Tür/Türce Oranları

Tür ve türce verileri birbiri ile oranlandığında daha önceki bölümlerde üzerinde durduğumuz gibi bize tür/türce oranını verir. Bir roman için tür/türce oranı, tür sayısının türce sayısına bölünmesi ile çıkan sonucun yüzdelik olarak gösterilebilmesi için 100 ile çarpılmasından oluşur. Aşağıda bütüncemizi oluşturan romanların tür/türce oranına göre düşükten yükseğe sıralanmış listesi verilmiştir.

Yazarı Adı Tür Sayısı Türce Say. TTO (%) Orhan Pamuk Cevdet Bey Ve Oğulları 20257 161389 12,55

Yaşar Kemal İnce Memed 4 22341 167344 13,35

İpek Ongun Şimdi Düğün Zamanı 13760 102972 13,36

Nazlı Eray Aşkı Giyinen Adam 5723 39937 14,33

Osman Aysu İktidar Merdiveni 11352 62366 18,20

Turgut Özakman Şu Çılgın Türkler 30101 145991 20,62

Ayşe Kulin Adı: Aylin 18098 85185 21,25

Hıfzı Topuz Hatice Sultan 12416 57425 21,62

Burak Turna Metal Fırtına 2 9366 42896 21,83

Pınar Kür Bir Cinayet Romanı 17117 77328 22,14

Canan Tan Piraye 15380 69147 22,24

Latife Tekin Sevgili Arsız Ölüm 13702 59500 23,03

Ahmet Ümit Sis Ve Gece 13883 60092 23,10

Oğuz Atay Tutunamayanlar 38252 162822 23,49

Vedat Türkali Mavi Karanlık 24019 101830 23,59

Zülfü Livaneli Mutluluk 20256 84450 23,99

Buket Uzuner Kumral Ada Mavi Tuna 26561 107659 24,67

Celil Öker Kramponlu Ceset 11220 44402 25,27

İnci Aral Mor 20260 78979 25,65

Hakan Yel Sultana Dokunmak 19469 74314 26,20

Hasan Ali Toptaş Gölgesizler 11304 42811 26,40

Adalet Ağaoğlu Bir Düğün Gecesi 22313 84352 26,45

Elif Şafak Aşk 24769 92790 26,69

İskender Pala

Babil‟de Ölüm İstanbul'da

Aşk 24854 90719 27,40

Ahmet Altan Sudaki İz 13055 46397 28,14

Alev Alatlı Schrödinger'in Kedisi: Kabus 39209 138710 28,27 Tuna Kiremitçi Bu İşte Bir Yalnızlık Var 10093 35698 28,27

Ahmet Karcılılar Yağmur Hüznü 10908 34239 31,86

Erdal Öz Gülün Solduğu Akşam 13272 39209 33,85

Metin Kaçan Ağır Roman 9741 27419 35,53

Toplam 543051 2418372 22,46

Tablo incelendiğinde ilk dikkatimizi çeken bir önceki bölümde en düşük türce sayısına sahip Ağır Roman adlı yapıtın tür adedine göre oranlandığında en yüksek tür/türce oranına sahip olduğunu görüyoruz. Yine aynı şekilde en yüksek türce adedine sahip İnce Memed 4 adlı roman ise tür/türce oranında en düşük ikincidir. Buradan çıkartılabilecek yargı –oluşabilecek genel kanının aksine- çok sözcüğe sahip, sayfa sayısı yüksek ve uzun bir romanda, çok daha kısa yazılan bir romana göre bilinmeyen sözcüklerle karşılaşma olasılığı daha yüksek değildir.

Önceki bölümlerde bir romanın ortalama 18102 tür ve 80612 türce ile yazıldığını belirtmiştik. Bu rakamlara göre tür/türce oranı için de bir ortalama çıkarttığımızda; bir roman için tür/türce oranı %22,46 olmalıdır (Bkz. Şekil 4). Bütüncemizde yer alan toplam türlerin sayılarının toplam türcelere oranlaması yukarıda verdiğimiz ortalama ile aynı doğrultuda %22,46 olmuştur. Buna göre bütüncemizdeki 11 roman bu orandan daha düşük, 19 roman ise bu orandan daha yüksektir. Tablomuzda en sık tekrarlanan değer, beş romanda gördüğümüz %23 olmuştur. Bu değeri ortanca olarak kabul edersek tür/türce oranı >%23 olan romanların, okuyucuyu bilinmeyen ve yeni sözcüklerle karşılaşma olasılığı açısından zorlayacağını; bu oranın altında kalan romanların ise okuyucu için görece daha kolay olacağını söyleyebiliriz.

18102 x 100 = % 22.46

80612

Şekil 4 : Bulunan Ortalama Değerler için Tür/Türce Oranı

Bu tablomuza göre Orhan Pamuk‟un Cevdet Bey ve Oğulları adlı yapıtı, anadili Türkçe olmayan bir öğrenici için okurken bilmediği sözcüklerle karşılaşma olasılığı en az olan romandır. Yine Metin Kaçan‟ın Ağır Roman adlı yapıtı aynı durumda için bir öğrenicinin en çok zorlanacağı roman olacaktır.

Metinler içerisinde yer alan tür ve türcelerin niceliklerine göre verdiğimiz tür/türce oranı, sözvarlığı zenginliğini ele alan ve bilinmeyen sözcüklerle karşılaşma açısından okuma kolaylığını gösteren bir önermedir. Tür/türce oranı kavramı okunabilirlik (ing. readability) ile karıştırılmamalıdır. “Okunabilirlik, herhangi bir dilde bir metnin okuyucular tarafından kolay takip edilebilir olup olmadığını bilgisidir (Bezirci ve Yılmaz, 2010:50)”. Okunabilirlik genellikle birden fazla –aynı dil ailesinden- dil için geçerlidir ve tümce başına düşen sözcük sayısından sözcük başına düşen hece sayısına, metin içindeki harf sayısından üç ve daha fazla heceli sözcüklerin toplam sözcük sayısına oranlanması gibi pek çok farklı değişkeni hesaplamada kullanılan bir bilişimsel dilbilim (ing. computational linguistics) çalışmasıdır.

4.4. Okuduğunu Anlama ve Sözcük Bilgisi

Herhangi bir okuma metninin anlaşılması için gerekli olan etmenlerden biri de sözcük bilgisidir. Yabancı dil öğretiminde, eğitmenlerin ve öğrenicilerin yanı sıra yayıncıların da öncelikle hangi sözcüklerin öğretilmesi gerektiği konusunda farklı fikirlere sahip olması doğaldır. Bu konuda Aşık (2006:10) sözlü Türkçenin eğitimi için başlangıç seviyesinde en sık 500 sözcüğün, orta seviyede 500-1000 arasındaki sözcüklerin ve ileri seviyede ise bütüncesinin sıklık listesindeki 1000 ile 1500 aralığında yer alan sözcüklerin öğretilmesi gerektiğini belirtmiştir.

Nation‟a göre (2001:41) özel isimlerin bilindiği varsayıldığında, en sık 2000 sözcüğün bilinmesi, bir romanın okunduğunda anlaşılması için gerekli olan değeri sağlayacaktır. Yine Vandewalle “sıklık listelerinden yararlanarak sözcük öğretimine dilde en çok kullanılan sözcüklerden başlanmalıdır; araştırmalar en çok kullanılan 2000 sözcüğü bilen bir öğrencinin normal bir metindeki sözcüklerin yüzde 85‟ini anladığını ispat etmiştir…” (aktaran Aşık, 2006:12) demiştir. Bu iki çalışma batı dilleri için yapılmış çalışmalardır. Eklerle işleyen dilimiz için bu değerin daha dar olması olasıdır. Söz gelimi Doğan Aksan “Kimi bilginler, sıklık sayımlarında elde edilen dizelgelerde ilk sırayı alan 1000 sözcükle normal metinlerin %80‟inden fazlasının anlaşılabileceğini kaydeder (1982:22)” demiştir. Bu söylemden, Türkçenin ve diğer dillerin nicelik verilerinin farklı yorumlanabileceği sonucunu çıkarabiliriz.

Öğreniciler, yabancı bir dili, iş, konuşma, eğitim vb. bir çok farklı hedefle öğrendiklerinden dolayı bu konuda bir cevabın ya da düşüncenin mutlak doğru olmadığı açıktır. Örneğin bir grup İngilizce öğretmeninin İngilizce öğrenenlere yardımcı olmak amacıyla yarattığı bir genel ağ sitesi temel (ing. elementary) seviyede 500 sözcük önerirken13

Pearson-Longman yayınevi temel seviyedeki kitaplarında 600 madde başı sözcük olduğunu belirtmiştir. Oxford yayınevinin aynı seviyedeki bir kitabında toplam 6250 sözcük ile oluşturulmuş metnin 700 madde başı sözcükle yazıldığı bilgisi kitabın üzerinde yer almaktadır.

Buna göre yabancı dil öğrenenlerin Avrupa Ortak Dil Çerçevesinde belirlenen düzeylere göre gereksinim duyacakları sözvarlığı, farklı seviyelerde en sık kullanılan sözcüklerden seçilmek üzere öğretilmesi ya da öğrenilmesi gereken sözcüklerin belirlenmesinde şöyle bir öneri getirebiliriz.

13_{http://www.conquerenglish.com/english/grammar/elementary/item/1772-en-temel-}

AODÇ

Seviyeleri Becerilerin Açıklaması 14 Sıklık listesindeki sıralamaya göre öğretilmesi öncelikli sözcükler A1

Katalog, duyuru ya da afiş gibi yazılı metinlerdeki bildik adları, sözcükleri ve çok basit tümceleri anlayabilirim.

1-500

A2

Kısa ve basit metinleri okuyabilirim. İlanlar, kullanım kılavuzları, mönüler ve zaman çizelgeleri gibi basit günlük metinlerdeki genel bilgileri

kavrayabilir ve kısa kişisel mektupları anlayabilirim.

501-1000

B1

Meslekle ilgili ya da günlük dilde en sık kullanılan sözcükleri içeren metinleri anlayabilirim. Kişisel mektuplarda belirtilen olay, duygu ve dilekleri anlayabilirim.

1001-1500

B2

Yazarların belirli tutum ya da görüşü benimsedikleri, güncel sorunlarla ilgili makaleleri ve raporları okuyabilirim. Çağdaş edebi düzyazıyı anlayabilirim.

1501-2000

C1

Üslup farklılıklarını da ayırt ederek uzun ve karmaşık, somut ya da edebi metinleri okuyabilir, ilgi alanımla alakalı olmasalar bile herhangi bir uzmanlık alanına giren makale ve uzun teknik bilgileri anlayabilirim.

C2

Kullanım kılavuzları, uzmanlık alanına yönelik makaleler ve yazınsal yapıtlar gibi soyut, yapısal ve dilbilgisel açıdan karmaşık hemen hemen tüm metin türlerini kolaylıkla okuyabilir ve anlayabilirim.

Tablo 14 : Çalışmamızın sonucunda AODÇ düzeylerine göre öğretilmesi önerilen en sık sözcükler

B2 seviyesinde yer alan “Çağdaş edebi yazıyı anlayabilirim” tanımı, bu seviyede bir dil öğrenicisinin daha önce belirtmiş olduğumuz okuduğunu anlama ölçütleri çerçevesinde Nation ve Vandewalle‟den aktardığımız ilk iki bin sözcüklük

14_{Sadece okuma becerilerine dair açıklamalar <adp.meb.gov.tr> (S.e.t. 22 Nisan 2013)‟dan}

sınırla eş olduğunu söyleyebiliriz. Bu bağlamda her roman için 2000 sözcüklük bir okuma öncesi çizelge çıkartılabileceği gibi, bütüncenin tamamındaki türlerin en sık kullanılan 2000 tanesi de çıkartılabilir (Bkz. Tablo 15 : Bütüncenin en sık 2000 sözcüğü)

C1 ve C2 düzeyi ayrıca araştırılması gereken düzeyler olduğu ve üzerinde – bilgimiz dahilinde-herhangi bir çalışma yapılmamış olduğu için bu seviyede herhangi bir nicelik önermedik.