STRATEJİK LİDERLİK KAVRAMI

Temelde askeri bir terim olan strateji, bir ulusun veya uluslar topluluğunun barış ve savaşta benimsenen politikalara en fazla desteği vermek amacıyla politik, ekonomik, psikolojik ve askerî güçleri bir arada kullanma bilimi ve sanatıdır. Strateji kelimesine literatürde; uzun dönemli hedefler yoluyla örgütün amaçlarını oluşturmak; rekabet üstünlüğü sağlamak amacıyla dışsal fırsat ve tehditler ile içsel güçlü ve zayıf yönlere yanıt; işletmenin hissedarlarına yapmayı istediği ekonomik ve ekonomik olmayan katkıların tamamı yönetsel görevleri, ortaklık, işletme ve fonksiyonel seviyelerde farklılaştıran bir akılcı sistem gibi farklı anlamlar yüklenmektedir. Buna göre stratejik yönetim ya da retorik bir araç olarak stratejinin, işletmenin rakiplerine göre pozisyonunu güçlendiren faaliyetlerin planlanması, uygulanması ve kontrolünü içeren tüm aktiviteleri kapsadığı söylenebilir.106

Stratejik liderlik kavramına ilk olarak 1984 yılında Hambrick ve Mason tarafından, örgütlerin üst yönetimi ile ilgili yapılan bir çalışmada rastlanmaktadır.107 Bir başka tanıma göre ise stratejik liderlik; geleceği kestirmeye yönelik bir liderlik biçimi, bunun için gerekli stratejik yönetim anlayışını oluşturabilmektir. Stratejik lider vizyoner tarzda davranan kişidir. Bu doğrultuda diğer yönetici ve çalışanları yetkilendirerek, onları kuruluş vizyonu doğrultusunda yenilikçi ve yaratıcı hedeflere yönlendirir.108

Stratejik lider, örgütün amaçlarını ve yeteneklerini içeren bir bütün olarak; örgütün bilinen ve bilinmeyen gerçeklik ve olasılıklarla mücadele etmesinde, devamlılık ve bütünlüğü sağlamak için temel değer ve kimliğini yeniden doğrulayarak; geçmiş, bugün ve gelecek arasında bir köprü inşa eder. Stratejik lider etkili olmak için, belirsiz verileri başarılı bir şekilde analiz edebilme ve özümsemelerine imkan veren düşünme gücüne sahip ve problemleri yenerek fırsatları artırabilecek fikirler meydana getirebilen kişilerdir. Aynı zamanda stratejik liderlerin tutarlı olarak çevresinde alternatif açıklamalar arayan kişi olması

106

AKGEMCİ, age, s. 536

107

HAMBRICK, D.ve Mason,P.,“Upper Echelons: The Organization as A Reflection of its Top Managers”, Academy of Management Review, N.1984/9, 1984, ss.193–206.

108

ANELLO Eloy, “Sürdürülebilir Bir Gelecek İçin Değerler, Kurumlar ve Liderlik”, Bahai Uluslararası Toplumu Sempozyumu Global Forum, Rio de Janeiro, Brezilya,1992, s.9

beklenmektedir. Stratejik liderlik sürekli bir öğrenme, sürekli yeni şeylerle uğraşmayı tercih

etme, tatminsiz ruha sahip olma sürecidir. Bu duruma daha farklı bir bakış açısıyla, çok meraklı olmak gibi olumlu bir noktadan da bakılabilir. Sürekli öğrenme sistemi aktif bir şekilde, diğer bakış açılarını da ortaya çıkarmaya çalışarak alınan kararları veya yeni durumları her şekilde sorgulamaktır. Liderler stratejilerin varış noktalarını sorgulayarak neyin doğru neyin yanlış yapıldığını sürekli inceler ve elde ettiği bilgileri örgütteki diğer elemanlarla paylaşır. Bu nedenle stratejik liderlerin yönetimde etkinliği sağlamasında, sürekli gözlem, araştırma ve öğrenmeye dayanan bir ekip çalışmasını gerektirdiği söylenebilir.109

Stratejik liderlik, fırsat ve tehditleri karşılamada örgütün insan, yapısal ve sosyal sermaye ve yeteneklerine odaklanır; bunları geliştirir. Bu çerçevede stratejik liderlik, çevresel kaos ve belirsizliğe anlam vererek örgütü geliştiren ve yenileştiren bir yol haritası ve vizyon sağlar.110Stratejik liderliğin olmazsa olmazları yönetim kurulu, herkesçe kabul gören stratejik yön ve stratejik yönetim sürecidir. Stratejik liderler, vizyonları ile insanları peşlerinden sürüklerler. Bunun için üç temel davranış boyutu vardır: Yolu görmek, yolda yürümek ve yol olmak. Stratejik liderlerin öncelikli davranışı yolu görmektir. Bunu için yarının resmine bugünden bakabilmek; geleceğe yönelik politika ve hedefleri açık olarak ortaya koymak gerekmektedir. Sadece yolu görmek yeterli değildir. Aynı zamanda yolda yürümek de büyük önem taşımaktadır. Stratejik liderlerin üçüncü davranış boyutu ise yol olmaktır. Stratejik lider yoldaki engelleri kaldırmak ve arkadan gelenlerin kendisini kolayca takip etmesini sağlayabilmek için yol olmalıdır. Bu bağlamda liderlerin sahip olması gereken yetenekleri stratejik algı, karar alma, analitik ve iletişim becerisi, etkin etkileşim, planlama, yetki verme, diğerlerini değerleme ve geliştirme yetisi, risk alarak başarma, esneklik, bütünlük ve bağımsızlık olarak belirtilebilir.

Günümüzde yaşanan değişim, eski rekabet koşullarını ve başarı kurallarını ortadan kaldırmakta ve işletmeleri, içe dönük yeniden yapılanma arayışlarına yönlendirmektedir. Bu amaçla işletmeler, örgütsel yapılarında, iş süreçlerinde, görev tanımlarında ve teknolojik yapılarında yeniden yapılanma faaliyetlerine hız vermektedirler. Stratejik liderlik kavramı bakımından değişimin tüm bu olguları desteklemesi gerekmektedir.111 Günümüzde evrensel bir olgu özelliği taşıyan değişim ve değişime uyum gerçeği, çok tartışılan konulardan birisidir.

109

AKGEMCİ, age, ,s.517

110

BAŞER, H.. “İşletmelerde Stratejik Planlama ve Yönetim” Konya Ticaret Odası Yönetici Eğitim Merkezi, Yönetim ve Organizasyon Seminerleri, Konya, 1998, s.13

111

Çünkü çevremizdeki maddi veya manevi her şey değişimin kapsamı içinde yer almaktadır. Bu

nedenle, tüm sistemler değişim olgusuyla yüz yüzedirler ve bu gerçekten kaçmaları mümkün değildir. Değişim rüzgarı global ölçekte herkesi ve her kuruluşu etkilemektedir. Değişim, değişimi getirmekte ve yeni bir küresel kültür oluşturmaktadır.112 Bu açılımda, stratejik yönetim ve stratejik liderlik olgusunun önemi açıkça ortaya çıkmaktadır. İnsanların çoğu belirlenmiş bir yolda nasıl yürüyeceklerini bilirler. Ancak, yürünecek yolun tespiti basit yöneticiliğin sınırlarının aşmaktadır. Stratejik liderlik kurumun vizyonuna, amaçlarına ulaşması için stratejilerin belirlenmesi ve uygulanmasına ilişkin kararların verilmesi olarak tanımlanmaktadır. Vizyonun amacı, işletmede gerekli olan değişimin sağlanabilmesi için, hem işletme çalışanlarının, hem de hedeflenen müşterilerin gerçekleşen ve potansiyel ileriyi görme ve yaratıcılık avantajlarından yararlanabilmektir. Liderin vizyonu örgütsel enerjinin kaynağıdır. Bu enerjinin diğer çalışanlara aktarılması ile de üstün performansa ulaşılmaktadır. Bu konuda Harvard Business School Pröfesörlerinden, John Kotter ve James Heskett tarafından yapılan araştırma sonucunda şunlar bulunmuştur:113

 Vizyon sahibi işletmelerin gelirleri, diğerlerinden 4 kez daha hızlı artmaktadır.  İş yapma kapasitesi 7 kat daha yüksektir.

 Hisse senedi fiyatları 12 kez daha hızlıdır.  Kar artışı yüzde 750 daha yüksektir.

Stratejik tercihler açısından üst düzey liderlik bir başka deyişle stratejik liderlik bir organizasyonun tüm sorumluluklarına üst düzey yöneticileri hedef alır. Bu üst düzey yöneticilerin karakterleri, ne yaptıkları nasıl yaptıkları ve özellikle bu organizasyonel sonuçları nasıl etkilediklerini içerir. Stratejik liderlik tarafları genel müdür, departman müdürü gibi bireyler olabileceği gibi; gruplar ve diğer yönetim organları olabilir.

Stratejik liderlik küçük bir birimin yönetimi değil tüm organizasyonun yönetimi ile ilgilidir. Bununla birlikte stratejik liderlik önemli karar alma sorumluluklarını ve liderliğin kişilerarası ve ilişkisel yönlerini de ele almaktadır. Stratejik liderliğin ilgili alanı bireyler gruplar veya yönetim organları olabilir. Ama bunun ötesinde stratejik liderlik bağımsız karar alma sorumluluğu anlamına gelir. Performans stratejik seçimlerin ve kurumsal kararların alınmasında en belirleyici etkendir. “İşletmenin stratejisinin kaynağı nerden gelir?” sorusunun

112

DÜREN, age, s.221

113

cevabı strateji dışsal normlardan ve alışkanlıklardan etkilenir şeklinde olabilir. “Strateji

şirketin kaynaklarını veya dış çevrenin dikkatli bir analizi ile belirlenir mi? Şirketin uyguladığı strateji sadece önceki stratejisinin artımlı varyasyonu mudur?114” sorularının araştırıldığı günümüzde araştırmanın zenginliği için her gün gözlem yapılmaktadır. Bu gözlemler kendine özgü deneyimleri olan, kendine özgü hareketleri olan insanlar tarafından yapılan ve kurumsal seçimlerle ilgili olan gözlemlerdir.