Rusya’nın Ortadoğu bölgesindeki önemli yatırımlarından biri de Suriye Krizi’nde kendini gösteren askeri politikalarıdır. Rusya’nın bölgedeki askeri varlığı ve ağırlığı her ne kadar yakın bir geçmişe ait görünse de aslında askeri politikaların temeli Soğuk Savaş’ın başladığı dönemlerde aranabilir. 258 Fakat, aynı zamanda
unutulmamalıdır ki, Rusya’nın Ortadoğu’daki askeri politikalarının SSCB’nin yürüttüğü politikalarından tamamen kopartılarak anlaşılamaz.259
Günümüzde Rusya’nın Ortadoğu ülkeleri ile geliştirme çabasında olduğu askeri işbirliğini iki boyutta anlamak mümkündür: 1) Rusya Ortadoğu’ya tüm askeri silah, araba ve parçalarını satarak kendi askeri ürünlerinin bölgede satılmasını
254 “Russian-Egyptian Talks”, Cairo, 10 Şubat 2015. http://en.kremlin.ru/events/president/news/47653 (10.06.2017)
255 Andrew Jack, Rafael Behr, “Russian Business Feels the Pinch As Trade with Iraq Halts,” Financial Times, 8 Nisan 2003. http://www.russialist.org/archives/7135-7.php (22.06.2017)
256 Michael Bromley, Pieter Wezeman, Policies on Exports of Arms to States Affected by the Arab Spring, SIPRI Yearbook 2012: Armaments, Disarmament and International Security, Oxford: Oxford
University Press, 2012, ss. 275-277. 257 Bromley, a. g. e., s. 286.
258 Tony Barber, “Za Neskolko Minut Do Polunoçi: Dlinnaya Ten Holodnoy Voynı”, İNOSMİ, 27 Ağustos 2017. http://inosmi.ru/politic/20170827/240120330.html (12.09.2017)
259 Dmitriy Trenin, “Rossiyana Blijnem Vostoke: Zadaçi, Prioritetı, Politiçeskie Stimulı”, Moskovskiy Tsentr Karnegi, 21 Nisan 2016. http://carnegie.ru/2016/04/21/ru-pub-63388 (11.06.2017)
60
artırmaktadır. 2) Rusya Ortadoğu ülkelerine daha önce SSCB döneminde satılmış olan askeri araç ve teknik malzemelerin, teçhizatların modernleştirilmesi, tamiri ve yenilenmesi üzerinde politikalar yürütmeye çalışmaktadır. Ayrıca, bu konuda Rusya bölgeye yerli askerlerin yeni Rus askeri araç ve teçhizatları kullanabilmesi eğitimi için danışmanlarını da göndermektedir. Ek olarak Rusya bölgede ürettikleri modern savunma silahların fuarlarını yapmakta ve talebe göre silahların çeşitlendirilmesi projelerini gerçekleştirmektedir. 260 Bölgede genellikle silahların satılmasına
yoğunlaşan Rusya son zamanlarda askeri eğitime de ağırlık vermeye başlamıştır. Rusya’nın bölgede işbirliği yapmakta olduğu ülkelere askeri alanda parasal destek sağlaması ve eğitime ağırlık vermiş durumda olması Rusya-ABD arasındaki rekabetin hala bitmemiş olmasından haber vermektedir. 261 Rusya’nın askeri alandaki çalışmalarının genellikle Suriye, Libya ve Yemen gibi bölge ülkelerinde ağırlık kazanması, ABD’nin de Mısır, İsrail ve Ürdün gibi ülkelerle çalışmalarını sıklaştırması yeni yüzyıldaki askeri rekabeti gün yüzüne çıkarmaktadır.262
Rusya’nın Ortadoğu’da sadece askeri eğitim, silah ve araçların onarımı, tamiri ve modernleştirmesi çalışmalarından başka nükleer teknoloji çalışmalarına da başladığı görülmektedir. Nükleer çalışma alanında ilgi duyduğu ülkelerin başında İran gelmektedir ve İran’la da nükleer çalışmalarda belli aşamaya gelmiş olduğu şeffaflık kazanmış durumda. Üstelik, Rusya İran’la çalışmakta olan nükleer işbirliğine BM’nin ve bazı devletlerin karşı çıkmalarına rağmen girmiş bulunmaktadır.263 Belki de
Rusya’nın yeni dönemde izlediği askeri politikalarında üzerine ciddi anlamda yoğunlaştığı alan olarak nükleer silah çalışmaları ve nükleer enerji çalışmaları gösterilebilir. Bu minvalde Rusya Ortadoğu ülkelerinden İran’la uranyumun zenginleştirilmesi çalışmalarının yanı sıra İran’ın bilim adamlarını nükleer enerji konusunda eğitmektedir. İran’ın araştırmacıları Rus üniversitelerinde nükleer çalışmalar ve balistik füze teknolojileri konusunda da eğitim görmektedirler. Aynı
260 Antonenko, a. g. m., s. 33. 261 A. g. m., s. 33.
262 İlan Goldenberg, Julie Smith, “U.S.-Russia Competition in the Middle East is Back”, Foreign Policy, 7 Mart 2017. http://foreignpolicy.com/2017/03/07/u-s-russia-competition-in-the-middle-east-is-back/, (12.07.2017)
263 Scott Parrish, Fred Wehling, “Russian-Iranian Nuclear Cooperation – The 1998 Moscow Summit”, Middlebury Institute of International Studies at Monterey, 31 Ağustos 1998.
http://www.nonproliferation.org/russian-iranian-nuclear-cooperation-the-1998-moscow-summit/
61
zamanda nükleer ve balistik füze teknolojileri alanında çalışma yapan Rus bilim adamları İran ve Irak’ta da çalışma yapmaya hak kazanmış durumdalar.264
Günümüzde Rusya Ortadoğu’da askeri eğitim faaliyetinde görev yapması ve yerel askerlerin eğitilmesi için – Rus resmi departmanların açıklamalarına göre – 360 asker uzmanını bulundurmaktadır. Elbette, Rusya Ortadoğu askerlerinin eğitilmesi için bölgeye SSCB’ye nazaran çok az sayıda askeri uzman göndermiştir. SSCB ise Soğuk Savaş’ın ilk yıllarında bölgeye 88000-90000 askeri uzman göndermiştir.265
Rusya güvenlik konseptinde kendi güvenliğine tehdit oluşturacak unsurların bölgedeki diğer ülkelerden destek almakta olduğu düşüncesine varmıştır. Bu anlamda Ortadoğu Rusya’nın çıkarları olduğu kadar tehditlerinin ve güvenlik çekincelerinin olduğu bir bölgedir. Rusya, özellikle Suudi Arabistan’ı hem Ortadoğu’daki çıkarlarını ziyana uğratabilecek güvenilmez ve tehlikeli ülke olarak hem de iç düzenine zarar verebilecek aktör olarak görmektedir.266
Rusya Ortadoğu’daki gücünü olabildiğince Suudi Arabistan politikalarını takip ederek güvenliğinin korunması için harcamaktadır. Rusya Suudi Arabistan’ı Kafkaslardaki Çeçenleri ayrılıkçı düşüncelere iten ve her sene mali yardımda bulunan ülke olarak görmektedir. Moskova’nın tespitine göre Suudi Arabistan Çeçen ayrılıkçıları desteklemek adına 1999-2003 arası dönemde 100 milyon dolar aktarmıştır. Bu rakamlar Afganistan afyon ticaretinden kazanılan paraların aktarılmasıyla uçuk meblağlara kadar ulaşmıştır.267 Moskova’nın açıklamalarına göre
Çeçen bölücü gruplarına gönderilen paranın gönderiliş amacı terör destekli ve amaçlıdır.268
Rusya’nın Ortadoğu’da güvenlik alanında çekindiği boyutlardan bir diğeri de bölgenin güvenliğidir. Ruslara göre Ortadoğu’da ortaya çıkabilecek istikrarsızlık tüm bölgeye terörün ve kaosun yayılmasını sağlayacaktır. Nitekim, Rusya’nın gözüyle ABD’nin 2002’de Irak’a başlattığı savaşın amacı da bölgeyi kaosa sürüklemek
264 Antonenko, a. g. m., s. 32. 265 A. g. m., s. 33.
266 Muhammed Ben-Salman, “Mı Razobem Rossiyu v Sirii za Tri Dnya”, Silnıe Novosti, 26 Haziran 2017. https://gomel.today/rus/news/world-915/ (28.07.2017)
267 Aleksandr Dugin, “S Terrorom Nevozmojno Borotsya, Ne Vırıvav Ego Korni”, Tsargrad TV, 20 Temmuz 2017. https://tsargrad.tv/articles/dugin-s-terrorom-nevozmozhno-borotsja-ne-vyrvav-ego- korni_17507 (02.08.2017)
62
olmuştur. Rus karar alıcıları Rusya’nın Irak Savaşı konusunda ABD’nin karşısına dikilmesinin bölgenin terörizmin kucağına atılmasına engel olduğunu savunmuşlardır. Dolayısıyla, Ortadoğu’da çıkabilecek kargaşa ve kaosun Rus topraklarına da sıçraması tehlikesi Rusya’ya Ortadoğu’da istikrarın sağlanmasına katkıda bulunmasını tavsiye eder niteliktedir.269