile büyüme arasında uzun dönem bir nedensellik ilişkisi olduğunu göstermiştir. Meksika ve İrlanda’da ilişkinin yönü ihracattan büyümeye doğru iken; Portekiz’de büyümeden ihracata doğrudur. Yunanistan ve Türkiye için ise bu iki değişken arasında nedensel bir ilişkinin bulunmadığı gözlemlenmiştir.

Eşbütünleşme ve Granger nedensellik analizlerini kullanarak Şimşek (2003), Türkiye’de İhracata Dayalı Büyüme Hipotezi’nin geçerliliğini incelemiştir. Çalışmada, büyümeden ihracata doğru tek yönlü bir nedensellik ilişkisi tespit edilmiştir. Bu veriler ışığında İhracata Dayalı Büyüme Hipotezi’nin desteklenmediği ortaya çıkmıştır.

Demirhan (2005), 1990:1-2004:1 dönemine ilişkin verilerle Türkiye’de ihracatla büyüme arasındaki nedensellik ilişkisini incelediği çalışmasında, Vektör Hata Düzeltme Modeli [Vector Error Correction Model (VECM)] ve eşbütünleşme analizini kullanmıştır. Elde edilen bulgulara göre, ithalat, ihracat ve büyüme arasında uzun dönem bir denge ilişkisi vardır. Nedensellik analizi, ihracattan büyümeye doğru tek yönlü bir nedensellik ilişkisi olduğunu ortaya çıkarmıştır.

1923-2004 yıllarını içeren kapsamlı veri seti ile Erdoğan (2006), Türkiye’de ihracat artışı ile büyüme arasındaki nedensel ve uzun dönem ilişkiyi değerlendirmiştir. Elde edilen ampirik bulgular, iki değişken arasında uzun dönem bir ilişkinin olduğunu ortaya koymuştur. Bununla birlikte, %10 anlamlılık düzeyinde ihracat ve büyüme arasında çift yönlü bir nedensellik ilişkisinin olduğu gözlemlenmiştir.

111 1928-2006 döneminde Savaş (2010), Türkiye’de ekonomik büyüme, beşeri sermaye ve ihracat arasındaki nedensellik ilişkisini eşbütünleşme ve hata düzeltme metodunu kullanılarak araştırmıştır. Elde edilen bulgular, söz konusu dönemde hem ihracata dayalı içsel büyüme modelinin hem de beşeri sermayeye dayalı içsel büyüme modelinin Türkiye için geçerli olduğunu göstermiştir.

1960-2004 döneminde Türkiye’de ihracat, beşeri sermaye ve ekonomik büyüme arasındaki nedensellik ilişkisini inceleyen Şimşek ve Kadılar (2010), analiz için eşbütünleşme ve Granger nedensellik yöntemlerini tercih etmiştir. Elde edilen bulgular, ihracat ve beşeri sermayedeki artışın uzun dönemde büyümeyi desteklediğini göstermektedir.

Tıraşoğlu (2012), 1998-2011 döneminde aylık verilerle İhracata Dayalı Büyüme Hipotezi’nin geçerliliğini test ettiği çalışmada, hem klasik hem de yapısal kırılmayı dikkate alan eşbütünleşme ve nedensellik testleri kullanılmıştır. Her iki eşbütünleşme testi sonuçlarına göre, ihracat ile büyüme arasında uzun dönemli bir ilişki söz konusudur. Nedensellik analiz bulguları ise, ihracat ile büyüme arasında çift yönlü bir nedensellik ilişkisi olduğu ortaya çıkarmıştır.

Taş (2013), Türkiye’de 1980 öncesi ve sonrası dönemde ithalat, ihracat ve büyüme arasındaki ilişkiyi incelemiştir. Çalışmada, 1962-1981 ve 1982-2010 olmak üzere iki farklı dönem ele alınmıştır. Granger nedensellik analizi bulgularına göre, ilk dönemde Türkiye’de ithalata dayalı büyüme; ikinci dönemde ise ihracata dayalı büyüme stratejisi geçerlidir.

Johansen eşbütünleşme yöntemini kullanarak Özcan ve Özçelebi (2013) İhracata Dayalı Büyüme Hipotezi’nin Türkiye için geçerliliğini 2005:1-2011:1 dönemi için incelemişlerdir. Elde edilen bulgular, İhracata Dayalı Büyüme Hipotezi’nin geçerliliğini destekler niteliktedir.

1990-2011 dönemine ait üçer aylık veriler kullanarak Uçan ve Koçak (2014), Türkiye’de ihracat, ithalat ve büyüme arasındaki ilişkiyi incelemiştir. Analizde, Johansen eşbütünleşme ve Granger nedensellik analizinden yararlanılmıştır.

112 Eşbütünleşme analizine göre, değişkenler arasında uzun dönem bir ilişki söz konusudur. Granger nedensellik analizi bulguları, ithalatla büyüme arasında çift yönlü, ihracattan büyümeye doğru tek yönlü bir nedensellik ilişkisi olduğunu ortaya koymuştur.

1998-2013 dönemine ilişkin aylık verilerle Korkmaz (2014), Türkiye’de ihracatla büyüme arasındaki nedensellik ilişkisini araştırmıştır. Toda ve Yamamoto nedensellik analizi bulguları, Türkiye’de söz konusu dönemde İhracata Dayalı Büyüme Hipotezi’nin geçerli olduğunu kanıtlamıştır.

Türkiye için Korkmaz ve Aydın (2015), dış ticaret ile büyüme arasındaki ilişkiyi nedensellik bağlamında araştırdıkları çalışmalarında, 2002-2014 dönemine ilişkin aylık veriler kullanılmıştır. VAR yönteminin kullanıldığı çalışma bulgularına göre, ihracat ile büyüme arasında herhangi bir ilişki tespit edilemezken, ithalat ile büyüme arasında çift yönlü bir nedensellik ilişkisine ulaşılmıştır.

Özgür (2015), 1980:1-2014:4 döneminde Türkiye’de ithalat, ihracat ve büyüme arasındaki nedensellik ilişkisinin yönünü ve İhracata Dayalı Büyüme Hipotezi’nin geçerliliğini araştırtırdığı çalışmasında, Dağıtılmış Gecikmeli Otoregresif Modelini [Autoregressive Distributed Lag Model (ARDL)] kullanmıştır. Elde edilen ampirik bulgulara göre, kısa dönemde ihracat ve büyüme arasında herhangi bir ilişki yoktur. Uzun dönemde ise ihracattan büyümeye doğru zayıf bir ilişki tespit edilmiştir.

Topallı ve Alagöz (2015), Türkiye’nin de aralarında bulunduğu on bir gelişmekte olan ülke için 1976-2014 döneminde ihracat, ithalat ve büyüme arasındaki ilişkiyi incelemişlerdir. Çalışmada panel eşbütünleşme, Dinamik “Görünürde İlişkisiz Regresyon Modeli [Seemingly Unrelated Regressions (SUR)]” ve panel nedensellik testlerinden yararlanılmıştır. Dinamik SUR modelinden elde edilen bulgular, ihracattaki %1’lik bir artışın ekonomik büyümeyi %0.24 oranında pozitif etkilediğini göstermektedir. Bununla birlikte, nedensellik analizi sonuçları ihracatla büyüme arasında uzun dönemde çift yönlü bir nedenselliğin olduğunu ispatlamıştır.

113 Yıldırım (2015), 1997:1-2013:4 dönemine ilişkin verilerle, ihracat, ithalat ve sanayi üretimi arasındaki nedensellik ilişkisi çerçevesinde İhracata Dayalı Büyüme Hipotezi’nin Türkiye için geçerliliğini simetrik ve simetrik olmayan nedensellik analizi testleri yardımıyla araştırmıştır. Asimetrik nedensellik analizinden elde edilen bulgular, bu üç değişken arasındaki ilişkilerin asimetrik olduğunu göstermiştir. Bu bulgu, ihracatta ortaya çıkan pozitif ve negatif şokların büyüme üzerindeki etkisinin farklılaştığını göstermektedir. Bununla birlikte, ihracatla sanayi üretimi arasında negatif yönlü bir ilişki olduğu tespit edilmiştir. Çalışmada uzun Dönemde İhracata Dayalı Büyüme Hipotezi desteklenmemiştir.