Sosyal Yeterlilik

Sosyal yeterlilik ise bireyin çevresindeki kişilerle olan ilişkilerinin şeklini, başarısını belirleyen yetenek becerileri içine alan, iki duygusal zekâ unsurunu içermektedir. Bunlar, başkalarının duygularının farkında olma ve başkalarının duygularını yönetebilme başlığında ele alınacaktır.

1.4.2.1. Başkalarının Duygularının Farkında Olma

Kendilerini tanıyan, başkalarının duygu ve düşüncelerini dikkate alan bireylerin, adalet duygusu yüksektir, sosyal sorumluluk duyguları fazladır, başkalarının duygularını anlamada empatik yaklaşımları vardır. Böylece bu kişiler, diğerlerinin duygusal ve motivasyonel bakış açılarını daha iyi görebilir ve değerlendirebilirler.154 Bireyin herhangi bir beklenti içine girmeden, gönüllü olarak çevresindeki kişilere yapıcı ve destek sağlayıcı davranışlar sergilemesi olarak tanımlanan prososyal davranışlar, alturizm (başkalarının farkında olmak ve onlara önem vermek) ile daha da zenginleşmektedir.Bu da duygusal zekânın özelliklerinden biridir.155

Empati, bir başka insanın düşünce ve duygularını açıkça anlamaktır. Empati dikkatle dinlemek, sorular sormak, değer yargılarımızı bir yana bırakmak ve bir başkasının bakış açısını, düşüncelerini, duygularını, güdülerini ve durumunu anlamak için hayal gücünüzü kullanmaktır. Empati bir başkasıyla aynı şeyi hissetmek,yumuşak ve anlayışlı bir tavır sergilemek, aynı fikirde olmak yada onaylamak değildir.156

153

Goleman, İş Başında Duygusal Zekâ, s.159.

154

Arthur P.Brief, Stephan J. Motowidlo, “Prosocial Organizational Behaviors”, Academy of

Management Review, 11, no. 4, (1986) ss. 710-725., s.717. 155

Brief,Motowidlo, a.g.e., s.711.

156

Matthew McKay, Patrick Fanning, Özgüven, Çev: Fatoş Gaye Atay, Arkadaş Yayınevi, Ankara, 2005, s.106.

Diğer duygusal yetenekler gibi empati de, doğuştan sahip olunan ama sonra deneyimle geliştirilebilecek, önemli bir yetenektir. Günümüz insan kaynakları yöneticilerine göre:157

Bir kişinin sahip olduğu zekâ düzeyi (IQ) onun işe alınmasını sağlarken, duygu düzeyi (EQ) o kişinin terfiini belirlemektedir.

Artık en iyi performans gösterenler listesinin ilk sıralarında, IQ’su yüksek olanlar ya da teknik bilgisi çok olanlar değil, iş arkadaşları ile sağlıklı iletişim kurabilen, ekip çalışmasına yatkın, duygusal olgunluk düzeyi (EQ) yüksek kişiler yer almaktadır.

Empati ölçülebilen ve geliştirilebilen bir beceridir. Empati becerisinin gelişmesini sağlayan öneriler şunlardır:

• İyi bir dinleyici olun ve sadece cevap vermek için değil, anlamak için dinleyin. Anladığınıza emin olmak için sorular sorun.

• Sadece kulaklarınızla değil bütün duyularınızla dinleyin. Beden dili ve ses tonlarından iletişim halinde olduğunuz insanların duygularını okumayı deneyin. Farkettiğiniz duyguya neyin sebep olabileceğini anlamaya çalışın. • Karşınızdaki kişinin derisinin altına girmeyi ve dünyayı onun gözleriyle

görmeyi deneyin. Başkalarının duygu ve düşüncelerine saygı duyun.

• İnsanların sözlü olarak ifade ettikleriyle, beden diliyle ortaya koydukları duygular arasındaki uyuşmazlıkları fark etmeye çalışın.

• İletişim konusunda yaşadığınız olumsuz deneyimleri tekrar gözden geçirerek benzer durumlarla karşılaşmamak için bu deneyimlerden nasıl faydalanabileceğinizi düşünün.

• Kitap okurken veya film seyrederken karakterlerin neler hissettiklerini ve neden böyle hissedebileceklerini düşünün. Siz olsaydınız ne yapardınız?

Nezaket ve azalması, bencillik, şiddet, alçaklık ve zalimliğin artması ile birlikte başkalarının hissettiğini anlama becerisinin (empati) zayıflaması şiddet suçlarını arttırdı. Empatinin zayıfladığı durumlarda başkalarının yaşadığı acı, mutsuzluk vb gibi psikolojik ihtiyaçlar anlaşılamaz. Empati yoksunluğunda, dürtüler kontrolden çıkmaya başlar. Ben merkezci beklentiler sosyal beklentilerin önüne geçer.

157

Başkalarına ilgi, yardım, iyilik yapma, şefkatli olma yerine kendi çıkarını düşünme, zevkinin peşinde koşma, acımasız olma gibi değerler yaşama baskın olur.158

1.4.2.2. Başkalarının Duygularını Yönetebilme

Duygusal zekâ, kendimizle ve başkalarıyla başa çıkabilmeyi kolaylaştıran duyguları tanıma, anlama ve etkin biçimde kullanma yeteneğidir, yani, başkalarının neyi istediklerini, neye ihtiyaç duyduklarını, güçlü ve zayıf yanlarını duyguları değerlendirerek anlayabilmek, stresle başa çıkabilmek ve insanların çevrelerinde görmek istedikleri gibi biri olmak için gerekli bir yetkinliktir.

Yüksek duygusal zekâya sahip kişiler, farklı özelliklere sahip kişilerle rahatça çalışabilir. Farklı kişilerle olan ilişkilerinden bir takım fırsatlar ve olumlulukları değerlendirerek, farklılıkları örgütün lehine çevirebilirler. Çeşitlilikten yararlanabilmek, farklı insanlarla iyi geçinmek, başkalarının kendine özgü çalışma tarzını takdir etmek ve bu kendine özgü yaklaşımların sunabileceği her tür iş fırsatını yakalamak becerilerine dayanır.159

Sosyal yetenekler unsuru, etkileme gücü, iletişim yeteneği, değişime uyum, çatışmaları yönetebilme, işbirliğine ve dayanışmaya açık olma, takım çalışmalarına uyum yetenek ve becerilerini içerir.160

Örneğin, büyük bir şirket birinci düzey yöneticilerine aktif dinleme, düzeltici geri besleme sağlama, çalışanları problem çözmeye dahil etme ve pozitif destek (takviye) kullanma gibi kişiler arası becerileri öğretmiştir. Yöneticiler bu becerileri yedi hafta boyunca altı saatlik oturumlarda uygulamıştır. Sonuçlar etkileyiciydi. Kontrol grubuna kıyasla, eğitime katılan yöneticiler tüm becerilerle ilgili kullanımlarını artırmıştır – ve işçileri arasında iş değişikliği ve devamsızlık konusunda anlamlı azalmalar kaydetmiştir. Ayrıca üretimde %17 oranında bir artış sağlamışlardır. Bu

158

Tarhan, a.g.e., s.20.

159

Goleman, İş Başında Duygusal Zekâ, s.201.

160

Cary Cherniss, “Social and Emotional Learning For Leaders”, Educational Ledearship, April, (1998), ss.26-28., s.28.

çalışma yöneticilerin sosyal yeterliklilerini etkili eğitim programları aracılığıyla artırabileceklerini ve artırılmış sosyal yeterliliğin iyileştirilmiş performansa sebep olabileceğini göstermektedir. 161