Tükenmişlik Çalışmalarından Örnekler

Beyhan ve arkadaşları (2013) Doğu Akdeniz bölgesinde çalışan anestezi ve reanimasyon hekimlerinin tükenmişlik düzeylerini değerlendirme amacıyla 88 hekim üzerinde bir çalışma gerçekleştirmişlerdir. Sonuç olarak ise aylık nöbet sayısı, sigara kullanımı, uyku düzeni, hobi sahibi olma, çalışma süresi, kamu hastanelerinde çalışma gibi etkenlerin tükenmişliğe yakalanma riskinde veya tükenmişliği azaltma açısından etkin oldukları ifade edilmiştir (Beyhan, Güneş, Türktan, & Özcengiz, 2013: 7-12).

Büyükyılmaz ve Gürkan (2014) İstanbul, Ankara, İzmir ve Bursa illerinde çalışmakta olan 260 SMMM ve YMM üzerinde; muhasebe meslek mensuplarının idealist ve rölâtivist etik tutumları üzerinde mesleki tükenmişliğin duygusal tükenmişlik, başarısızlık hissi ve duyarsızlaşma boyutlarının etkisini belirlemek için bir çalışma gerçekleştirmişlerdir. Çalışmaları sonucunda, mesleki tükenmişliğin üç boyutunun da muhasebe mesleği mensuplarının idealist etik tutumları üzerinde olumsuz etkisinin bulunduğunu ifade etmişlerdir. Ayrıca mesleki tükenmişliğin duygusal tükenmişlik ve başarısızlık hissi boyutlarının muhasebe meslek mensuplarının rölâtivist etik tutumlarını arttıran bir etkisinin olduğunu ancak duyarsızlaşma boyutuna ise anlamlı bir etkisinin bulunmadığını belirtmişlerdir (Büyükyılmaz & Gürkan, 2014: 129).

Çetin vd. (2013) tükenmişlik süreçlerine etki eden psikolojik sermaye faktörlerini ortaya çıkarmaya yönelik 260 kamu personeli üzerinde gerçekleştirdikleri çalışmalarında önemli bulgulara ulaşmışlardır. Elde ettikleri temel bulgu, tüm tükenmişlik boyutlarının açıklanmasında psikolojik sermaye unsurlarından ‘’öz yeterlilik’’ ve ‘’umut’’ etkenlerinin görece önemli bir rolü olduğudur. Bununla birlikte,

88

psikolojik sermayenin alt boyutlarından ‘’psikolojik dayanıklılık’’ ve ‘’iyimserlik’’ ile tükenmişliğin alt boyutlarından olan ‘’duygusal tükenme’’ arasında ters yönlü ilişkiler olduğunu ifade etmişlerdir (Çetin, Şeşen, & Basım, 2013: 95).

Baykan ve arkadaşları (2013) Kayseri’de çalışmakta olan 143 aile hekiminin tükenmişlik düzeyleri ve buna etki eden faktörler üzerine bir araştırma gerçekleştirmişlerdir. Elde ettikleri bulgulara göre cinsiyet, medeni durum ve tanı konulmuş bir sağlık probleminin varlığına göre tükenmişlik puanları arasında bir fark görülememiş, toplam hizmet süresiyle hiçbir tükenmişlik puanı arasında korelasyon saptanamamıştır. Bununla birlikte duygusal ve toplam tükenmişlik puanlarını etkileyen en önemli iki faktör olarak beklentilerin karşılanamaması ve iş yükü olduğu ifade edilmiştir (Baykan, Çetinkaya, Naçar, Kaya, & Işıldak, 2014: 122). Buna karşın Tiftik ve Zincirkıran (2014) 198 kasiyer üzerine yüz yüze mülakatla gerçekleştirdikleri çalışmalarında iş yoğunluğunun artmasının çalışanlara tükenmişlik hissettirmediğini bunun olumlu bir durum olduğunu ifade etmişlerdir (Tiftik & Zincirkıran, 2014: 182).

Karacaoğlu ve Arslan (2013) Kayseri OSB de faaliyetlerini sürdüren imalat ve sanayi işletmelerinde 333 iş görenle gerçekleştir çalışmalarında algılanan örgütsel destekle genel olarak tükenmişliğin ve alt boyutlarından duygusal tükenme ile duyarsızlaşma arasında negatif yönlü ilişki olduğu ve bir diğer alt boyut olan kişisel başarı ile ise pozitif yönlü ilişki olduğunu bulgulamışlardır (Karacaoğlu & Arslan, 2013: 457).

89

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

ÖĞRETİM ELEMANLARINDA DUYGUSAL ZEKÂNIN

ALGILANAN TÜKENMİŞLİK DÜZEYİNE ETKİSİNİ ÖLÇMEYE

YÖNELİK BİR ARAŞTIRMA

4.1 ARAŞTIRMA METODOLOJİSİ

4.1.1 Araştırmanın Amacı

Araştırma, akademik camianın duygusal zekâ düzeyleri ile algılanan tükenmişlik düzeyleri arasında bir ilişkinin varlığı hakkında bulgulara ulaşmayı amaçlamaktadır. Eğer araştırma, bu ilişkinin varlığı doğrultusunda bulgular elde edilmesine katkıda bulunursa; bu katkı aynı zamanda diğer organizasyonlarda görev yapan bireyler için duygusal zekânın öneminin anlaşılmasını sağlayıcı faaliyetler düzenlenmesi dolayısıyla duygusal zekâ kavramı üzerinde durulması ve örgüt yönetimlerince duygusal zekânın geliştirilmesi doğrultusunda çaba sarf edilmesinin gerekliliği hususunda katkı sağlayacağı düşünülmektedir.

4.1.2 Araştırmanın Önemi

Duygusal zekâ bireyin en temel motive edici unsuru olan duygularını tanıması ve yönlendirmesini sağlamaktadır. Bireyler özellikle uzun vadeli hedeflerine ulaşabilmek için doğru ve sürekli bir motivasyona ihtiyaç duymaktadırlar. Akademik

90

kariyer uzun yıllar alan bir iştir ve bu uzun yolda akademisyenin kendini doğru ve dengeli bir şekilde motive etmesini gerektirir.

Çalışmada duygusal zekânın öneminin yanı sıra ne olduğunu, nasıl geliştirilebileceğini ve bu sayede tükenmişlik ve kariyer platosu oluşumu gibi sıkıntılardan kurtulmak için bireysel bir mücadele aracı olarak nasıl kullanılabileceği hususunda yol göstermek istiyoruz.

4.1.3 Araştırmanın Problemi

Araştırmanın problemleri şöyle sıralanabilir: Akademisyenlerde:

1. Duygusal zekâ ve akademisyenlerin duygusal tükenme yaşamaları arasında ilişki var mıdır?

2. Duygusal zekâ ile akademisyenlerin duyarsızlaşmaları arasında bir ilişki var mıdır?

3. Duygusal zekâ ile tükenmişliğin bir faktörü olan kişisel başarı arasında bir ilişki var mıdır?

4. Cinsiyet değişkeni ile akademisyenlerin duygusal zekâ ve tükenmişlik düzeyleri arasında bir ilişki var mıdır?

5. Medeni durum değişkeni ile akademisyenlerin duygusal zekâ ve tükenmişlik düzeyleri arasında bir ilişki var mıdır?

6. Yaş değişkeni ile akademisyenlerin duygusal zekâ ve tükenmişlik düzeyleri arasında bir ilişki var mıdır?

7. Unvan değişkeni ile akademisyenlerin duygusal zekâ ve tükenmişlik düzeyleri arasında bir ilişki var mıdır?

8. Çalışma yılı değişkeni ile akademisyenlerin duygusal zekâ ve tükenmişlik düzeyleri arasında bir ilişki var mıdır?

9. İdari görev değişkeni ile akademisyenlerin duygusal zekâ ve tükenmişlik düzeyleri arasında bir ilişki var mıdır?

10. Kadroya atanma problemi değişkeni ile akademisyenlerin duygusal zekâ ve tükenmişlik düzeyleri arasında bir ilişki var mıdır?

91

11. Yabancı dil problemi değişkeni ile akademisyenlerin duygusal zekâ ve tükenmişlik düzeyleri arasında bir ilişki var mıdır?

4.1.4 Evren ve Örneklem

Araştırmanın evreni, Türkiye’de bulunan özel ve devlet üniversitelerinde çalışan akademik personelden oluşmaktadır. Yüksek Öğretim Kurumu'nun verilerine göre Türkiye'de 2013-2014 yıllarında; 20.005 Profesör (14.265 Erkek/5.740 Kadın), 12.839 Doçent (8.479 Erkek/4.360 Kadın), 31.345 Yardımcı Doçent (19.157 Erkek/12.188 Kadın), 20.471 Öğretim Görevlisi (11.588 Erkek/8.883 Kadın), 9.990 Okutman (3.809 Erkek/ 6.181 Kadın), 3.672 Uzman toplam (1.883 Erkek/ 1.789 Kadın), 44.074 Araştırma Görevlisi (22.306 Erkek/21.768 Kadın) olmak üzere toplam 142.437 (81.504 Erkek / 60.933 Kadın) kişi görev yapmaktadır (https://istatistik.yok.gov.tr, 2013-2014: 10.11.2015). Bu sayı içerisinden kısıtlı zaman ve imkânlarla ulaşılan akademisyenlerle 570 adet anket yapılmış ve bunların 551 tanesi analize tabi tutulmuştur ve elde edilen bilgilerle çalışma gerçekleştirilmiştir. 11 akademisyen unvan belirtmemiştir. Anket; Ağrı Üniversitesi, Gazi Üniversitesi, Ankara Üniversitesi, Bingöl Üniversitesi, Bitlis Eren Üniversitesi, Bolu Üniversitesi, Dicle Üniversitesi, Fırat Üniversitesi, Gümüşhane Üniversitesi, Mersin Üniversitesi, İstanbul Üniversitesi, Kafkas Üniversitesi, İnönü Üniversitesi, Sivas Üniversitesi, Bülent Ecevit Üniversitesi, Batman Üniversitesi, Iğdır Üniversitesi, Selçuk Üniversitesi'nde görev yapan akademisyenlerin katılımıyla gerçekleştirilmiştir.

92 Tablo 3 : Araştırma Örnekleminin Sayıları

4.1.5 Varsayımlar ve Kısıtlar

Araştırmaya katılan kişilerin duygusal zekâ ve tükenmişlik sorularından oluşan anketi doldurabilecek seviyede bilgi ve beceriye sahip oldukları, aynı zamanda sorulan sorulara dürüst ve objektif bir biçimde cevap verdikleri kabul edilmiştir. Araştırmada

Üniversite Adı

Prof. Doç. Yrd. Doç Arş.Gör. Öğr.Gör. Okutman Uzman Toplam

Ağrı Üniversitesi 0 1 0 0 0 0 0 1 Ankara Üniversitesi 4 4 1 6 0 0 0 15 Bingöl Üniversitesi 1 0 1 17 2 0 0 21 Bitlis Eren Üniversitesi 0 1 2 3 5 0 0 11 Abant İzzet Baysal Üniversitesi 0 0 4 3 0 0 0 7 Dicle Üniversitesi 5 6 13 43 12 3 3 85 Fırat Üniversitesi 21 12 30 37 0 0 0 100 Gümüşhane Üniversitesi 0 0 6 6 9 3 0 24 Mersin Üniversitesi 0 1 3 0 1 0 0 5 İstanbul üniversitesi 2 2 2 6 2 0 0 14 Kafkas Üniversitesi 0 0 0 0 6 0 0 6 Selçuk Üniversitesi 1 2 4 11 6 1 3 28 İnönü Üniversitesi 10 14 16 10 0 0 0 50 Cumhuriyet Üniversitesi 0 0 0 0 24 0 0 24 Bülent Ecevit Üniversitesi 0 2 6 8 1 1 0 18 Batman Üniversitesi 2 8 27 30 46 3 1 117 Iğdır üniversitesi 0 1 4 0 9 0 0 14 Toplam 46 54 119 180 123 11 7 540

93

Türkiye'de 2015 yılı itibariyle faaliyet gösteren üniversitelerin bünyesinde çalışmakta olan akademisyenler dikkate alınmıştır.

Araştırmanın konusu insan his ve duyguları olması sebebiyle; aynı sorulara farklı duygusal durumlarda insanların farklı cevaplar verebileceğini göz önünde bulundurarak herhangi bir anketin o kişi hakkında kesin bir tanımlama yapamayacağını kabul edilmektedir. Ancak anketin en uygulanabilir ve denekten alınmak istenen bilgileri doğruya en yakın şekilde verebilmesi için gayret sarf edilmiştir.

Araştırmandan elde edeceğimiz sonuçlar değişik ülke veya kurumlarda elde edilen sonuçlarla veya benzer araştırmalarla farklı sonuçlar arz edebilir. Elde edilen sonuçlar araştırmaya katılan akademisyenlerin vermiş olduğu cevaplardan sağlanan verilerle sınırlıdır.

Bahsedilen kıstaslar ışığında duygusal zekânın akademik camiada mesleki tükenmişlikle olan ilişkisini incelenen çalışmaya benzer başka çalışmalarda farklı sonuçlar çıkması beklenebilir. Bu perspektiften bilimsel amaçlarla atılacak her türlü adımı iyi niyet ve başarı dilekleriyle, çalışmaya getirilecek her türlü eleştiri de saygıyla karşılanacaktır.

Araştırmanın kısıtları:

1. Araştırma üniversitede görev yapan akademisyenler üzerinde uygulanmıştır. Bundan dolayı araştırma sonuçları ancak benzer nitelikteki araştırma grubuna genellenebilir.

2. Araştırmada belirtilen duygusal zekâ “Duygusal Zekâ Ölçeğinin” ölçtüğü niteliklerle sınırlıdır.

3. Araştırmada belirtilen algılanan tükenmişlik düzeyi “Tükenmişlik Ölçeği”nin ölçtüğü niteliklerle sınırlıdır.