TÜRBÜLANS FAKTÖRLERĠ

İşletmeler içerisinde bulunduğu çevrede ilişkide bulunduğu ya da çeşitli nedenlerden dolayı işletmeyi etkileyen faktörlerle karşılaşabilmektedir. Diğer bir ifadeyle işletmenin çevresini oluşturan unsurlar türbülans oluşturucu nitelikte olabilmektedir.

Nitekim günümüz iş dünyasında işletmeler devingen bir değişim ortamında faaliyette bulunmaktadır. Buna neden olan faktörlerden başlıcaları teknolojik faktörler, üretim faktörleri, talep faktörleri, düzenleyici faktörler, rekabet faktörleridir. Çalışmanın bu kısmında türbülans oluşturucu başlıca faktörler açıklanmıştır.

2.3.1. Teknolojik Faktörler

Teknoloji, insanın icat yeteneğinin ürünü olan bu araç itibariyle, insanlık tarihinin muhtemelen her döneminde farklı düzeylerde ve kapsamda olmak üzere kullanılmıştır. Günümüzde son üç yüzyılın birikimi ile fevkalade düzeyde değişen ve gelişen teknoloji hem işletmelerin ürünü olmuştur hem de işletmelerin kullandığı bir araçtır. Bir diğer ifadeyle teknoloji işletmelere önemli fırsatlar vermektedir.

İşletmelerin üretmek istedikleri ürünlerin üretilebilir ve sunulabilir olması teknoloji ile mümkün olmakta ve kolaylaşmaktadır. Fakat bu gelişmeler işletmeler için bir tehdit olarak da görülebilmektedir. Örneğin transistörler, laser ışınları, elektrikli araç bataryaları, mikro bilgisayarlar, entegre devreler benzeri buluş ve kullanımlar yeni ekonomileri oluşturmuştur. Ancak geleneksel yöntem ve teknolojileri kullanan ve onlarla varlığını sürdürmeye devam eden işletmeler için bu durum varlığını sürdürmesi açısından bir tehdittir (Eren, 2002:117). Hızlı teknolojik değişiklikler, serbestleşme ve küreselleşme beraberinde rekabeti yoğunlaştırdı ve türbülansı artırdı.

Böylece yöneticiler yeni uyumlara zorlanmakla, daha fazla tepkisel örgü şekilleri ile karşılaştı (Siggelkow ve Rivkin, 2005).

73 2.3.2. Üretim Faktörleri

En geniş anlamda fiziksel olan ve olmayan her türlü üretimin gerçekleşmesine doğrudan ya da dolaylı katkıda bulunan bütün unsurlar üretim faktörü olarak değerlendirilmektedir. Üretim faktörlerinin tanımlanmasında gerçekleştirilen ürünün niteliğinin ve bununla birlikte toplam ürün içindeki göreli ağırlığının da dikkate alınması önemlidir. Üretim faktörleri en genel anlamda bir mal ya da hizmeti üretmek için emek, fiziksel ve finansal olarak sermaye, doğal kaynaklar belli miktar ya da oranlarda ihtiyaç duyulmaktadır. Bunlarla birlikte üretim faaliyetini gerçekleştiren kişi olarak geleneksel iktisat teorisinde asli üretim faktörü olarak kabul gören müteşebbistir (Karagül, 2014). İşletmenin faaliyetini sürdürmesine olanak veren üretim faktörlerinin tedariki, kullanımı ve istihdamı işletme açısından türbülans oluşturucu olabilir. Örneğin sektörde tedarik sorunundan kaynaklanan rutin dışı bir üretim sürecini yönetmek ya da üretim faktörlerinin fiyat ve tesliminden kaynaklanan bir dalgalanmanın oluşturabileceği türbülans durumu.

2.3.3. Talep Faktörleri

Talep bilindiği gibi çok sayıda faktörle ilişkili olan bir davranış biçimidir. Bireysel açıdan talebi etkileyen faktörlerle örgütsel talapler farklılık göstermekle birlikte esasında talep ihtiyacı karşılamaya yönelik bir isteği içerir. Bu açıdan bakıldığında talebin sürekli değişen bir olgu olduğu görülmektedir. İnsanoğlunun ihtiyaçları çeşitlendikçe talep durumu da farklı içerik ve düzeylerde gerçekleşecektir. Özellikle son yıllarda bilimin, teknolojinin gelişmesiyle birlikte ihtiyaçların farklılaştığı görülmektedir. Bu da yeni talep örüntüleri oluşturmaktadır. Diğer bir deyişle yakın zamana kadar örneğin yalnızca bir iki işlevi olan bir ürününün günümüzde çok sayıda işlevi eşanlı olarak yapabilen ürünler olarak ihtiyacı karşıladığı görülmektedir.

Bütün bu farklılaşmalar devingen, çok kültürlü, makro pazarlama yaklaşımının dikkate alınmasını zorunlu kılmaktadır (Rosier, 2011). Dolayısıyla işletmeler ürün ve hizmetlerine olan talepten kaynaklanan türbülans olayı ile karşılaşmaları olasıdır.

74 2.3.4. Düzenleyici Faktörler

Düzenleyici faktörler (Akyürek, 2002) işletmenin yapı ve işleyişini etkileyen başlıca unsurlardır. Dolayısıyla düzenleyici faktörlere işletmenin türbülans ortamına girmesine neden olabilecek diğer bir faktördür. Düzenleyici faktör ya da faktörler en geniş anlamda işletmenin faaliyetini belirleyici olan kaide, kural ya da yasalar ve uluslararası sözleşmelerdir. Örneğin uluslararası çalışma örgütü, dünya ticaret örgütü, uluslararası finans kurumları ya da uluslararsı rekabette düzenleyici olan gümrük mevzuatı gibi. Bu ve bunun gibi düzenleyici faktörlerler türbülans oluşturucu etkide bulunabilirlerdir.

2.3.5. Rekabet Faktörleri

Bir işletmenin varlığını sürdürmesi sonuçta faaliyet gösterdiği çevrede sektörel ya da en geniş anlamda makro çevrede faaliyette bulunan rakiplerin karşısındaki durumu ya da gücü önemli olmaktadır. Bu nedenle işletme açısından rekabet belirleyici bir değişkendir. İşletmenin sektörde varlığını sürdürmesi rekabet gücüne bağlıdır. Ancak her geçen gün işletmeler yoğun ve şiddetli bir rekabet ortamında faaliyetlerini sürdürmek zorundadırlar. İşletmelerin faaliyelerini amaçladığı gibi gerçekleştirmeleri bulundukları çevredeki rekabet edebilir potansiyel ve kabiliyetine bağlı olmaktadır.

Bugün rekabetin yapıldığı sınırlar diğer bir ifadeyle faaliyette bulunulan pazar ulusal sınırların ya da coğrafyanın dışına çıkmış bir boyuttadır. Diğer bir ifadeyle rekabet uluslararası düzlemde yapılmaktadır. İşletmlerin hedefinde ulusal pazara değil aynı zamanda dünya pazarına sunulacak dünya ürünü önemli olmaktadır. Çünkü bunu yapmadığı takdirde kendisinin varlığını sürdürmesi mümkün olmadığını işletmeler bilmektedir (Eren,2002:117). Bütün bu değişimler işletmeler açısından ciddi sonuçlar doğuran nitelikte olmaktadır. Dolayısıyla çevrelerde rekabet stratejilerinin formüle edilmesinin (Porter, 2007:5) değişimlerin yüksek ve hızlı olduğu dönemlerde işlevsel önemi bulunmaktadır. İşletmenin sektörde karşılaştığı bütün bu rekabet olgusundan kaynaklanan türbülans durumları beklenebilir bir durumdur.

75 2.3.6. ĠĢletme Ġç Çevre Faktörleri

Türbülans olayının yalnızca dış çevre bağlamında düşünülmesi olası değildir. Esas itibariyle çevre olarak nitelendilerilebilecek her ortamda türbülans durumunun teorik olarak oluşması mümkündür. Çevrenin kendine özgü faktörleri farklılaşmakla birlikte esas olanın aynı olduğu söylenebilir. Diğer bir deyişle işletme iç çevresinde de türbülans meydana gelebilir. İşletme iç çevresini oluşturan unsurlardan kaynaklanan bir türbülans durumu ile işletmenin karşılaşması olasıdır. Bu işletmenin kontrolü altında olduğu varsayılan faktörlerden kaynaklanan bir türbülans meydana getirebilir. Örneğin işletmenin işleyişinden, yapısından, üretim, tedarik, pazarlama, finans, insan kaynakları gibi işletmenin yapısını oluşturan birimler ya da fonksiyonlardan kaynaklanan bir türbülans durumu olabilir. Dolayısıyla türbülans durumunun yalnızca dış çevre bağlamında düşünülmesi, işletmenin faaliyeti açısından eksik bir değerlendirme olacaktır. Bu nedenle türbülans hem iç hem de dış çevre bağlamında dikkate alınması gereken rutin olmayan bir durumdur.

2.4. TÜRBÜLANS YÖNETĠM KAVRAMININ BAġLICA SPESĠFĠK