Türkçe Öğretiminde Bir Kültür Unsuru Olarak Edebiyatın Kullanılması

Edebî eserler Türkçe öğretiminin temel materyalidir. Dilin doğru kullanımı edebî metinler vasıtası ile öğretilir. Türkçe derslerinde mümkün olduğunca edebiyatın farklı türlerinden eserlere yer verilerek dilin farklı ifade yolları ve şekilleri öğrencilere tanıtılmalıdır.

Toplumların kültürleri eğitim yaşantıları üzerinde de kendini gösterir. Sosyal bilimlerin asıl amacı, eğitim yoluyla yeni yetişen nesillere millî kültürü aşılamaktır. Ancak eğitimimizin mevcut hâli değerlendirilirse bu amaca ulaşılamadığı görülmektedir. Türk eğitim sistemi yetiştirdiği nesillere hayatlarına yön verecek değerleri aktaramamaktadır. Eğitimimizin amacına hizmet edebilecek hâle gelmesi için evvela millî bilgilerimiz gerektiği gibi düzenlenmeli ve okullara sokulmalıdır.

Özellikle Türk diline ve Türk edebiyatına gereken önem verilmelidir. Çünkü Türk kültürü, bütün zenginliği ile Türk dili ve onunla vücuda getirilmiş edebî eserlerde yaşamaktadır (Akkutay, 1985: 231-233). Türkçe derslerinde kullanılan edebî metinlerin, Türk kültürünü en iyi biçimde temsil eden eserler olmasına dikkat edilmelidir. Gerektiğinde Türkçe öğretmenleri sınıfa uygun metinler getirerek ders kitaplarından kaynaklanan eksikliği gidermelidir.

Türkçe derslerinde nitelikli edebî eserleri kullanarak Türk ruhunu, hayal dünyasını, yaratıcılığını, estetiğini ve felsefesini gelecek nesillere sezdirerek öğretmek mümkündür (Günay, 1985: 146). Bu sebeple Türkçe öğretmenleri kullandıkları metinlerin nitelik bakımından gereken özelliklere uygun olmasına dikkat etmelidir. Mesela, aşağıdaki metin Dede Korkut Kitabı’nın mukaddimesinden alınmış bir bölüm olup Türk milletinin belirtilen özelliklerini aktarmak için eşsiz bir metindir. Ayrıca Türk kültürünün bir unsuru olarak edebiyatın sahip olduğu özellikleri de yansıtmaktadır.

“Resul aleyhisselâm zamanına yakın Bayat boyundan Korkut Ata derler bir er ortaya çıktı. Oğuz'un o kişi tam bilicisi idi. Ne derse olurdu. Gaipten türlü haber söylerdi. Hak Taâla onun gönlüne ilham ederdi.

Korkut Ata söyledi: Ahir zamanda hanlık tekrar Kayıya geçecek. Kimse ellerinden almayacak, ahir zaman olup kıyamet kopuncaya kadar.

Bu dediği Osman neslidir, işte sürüp gidiyor. Ve daha nice buna benzer söz söyledi.

Korkut Ata Oğuz kavminin müşkülünü hallederdi. Her ne iş olsa Korkut Ata'ya danışmayınca yapmazlardı. Her ne ki buyursa kabul ederlerdi. Sözünü tutup tamam ederlerdi

Dede Korkut söylemiş: Allah Allah demeyince işler düzelmez, kadir Tanrı vermeyince er zenginleşmez. Ezelden yazılmasa kul başına kaza gelmez, ecel vakti ermeyince kimse ölmez. Ölen adam dirilmez, çıkan can geri gelmez. Bir yiğidin kara dağ yumrusunca malı olsa yığar, toplar, talep eyler, na- sibinden fazlasını yiyemez. Gürüldeyip sular taşsa deniz dolmaz. Kibirlilik

eyleyeni Tanrı sevmez, gönlünü yüce tutan erde devlet olmaz. El oğlunu beslemekle oğul olmaz, büyüyünce bırakır gider, gördüm demez. Kül tepecik olmaz, güveyi oğul olmaz. Kara eşek başına gem vursan katır olmaz, hizmetçiye elbise giydirsen hanım olmaz. Lapa lapa karlar yağsa yaza kalmaz yapağılı yeşil çimen güze kalmaz. Eski pamuk bez olmaz, eski düşman dost olmaz. Kara koç ata kıymayınca yol alınmaz, kara çelik öz kılıcı çalmayınca hasım dönmez, er malına kıymayınca adı çıkmaz. Kız anadan görmeyince öğüt almaz, oğul babadan görmeyince sofra çekmez. Oğul babanın yerine ye- tişenidir, iki gözünün biridir. Devletli oğul olsa ocağının korudur. Oğul da neylesin baba ölüp mal kalmasa. Baba malından ne fayda başta devlet olmasa. Devletsiz şerrinden Allah saklasın hanım sizi!

Dede Korkut bir daha söylemiş: Sert yürürken cins bir ata namert yiğit binemez, binince binmese daha iyi. Çalıp keser öz kılcı namertler çalınca çalmasa daha iyi. Çala bilen yiğide ok ile kılıçtan bir çomak daha iyi. Misafiri gelmeyen kara evler yıkılsa daha iyi. Atın yemediği acı otlar bitince bitmese daha iyi. Đnsanın içmediği acı sular sızınca sızmasa daha iyi. Baba adını yürütmeyen hoyrat oğul baba belinden inince inmese daha iyi, ana rahmine düşünce doğmasa daha iyi. Yalan söz bu dünyada olunca olmasa daha iyi. Gerçeklerin üç otuz on yaşını doldursa daha iyi. Üç otuz on yaşınız dolsun. Hak size kötülük getirmesin, devletimiz devamlı olsun hanım hey!” (Ergin, 2003: 15-16)

Bu metnin dili, özellikle ilköğretim ikinci kademe öğrencilerinin anlayabileceği sadeliktedir.. Dede Korkut Kitabı Türk kültürünün en sağlıklı kaynaklarından biridir ve imkânlar ölçüsünde hemen hemen her sınıf seviyesindeki Türkçe derslerinde kullanılmalıdır.

Edebî eserler eğitimi eğlenceli hâle getirir ve öğrenmeyi kalıcı kılar. “Yeni nesilleri millî kültür değerlerine yönlendirerek eğlendirirken eğitecek sanat eserleriyle motive edilmesi son derece yararlı olur.” (Miyasoğlu, 1999: 66). Genelde eğitimin ve özelde de Türkçe öğretiminin kalıcı hâle getirilmesi, öğrencinin ilgi ve beklentilerinin dikkate alınmasına bağlıdır. Bu nedenle Türkçe öğretmenleri kültürü aktarma kaygısıyla öğrenci seviyesine uygun olmayan metinleri kullanma hatasına

düşmemelidir. Millî kültür değerlerini kuru bilgiler hâlinde aktarmak, öğrencilerin dikkatini çekmeyeceği için Türkçe derslerinde kültür aktarımıyla ilgili hedeflere ulaşılmasına da yardımcı olmaz.

Türkçe öğretiminin önemli konularından bir diğeri de değerler öğretimidir. Değerler öğretiminin en faydalı malzemesi yine edebî eserlerdir. Türkçe derslerinde masallar, efsaneler, anonim şiirler gibi edebî metinler vasıtası ile örf, adet, gelenek ve görenekler, düşünce ve inanç sistemimizi şekillendiren değerler öğrencilere değişik bir atmosferde aktarabilir. Türkçe öğretmeni edebî metinlerin değerleri aktarma konusundaki gücünü iyi kullanmalıdır.

Türkçe öğretiminde kullanılacak edebî metinler öğrencilerin kültürel kimlik gelişimine katkı sağlayacak nitelikte olmalıdır. Đçerdikleri kültürel değerleri sevdirmeli, benimsetmelidir. Mesela, “Ders kitaplarından Osman Beyin iyi bir idareci olduğunu öğrenen çocuk, “Osmancık” adlı romanda onunla tanışır, onun yaşadığı çevre ve şartlarda yaşar. Türk geleneklerini ve dünya görüşünü tanıyıp benimser. Türk milletine mensup olma şuurunu kazanır, bununla gururlanır. Çünkü anılan roman, konusuyla, tarihî gerçekleriyle, dil ve üslubuyla okuyana o dönemi her yönüyle yaşatır. Millî değerlerimizin güzelliğini, dilimizin anlatım inceliklerini ve zenginliğini sezdirir. Yani kimlik kazandırır.” (Duman, 2002: 34).

Sonuç itibari ile edebî ürünler Türkçe dersinin vazgeçilmez materyalleridir. Önemli olan bu materyalleri amaçlara en uygun şekilde kullanmaktır.