Sosyalist Parti

Demokrat Parti iktidarının son dönemlerinde 19 Ocak 1960 tarihinde Ankara’da kurulmuştur. Esat Adil Müstecaplıoğlu’nun 1946 yılında kurduğu Türkiye Sosyalist Partisi’nin bir devamı olarak kurulduğu ifade edilmiştir. Partinin liderlik görevini dört dönem CHP’de milletvekilliği yapmış olan Prof. Dr. Atıf Akgüç üstlenilmiştir. Partinin yönetim kadrosunda Dr. Alaaddin Tiritoğlu, Şemsettin Diler, İhsan Üngör, Şükrü Bıçakçı, Rahmi Çetiner, Sadık Erbil ve Nail Tokgöz gibi isimler yer almıştır. 1962 yılına kadar parti faaliyetlerini sürdürmüştür. Sosyalist Parti yöneticileri, 1962 yılında yapılan kongrede Türkiye İşçi Partisi’ne katılma kararı alarak partiyi feshetmişlerdir.260

7. DEMOKRAT PARTİ İKTİDARI DÖNEMİNDE FAALİYET GÖSTEREN SOL BASIN-YAYIN

İkinci Dünya Savaşı sonrasında ülkemizde basın yayın faaliyetleri hız kazanmaya başlamıştır. Özellikle çok partili hayata geçişle birlikte basın-yayın siyasi bir mücadele sahası haline gelmiştir. Ancak bu süreçte basın-yayın faaliyetleri büyük çoğunlukla iktidarın görüşleri doğrultusunda şekillenmiştir. Muhalif yayınlara çok fazla yaşam alanı bırakılmamıştır. Demokrat Parti kurulduğu yıllardan itibaren basın- yayın faaliyetlerine çok önem vermiştir. Daha muhalefette olduğu yıllarda parti merkezi tarafından, parti teşkilatlarına sürekli olarak talimatlar gönderilmiş, kendilerini destekleyen gazetelerin çok sayıda satın alınmasını istenmiştir. Ayrıca yayın ilkeleri olan ve parti programı ile çelişmeyen gazetelerin de desteklenerek teşkilatlarda bulundurulması istenmiştir.261 _{Demokrat Parti’nin iktidara gelmesiyle}

basın-yayın faaliyetlerine karşı bir özgürlük ortamı oluşturulmuştur. Ancak ilerleyen yıllarda, ekonomik ve siyasal alanlarda meydana gelen olumsuz durumlar muhalif basına karşı baskıların artmasına sebep olmuştur. İktidarının ikinci yarısında iş kaygısıyla köylerden kentlere göçlerin artması, zengin ve fakir arasındaki makasın

259 _{Darendelioğlu, a.g.e,s.419}

260 _{Çarık, a.g.e,s.168}

daha da artması, toplumsal hayatta meydana gelen önemli değişiklikler halk arasında Demokrat Parti iktidarına karşı eleştirileri artırmıştır. Ülkede ki olumsuz durumlar her geçen gün basında daha geniş yer bulmaya başlamıştır. Bundan dolayı İkinci Demokrat Parti iktidarı döneminde muhalif basının çalışma şartları zorlaştırılmıştır.262

Özellikle dış politikanın etkisiyle Demokrat Parti iktidarında sol hareketlere karşı ağır darbeler indirilmiştir. Sol hareketlerin faaliyetleri sürekli takip edilerek denetlenmiştir. Haftanın Sesi Dergisi’nin yazı işleri müdürü Yusuf Ahıskalı “işçiler birleşiniz” başlıklı bir yazı yayınladığından dolayı tutuklanmıştır. Solcu basın sürekli baskılara maruz kaldığından dolayı DP’ye karşı çok fazla muhalif yazılar yayınlayamamıştır. Bu sebepten ötürü Demokrat Parti iktidarının solcular tarafından eleştirilmediği iddia edilmiştir.263 _{DP iktidarında sol düşüncelerin savunucusu olan}

birçok dergi ve gazete yayınlanmıştır. DP’nin sol hareketlere karşı katı tutumu bu düşünce doğrultusunda yayın yapanlara karşı baskı ortamı doğurmuştur. Bu nedenle yayın süreleri çok uzun ömürlü olamamıştır. Bu bölümde DP iktidarı döneminde öne çıkan bazı dergi ve gazetelerin kısa künyelerine yer verilmiştir.

7.1 Bizim Radyo

1950’li yıllarda TKP tarafından organize edilen “Bizim Radyo” Doğu Almanya’dan yayın yapmıştır. 1989 yılında yayın hayatı sonlandırılmıştır. 264 _Zeki

Baştımar 1951 yılındaki tutuklamalar nedeniyle girdiği hapishaneden çıktıktan sonra gizlice yurtdışına kaçmış ve burada TKP’liler ile buluşmuştur. Doğu Almanya’nın Leipzing şehrinde Bizim Radyo’nun yöneticiliğini yapmıştır.265 1 Nisan 1958 tarihinden sonra TKP, Bizim Radyo’da Demokrat Parti iktidarına karşı “Tek Cephe” politikası uygulamaya başlamıştır. “Bizim Radyo’da Nazım Hikmet” adlı derlemede Nazım Hikmet’in yazıları yayınlanıştır.266

262 _{Yıldız, N. (1996). Demokrat Parti İktidarı (1950-1960) ve Basın. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 51(01).} ss.481-505 s.491-492

263 _{Yıldız, a.g.e,s.499} 264 _{Çarık:2016, a.g.e,s.225}

265 _{Akar, A.(1989). Bir Kuşağın Son Temsilcileri “Eski Tüfek” Sosyalistler, 1. Basım İstanbul: İletişim Yayınları} s.18

7.2 Tarla Gazetesi

Demokrat İşçi Partisi tarafından, yayın organı olarak kısa bir süre yayınlanan ve “Tarla” adı verilen bir gazete çıkarılmıştır. 267 Bu gazetenin 2. sayısındaki “Sarı

Sendikanın Kulak Zarına” başlıklı yazı, işçileri tahrik edici olduğu düşünüldüğünden,

gazetenin sahibi Ferruh Apaydın hakkında savcılık tarafından takibat başlatılmıştır.268

7.3 Barış Dergisi

Rıfat Pevlan tarafından kurulmuştur. “Nuhun Gemisi” dergisinin devamı olarak çıkarılmıştır. 1950 yılında Nisan ayından Ağustos ayına kadar 15 günde bir yayınlanmıştır. Toplamda 8 sayısı basılmıştır.269 _{Derginin sloganı olarak “Politika,}

Fikir ve Sanat” kullanılmıştır. Derginin simgesi olarak güvercin seçilmiştir. 15 Nisan 1950 tarihinde yayınlanan derginin ilk sayısının birinci sayfasında Nazım Hikmet’in büyük bir fotoğrafına yer verilmiştir.270 _{1 Ağustos 1950 tarihinde yayınlanan son}

sayısında ise Kore Savaşı’na karşı bir tutum sergilenmiştir.271 _{Türk Barışseverler}

Derneği’nin fikirlerini yaymıştır. Nazım Hikmet’in affı kampanyasına ciddi destek verilmiştir. Dergide, Nazım Hikmet için söylenen “Mavi Gözlü Dev” başlığıyla Atilla İlhan’ın bir yazısı yayınlanmıştır.272

7.4 Beraber Dergisi

Metin Özek tarafından düşün ve edebiyat dergisi olarak kurulmuştur. Beraber Dergisi’nin ilk sayısı 1 Eylül 1952 tarihinde yayınlanmıştır. Yayın hayatını 15 günde bir basılarak sürdürmüştür. Rıfat Ilgaz, Orhan Kemal, Ahmet Arif, A. Kadir, Cahit Irgat gibi isimlerin yazıları yayınlanmıştır. Beraber Dergisi’nin yayın hayatına 1 Ocak 1953 tarihinde son verilmiştir.273

267 _{Çelik, a.g.e,s.36}

268 _{Cumhuriyet Gazetesi, 27 Mayıs 1952, s.2} 269 _{http://www.tustav.org/sureli-yayinlar-arsivi/baris/} 270 _{Barış Dergisi, 15 Nisan 1950 s.1}

271 _{Barış Dergisi, 1 Ağustos 1950 s.1} 272 _{Darendelioğlu, a.g.e,s.402} 273 _{Çarık:2016, a.g.e,s.249}

7.5 Forum Dergisi

İlk kez 1 Nisan 1954 tarihinde yayınlanan Forum Dergisi, Demokrat Parti döneminin en önemli muhalefet dergilerinden bir tanesi olmuştur. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi’nde akademisyen olarak görev yapan Aydın Yalçın tarafından kurulmuştur. Siyasi içerikli bir dergi olmasının yanında kültür, sanat ve edebiyat alanlarına da yer verilmiştir. Dergide Bülent Ecevit, Turhan Feyzioğlu, Mümtaz Soysal, Şerif Mardin, Atilla İlhan, Mahmut Makal gibi pek çok kişinin yazıları yayınlanmıştır.274 _{Derginin yayınlanma amacı şu şekilde açıklanmıştır:} “Demokrat Parti’nin başarısız politikalarını bilimsel bir tutum izleyerek eleştirmek ve

ülke sorunlarını çok boyutlu bir şekilde ortaya koymak.”275 _{Türkiye İşçi Partisi’ni}

desteklemek amacıyla 1971 yılında tekrar yayınlanmaya başlayan dergi ancak birkaç sayı çıkarılabilmiştir.276

7.6 Gerçek Gazetesi

Gerçek Gazetesi farklı dönemlerde birçok defa yayınlanmıştır. İlk defa 1946 yılında Esat Adil Müstecaplıoğlu tarafından yayınlanmaya başlanmıştır. Bu dönemde Türkiye Sosyalist Partisi’nin yayın organı olarak çıkarılmıştır. 25 Temmuz 1946 tarihinde dönemin sıkıyönetim komutanlığı tarafından kapatılmıştır ve Müstecaplıoğlu 3 ay 15 gün hapis cezası almıştır.277 Müstecaplıoğlu’nun hapisten çıkmasından sonra 15 Şubat 1950 tarihinde haftalık, sosyalist siyasi gazete olarak tekrar yayınlanmıştır.

“Davamız: demokrasi, İdealimiz: Sosyalizm, Rehberimiz: Milli Realite” sloganı

kullanılarak basılmıştır.278 _{27 Eylül 1950 tarihinden itibaren günlük olarak basılmaya}

başlayan gazetede bundan sonra; “Herkese İş, Herkese Mülkiyet, Herkese Hürriyet” sloganını kullanmaya başlanmıştır. Asım Bezirci, Atilla İlhan gibi dönemin tanınan solcu yazarları “Doğan Ruşenay” mahlasıyla yazılar yazmıştır. Müstecaplıoğlu, gazetesinde açıkça komünizm propagandası yaptığından dolayı birçok kez tutuklanmış ancak delil yetersizliğinden dolayı serbest bırakılmıştır. 1950 yılında kurmuş olduğu

274 _{Korkmaz, F.(2014). Geçmişten Günümüze Kalan Bir Tartışma ve Forum Dergisi Çevresinde Gelişen Edebi} Bir Hareket, Türkbilig, 28 119-126, s.121

275 _{Gönenç, A. Y. (2007).Türkiye'de Dergiciliğin Tarihsel Gelişimi. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi}

Dergisi, Istanbul University Faculty of Communication Journal, (29). ss.63-78, s.73

276 _{Doster F.(2 Şubat 2011). Diren Çakmak’tan ‘Forum Dergisi 1954-1960, Cumhuriyet Kitap, s.15} 277 _{Çarık:2016, a.g.e,s.256, 257}

Sosyalist Partisi’nin üyeleri ile birlikte son kez tutuklandıktan sonra gazetenin yayın hayatı sonlanmıştır.279