Çin Suriye krizinde aldığı tutumuyla BM GK’nin Suriye’ye askeri müdahale girişimlerini veto ederek rejimden yana politika izlemiştir. Batı ülkeleri rejimin sivillere yaptığı kıyımları durdurmaya yönelik çeşitli yaptırımları uygulamaya çalışırken, Çin bu girişimleri Suriye’nin egemenliğine halel getirecek girişimler olarak görmüştür. Dolayısıyla, Beijing dışarıdan yapılacak her türlü müdahaleye karşı çıkarak Suriye’nin egemenliğine zarar verecek her türlü politikadan uzak duracağını başından belirtmiştir.494
Beijing BM’nin Suriye’de uygulayacağı yaptırımları veto ederek Moskova ile aynı safta yer almıştır. Beijing hükümeti:
492 “A Press Conference for İnternational and Russian Journalists”, Kremlin, 23 Aralık 2004.
http://kremlin.ru/events/president/transcripts/22757 (01.08.2017)
493 Temçenko Zavyalova, “Rossiyskoe Uçastie v Reşenii Siriyskogo Konflikta: Politiko- Sotsiologiçeskoe İzmerenie”, Vestnik Povoljskogo İnstituta Upravleniya, Vol. 55, No. 4, 2016, s. 47. 494 Michael Swaine, “Chinese Views of the Syrian Conflict”, Carnegie Endowement for International Peace, No. 39, 2012, s. 2. http://carnegieendowment.org/files/swaine_clm_39_091312_2.pdf
109
- Ekim 2011’de AB’nin tasarladığı yaptırım tasarısını veto etmiştir, - Şubat 2012’de de Arap ve Batı ülkelerinin tasarladığı Esad’ı devirme planını BM GK’de veto etmiştir,
- 1 Mart 2012’de ise Moskova ile birlikte BM İnsan Hakları Konseyi’nin çalışmaları zemininde Esad’a karşı uygulanacak yaptırım tasarısını reddetmiştir,
- 19 Temmuz 2012’de ise yine Moskova ve Beijing bu sefer İngiltere’nin öncülüğünü yaptığı Esad’ı ekonomik yaptırımlarla cezalandırma tasarısını veto etmiştir.495
Beijing Suriye rejimi aleyhine yürütülecek her türlü tasarıyı veto etmenin yanı sıra BM’den krizin barış yoluyla çözülmesi gerektiğini sürekli istemiştir. Ek olarak da BM’nin Suriye’ye yönelik politikalarında askeri hiçbir müdahaleyi destekleyemeyeceğini dile getirmiştir.496
Suriye krizinin ortaya çıktığı ilk günden itibaren uluslararası norm ve prensiplerden yana olmayı, devletlerin egemenliğine zarar verecek girişimlerden uzak durmayı, Suriye’nin egemenlik ilkesine saygılı olmayı tercih edeceğini dile getirmiş olan Çin, bölgenin barışı için hiçbir devletin egemenlik eşitliğinin çiğnenemeyeceği gibi Suriye’nin de egemenliğinin çiğnenemeyeceğini savunmuştur.497 Çin krizde
Esad’ın devrilmesini açık savunan politikalardan da uzak durmuştur. Çin’in Suriye politikasında Esad’ı desteklediği veya desteklemediği konusunda net bir ifade kullanılmamışsa da Suriye’nin bütünlüğü ve egemenliğinden yana olduğu düşünülebilir.498
BM ve NATO’yu Libya müdahalesinden sonra ülkede oluşan kaotik ortamdan dolayı eleştiren Beijing Suriye’de devletin kontrolünü zayıflatacak girişimde
495 Rick Gladstone, “Friction at the U.N. as Russia and China Veto Another Resolution on Syria
Sanctions,” New York Times, 19 Temmuz 2012.
http://www.nytimes.com/2012/07/20/world/middleeast/russia-and-china-veto-un-sanctions-against- syria.html (28.04.2017)
496 “Foreign Ministry Spokesperson Ma Zhaoxu’s Remarks on the Situation in Syria”, Ministry of Foreign Affairs of the People’s Republic of China, 23 Ağustos 2011.
http://www.fmprc.gov.cn/mfa_eng/xwfw_665399/s2510_665401/2535_665405/t851770.shtml
(21.05.2017)
497 “Explanatory Remarks by Ambassador Wang Min after General Assembly Vote on Draft Resolution on Syria”, Permanent Mission of the People’s Republic of China to the UN, 3 Ağustos 2012. http://www.china-un.org/eng/hyyfy/t958262.htm (29.07.2017)
498 Zhong Sheng, “Be Wary of Attempt to Resolve Syrian Crisis Outside UN Framework”, People’s Daily Online, 15 Ağustos 2012. http://english.people.com.cn/90777/7913681.html (09.08.2017)
110
bulunmayacağını bildirmiştir.499 Çin Cumhurbaşkanı Qu Xing Çin’in BMGK’de
kullandığı veto oyunu açıklarken de BM’nin en önemli prensibi olan iç işlerine karışmama ilkesine duyulan saygıdan dolayı veto kararını kullandıklarını belirtmiştir. Bunun yanı sıra Batı askerinin bölgeye girmesinden sonra doğacak sorunları istemedikleri için veto ettiklerini de eklemiştir.500
Ayrıca, Çin Esad’ın güçle indirilmesinden sonra yaşanacak etnik ve dini sorunların bölgenin istikrarını bozacağı düşüncesindedir. Çünkü, zaten sarsılmış olan ülke askeri anlamda kendi başına düzeni kuramaz ve bölgedeki diğer devletlerin müdahaleleri ile krizin daha sorunlu boyuta uzayacağı görüşündedirler.501 Krizde
Rusya ile aynı düşünce ve politikaları uygulamakta olan Çin’in Rus-Çin ittifakı çerçevesinde krizi yönetmeye devam ederek Rusyasız hareket etmeyeceği düşüncesi yaygınlaşmış durumdadır.502
Özüne bakıldığında Çin Orta Asya ve Ortadoğu’da Rusya’nın politikalarına rekabet politika olarak kabul edilecek siyaset yürütmektedir. Fakat, Beijing’in Suriye krizinde Suriye’nin meşru hükümetinden yana aldığı tavrı Rusya’nın elini kuvvetlendirmektedir.503 Rusya Çin’in Suriye politikasını bir müttefiklikten ziyade bölgedeki ağırlığının arttırılmasına yönelik yatırım olarak görmektedir. Suriye başta olmak üzere bölgenin birçok ülkesinde ekonomik yatırımlar yapan ve enerji arama çalışmalarına başlayan Çin krizin çözüm yollarını barışçıl ortmada çözülmesinden yanadır.504 Aynı zamanda Rusya Çin’in Suriye politikasında ABD ile de çatışmadan
uzak politika gütmeye çalıştığını düşünür, çünkü, Ortadoğu ve Suriye Çin’in enerji hammadde ihtiyacının karşılanacağı ve dolayısıyla yatırımın yapılacağı alandır. Bu konuda Çin bölgede etkin olan aktörlerle çatışmadan ekonomik çıkarlarını garanti etmeye çalışırken Rusya ve ABD arasında dengeli politika izlemeye çalışmakta olduğu
499 “Hu Jintao: Use of Force No Solution to Problems Like Libyan Issue,” Xinhua, 30 Mart 2011.
www.china.org.cn/world/libya_air_strike/2011-03/30/content_22258604.htm (09.08.2017)
500 “Concerns Over Air Strikes”, China Daily, 22 Mart 2011. http://www.china.org.cn/opinion/2011-
03/22/content_22192762.htm (21.07.2017) 501 Swaine, a. g. m., s. 7.
502 Samuel Osborne, “Russia And China Veto UN Sanctions on Syria for Chemical Weapons Attacks”, Independent, 28 Şubat 2017. http://www.independent.co.uk/news/world/middle-east/syria-sanctions- russia-china-veto-assad-chemical-attacks-vladimir-putin-a7604621.html (08.09.2017)
503 Stepanova, a. g. m., s. 7.
504 Anna Neronova, “SŞA, Rossiya i Kitay v Blijnevostoçnım Regione: Spessifika Sovremennıh Vzaimootnoşenii i Perspektiva”, Vestnik KRSU, Cilt 14, Sayı 11, 2014, s. 171.
111
Rusya’yı rahatsız etmemektedir.505 Beijing’in Ortadoğu’ya yönelik hırslarının gün
gittikçe artmaya başlaması Rusya için endişe verici olsa da krizin çözümünde Rusya ile aynı safta yer alması, krizin çözümü için bölgede barışçıl çözüm önerilerini savunması – Çin’in bölgeye asker göndermesi Rusya’nın ciddi anlamda endişe duyduğu durumdur – Moskova’nın elini kuvvetlendirmektedir.506 Bu bağlamda Rusya
bir taraftan Çin’i yanına alırken diğer taraftan da Çin’in Suriye’de etkinlik kazanmasını engellemeye çalışmaktadır.507