TÜRKİYE’DE TRAFİK VE KASKO SİGORTALAR

Çalışmanın bu bölümünde, Türkiye’de trafik sigortasının ve kasko sigortasının ifade ettiği anlam, kapsam ve işleyişi yanında trafik ve kasko branşlarında 2019 yılına ait üretim ve hasar verileri değerlendirilmektedir.

2.1. Trafik Sigortası

Trafik sigortası, karşı tarafın motorlu aracında meydana gelebilecek zararı trafik sigortası genel şartları ve teminat limitleri dahilinde telafi edebilmek için zorunlu olarak yaptırılan sigorta şeklinde açıklanabilir (Akman ve İşler, 2012: 21). Trafik sigortasının amacı, motorlu bir araca sahip olan kişinin, aracın çalışması esnasında meydana gelecek kazada, birinin ölüm ve ya yaralanmasına ya da başka bir aracın, nesnenin zarar görmesine neden olması halinde, trafik sigortası limitlerine kadar sigortalıyı korumaktır. Diğer bir deyişle, bir aracın neden olduğu hasar teminat altına alınmaktadır. Türkiye’de trafik sigortasının düzenletilmesi, kanun ile zorunlu hale getirilmiştir (Yalçınkaya, 2019: 6).

Trafik sigortasının teminat kapsamlarını şu şekilde sınıflandırmak mümkündür (Ünlenen, 2018: 36- 37):

 Maddi Zararlar Teminatı

 Kalıcı Sakatlık Teminatı

 Ölüm Teminatı

2.2. Kasko Sigortası

Kasko sigortası, motorlu kara aracının sigortalının kontrolü dışında çarpışması, yanması, çalınması vb. hasara uğraması halinde, sigortalının meydana gelen zararını karşılaması amacı ile düzenlenmektedir. Kasko sigortası, sigortalanan araçta meydana gelen hasarlar için düzenlenmekte olup, karşı tarafın aracında meydana gelecek hasarlar kasko sigortası kapsamı dahilinde değildir (Demiray Erol & Alma, 2016: 151).

Kasko sigortası, zorunlu olmaması nedeniyle ve sigortalı ihtiyaç ve taleplerine yanıt verebilmesi amacıyla, teminatları sınırlı ve teminatları geniş iki paket ile sigortalı aracın riskini güvence altına almaktadır. Kasko sigortası paketlerini şu şekilde sınıflandırmak mümkündür (Ünlenen, 2018: 38-39):

 Dar Kapsamlı Kasko

 Genişletilmiş Kasko

2.3. Trafik Sigortası ve Kasko Sigortası Verileri

Türkiye Sigorta Birliği verilerine göre 2019 yılında Trafik ve Kasko dallarında prim üretim tutarı toplamı 24,237 Milyon düzeyindedir. Zorunlu trafik sigortası primleri, motorlu araç sigortaları prim üretiminin %61,27’sini oluşturmaktadır. Görüldüğü gibi zorunlu olan trafik sigortalar primlerinin isteğe bağlı olan Kasko sigortalarından daha fazla prim üretmektedir. 2019 yılına ait prim üretimlerinin araç cinsine göre dağılımı Tablo 1’de yer almaktadır.

Balıkesir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi Balıkesir University Faculty of Economics and Administrative Sciences Journal

Cilt/Volume:1, Sayı/Issue:1

97

1) Tablo 1. Trafik ve Kasko Sigortası Prim Üretimi (TL-2019)

Araç Türü Trafik-Yazılan Prim Kasko-Yazılan Prim

1-Otomobil 8.012.427.046 6.617.379.724

2-Taksi 193.756.428 26.629.854

3-Minibüs (Sürücü dahil 10-17 koltuk) 653.847.914 178.858.729 4-Otobüs (Sürücü dahil 18-30 koltuk) 306.434.204 96.321.078 5-Otobüs (Sürücü dahil 31 ve üstü koltuk) 167.749.189 121.295.606

6-Kamyonet 3.033.219.920 1.043.467.960

7-Kamyon 943.449.794 384.802.999

8-İş Makinası 29.260.750 21.577.227

9-Traktör 151.917.860 141.028.706

10-Römork 1.501.582 136.800.711

11-Motosiklet ve Yük Motosikleti 332.835.336 27.324.432

12-Tanker 23.002.864 27.135.097

13-Çekici 906.268.779 501.688.642

14-Özel Amaçlı Taşıt 94.264.326 58.516.105

15-Tarım Makinesi 1.364.434 3.407.472

Toplam 14.851.300.426 9.386.234.341

Kaynak: www.tsb.org.tr, 30.05.2020

Tablo 2’de ise 2019 yılında Trafik ve Kasko sigortalarında yapılan tazmin ödemeleri yer almaktadır. Tablo’da da görüldüğü üzere trafik sigortası prim tahsilatları (14.851.300.426 TL) kasko prim tahsilatından (9.386.234.341 TL) daha fazla olmasına rağmen, hasar ödemeleri kasko sigortalarında (5.481.805.881 TL) daha yüksektir.

Tablo 2. Trafik ve Kasko Sigortası Hasar Verileri (TL-2019)

Şirket Adı Yazılan Primler Sigortalılara Tazminat Ödemeleri Eksper Ödemeleri Masraf Ödemeleri Trafik Sigortası 14.851.300.426 4.986.570.492 190.573.671 143.841.723 Kasko Sigortası 9.386.234.341 5.481.805.881 207.378.999 79.470.959 Toplam 24.237.534.767 10.468.376.373 397.952.670 223.312.682 Kaynak: www.tsb.org.tr, 30.05.2020 3.LİTERATÜR

Sigorta sektörüne ilişkin alan araştırmasına dayalı akademik çalışmaların pek çoğu sağlık, hayat ve emeklilik dallarına ilişkin araştırmalar yapıldığı görülmektedir. Buna karşılık motorlu araç sigortalarının daha az ele alındığı görülmektedir (Canol, 2018; Özüdoğru, vd, 2018; Bolat, 2019; Tanık, 2019; Gülbitti, 2007).

Canol, (2018)’un çalışması sigorta şirketlerinin müşteri memnuniyetini arttırmak için işlerini doğru, dürüstlüğe dayalı, rekabet altında adil, müşterilerin isteklerine karşılık verebilen, mevcut müşterilerini koruyan ve müşteri potansiyelini arttırmaya yönelik biçimde davranması gerektiği sonuçlarına varmıştır. (Özüdoğru, vd, 2018)’nin çalışması da müşterilerin sigorta şirketlerine olan güveni ve müşteri memnuniyetinin müşteri sadakatini arttırdığını göstermektedir. Kasko sigortasının tercihlerinin kişilerin demografik özelliklerine göre farklılık gösterdiği düşünülebilmektedir. Bu konu ile ilgili olarak Bolat (2019) tarafından yapılan araştırma müşterilerin demografik özelliklerine göre müşterilerin kasko tercihinde bir farklılaşma olmadığını ortaya çıkarmıştır. Buna karşılık Yayar ve Daşçı (2019) çalışmalarında hane halkı geliri, bireyin risk tutumu, hasarlı kaza varlığı, farklı kullanıcı varlığı ve otomobilin piyasa değeri gibi değişkenlerin kasko sigortası tercihinde etkili olduğunu belirlemiştir.

Balıkesir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi Balıkesir University Faculty of Economics and Administrative Sciences Journal

Cilt/Volume:1, Sayı/Issue:1

98

Canol, (2018)’in çalışmasına paralel biçimde Tanık (2019)’ın çalışması da müşteri memnuniyetinin gerekliliğini ortaya çıkarmıştır. Tanık (2019) lojistik sektöründe faaliyet gösteren firmaların emtia nakliyat sigortası ile hasar süreci ve müşteri beklentileri üzerine bir araştırma yapmıştır. Çalışma sonucunda; müşteri bilgi ve tecrübelerini göz ardı etmemek, müşteri taleplerini bütün yönleriyle ele alarak müşteri memnuniyetinin sağlanması gerektiği sonucuna ulaşmıştır (Tanık, 2019).

Hasar süreçlerine ilişkin yapılan çalışmalara ender biçimde rastlanmaktadır. Gülbitti (2007) çalışması ile Türkiye’de kasko sigortası hasar uygulamalarını değerlendirmiştir. Çalışma sonunda kasko sigortasının Türkiye’de poliçe sayısının ve buna bağlı olarak prim üretiminin sürekli artmasına rağmen teknik sonuçlarının olumsuz yönde ilerlediği tespit edilmiştir. Sigorta sektörüne ilişkin verilere ve hasar konusundaki olumsuzlukların incelenmesine dayanan bu çalışma ile; kasko sigortası hasarları ile tazminatın belirlenmesi ve ödenmesi işlemlerinde şirketlerin uygulamalarını gözden geçirmeleri, hizmet kalitesini artırıcı ve sigortalıların mağdur olmalarını engelleyici yöntemler geliştirmeleri gerektiği sonucu ortaya çıkmıştır.

Eygü & Soğukpınar (2012) çalışmasında araç sahiplerinin kasko sigorta poliçesi edinmesinde etkili olan faktörleri araştırmıştır. Çalışma sonucunda hasar ödeme hızı, poliçe prim tutarı, sigorta şirketinin servis anlaşmasının olmasının kasko sigortası tercihinde etkili olduğu belirlenmiştir. Gümüş & Özdemir (2018) da Aydın ilinde yaptıkları çalışmada Eygü & Soğukpınar (2012) gibi hasar ödeme hızının kasko sigortaları tercihinde önemli bir faktör olduğunu bulmuştur. Diğer önemli faktörler hasar anında sağlanan desteğin hızı ve önceki deneyimler olarak çalışmada yer almıştır. Demir vd. (2018) Adana ilinde Üniversite personeli üzerine yaptığı çalışmada şirket bilinirliği ve güven faktörlerinin demografik değişkenlere göre farklılaşmadığı görülürken, acentenin tavrı, şirket imkânları, güvence, ek teminatlar ve kasko deneyimi faktörlerinin demografik değişkenlere göre farklılaştığı görülmektedir. Çalışmaya göre kasko sigortası tercihinde en önemli faktörlerin sigorta şirketinin sahip olduğu imkanlar, güvence, ek teminatlar ve önceki kasko deneyimleri olduğu anlaşılmıştır.

Literatür incelenmesinde müşterilerin kasko sigortalarından memnuniyet düzeyleri ve kasko sigortası tercihlerinde etkili olan faktörlerin ele alındığı görülmektedir. Hasar süreçlerinin az sayıda çalışmada sınırlı biçimde ele alındığı görülmektedir. Bildiğimiz kadarıyla önceki çalışmaların hasar süreçlerini detaylı olarak ele almadığı görülmektedir. Bu nedenle bu çalışma salt hasar süreçlerine ilişkin müşteri algılarının ölçülmesi bakımından literatürdeki bir boşluğun doldurulmasına katkı sağlayacaktır.