Bir Sosyal Paylaşım Ağı Olarak Facebook Sitesinin Tercih Edilme

Facebook sitesinin kullanıcılar tarafından tercih edilme nedenlerinin başında sitenin devamlı olarak kullanıcılar tarafından güncellenmesi gelmektedir. Kullanıcılar site üzerindeki akışları takip ederken aynı zamanda da Facebook sitesinin sunduğu uygulamalardan faydalanabilmektedirler. Kullanıcılar, hem sosyal yaşantılarına dair işleri buradan takip ederlerken hem de birçok sitede gezinmek yerine buradan güncel bilgilere, videolara vs. ulaşabilmektedirler. Bu nedenle bireyler o anda başka bir işle meşgul olsalar dahi, Facebook sayfalarını takip etmeye devam edebilmektedirler. Araştırmacıların birçoğu ise bu konuyu 21. Yüzyılın Bağımlılığı olarak nitelendirmektedir (Parsons, 2010).

Facebook kullanımının bağımlılık derecesinde artmasından ve dünyanın birçok ülkesinde yaygın olmasından ötürü, araştırmacıların bu konuya ilgisi artmıştır. Facebook kullanımının bağımlılık haline dönüşmesine dair yapılan çalışmaların bir tanesi Zizi Papacharissi’nin 2009 yılında Facebook, LinkedIn ve ASmallWorld sitelerinin karşılaştırmalı analizini yaptığı çalışmadır. Çalışma sonucunda

Papacharissi Facebook ile ilgili iki temel sonuca ulaşmıştır. Çalışmanın sonuçlarından ilki kamuya açık yapısıyla, gevşek davranış normları ve kullanıcıların birbirlerine simge bırakmak için kullandıkları araçların çeşitliliğiyle Facebook Glass House7’un tasarımı açısından bir eş değeri olarak ortaya çıkmasıdır. Elde edilen sonuçlardan diğeri de Facebook sitesinin üyelerinin fotoğraf paylaşabilmelerine, bu fotoğrafları güncelleyip yenileyebilmelerine olanak tanımasıyla kimi bireyleri siteye bağımlı konuma getirme özelliği olduğu verisine ulaşılmıştır (Papacrasshi, 2009: 199 - 200).

Facebook sitesinin kullanım şekilleri üzerine yapılan dikkat çekici araştırmalardan bir tanesi Matthew Gardnet Birnbaum’un 2008 yılında Amerika’da yaptığı doktora çalışmasıdır. Gardnet; üniversite öğrencilerinin Facebook sitesinde kendilerini nasıl temsil ettikleri ve okul arkadaşlarının profillerine bakarken kendileri hakkında oluşturmalarını istedikleri izlenimleri ele almıştır. Ayrıca Gardnet, fotoğrafların Facebook kullanımı için aracı bir özellik taşımasından dolayı kullanıcıların profillerindeki fotoğraflara odaklanmıştır. Çalışma sonucunda öğrencilerin diğer arkadaşlarının birer kitle olduklarına inandıklarını tespit etmiştir. Ayrıca elde edilen verilerden öğrencilerin profil kitlelerini partici, sosyal, maceraperest, komik, topluluğun bir parçası ve eşsiz olmak üzere altı genel yüz tanımına soktuklarını saptamıştır (Birnbaum, 2008).

İlgi çekici diğer bir çalışmayı ise Craig Ross ve arkadaşları 2009 yılında yapmıştır. 97 kişilik üniversite öğrencilerinden oluşan örnekleme anket uygulamasıyla yapılan çalışmada, kişiliğe ilişkin beş faktör modeli8

ile Facebook kullanımı arasında nasıl bir ilişki olduğunu incelemişlerdir. Çalışma sonucunda toplumsal olma eğilimleri yüksek bireylerin dışa dönüklük faktörüyle bağıntılı olarak diğerlerine göre Facebook sitesine daha sık kullandıklarını, kişisel bilgilerini

7

Philip Johnson’un 1949 yılında imar ettiği iç ve dış cepheleri saydam camdan oluşan büyük malikane tipinde evin ismidir. Bu çalışma mimarı bir ekol olarak adlandırılmış ve bazı mimarlar tarafından da uygulanmıştır (www.buildpedia.com, 2005).

8

Craig Ross ve arkadaşları Facebook üzerine yaptıkları çalışmada kişiliğe yönelik olarak, Dışa dönüklük, nevrotiklik, uyumluluk, deneyime açıklık ve işine bağlılık olmak üzere beş faktör modeli belirlemiştir (Craig Ross, ve diğerleri 2008: 579).

paylaşmak konusunda nevrotiklik seviyesi yüksek olanların çevrimiçi toplumsal destek arayışında olduklarını saptamışlardır. Uyumluluk faktörüne uygun olarak, insanları önemseme ve anlamlı ilişkiler kurma becerileri nedeniyle profillerindeki arkadaş sayılarının çok fazla olduğu, siteyi bir iletişim aracı olarak görenlerin deneyime açıklık faktöründen etkilendiği varsayılmıştır. İşine bağlılık seviyesi yüksek olanların ise Facebook faaliyetine daha sınırlı dâhil oldukları varsayılmıştır (Craig Ross ve diğerleri, 2008: 581 - 582).

Türkiye’de ise yapılan alan araştırmalarından birisi Fırat Erdoğmuş’un yaptığı yüksek lisans çalışmasıdır. Çalışmada çevrimiçi siteler kavramsallaştırılmış ve Facebook ikinci yaşam alanı olarak nitelendirmiştir. Erdoğmuş çalışmasında Facebook sitesinin yalnızca kişisel faydalar dışında insanların sosyal çevrelerini geliştirmek için kullandığı ikinci bir yaşam alanı olduğunu belirtmiştir (Erdoğmuş, 2009: 131).

Araştırmalar içerisinde Facebook sitesine ilişkin dikkat çeken çalışmalardan birisi de Didem Türkoğlu’nun 2008 yılında yaptığı yüksek lisans çalışmasıdır. Türkoğlu çalışmasında popüler kültür ürünlerinde milliyetçilik kavramının ortaya çıkışını çözümlemiştir. Çalışmanın ilginç yanı ise; çözümlemeye Facebook sitesinin de katılmasıdır. Türkoğlu (2008) çalışmasında Facebook gruplarının ( profil, fotoğraf paylaşımı ve söylem pratikleri ) bireyler üzerinde harekete geçirici siyasal bir etkisinin olduğunu belirtmiştir. Facebook üzerine diğer bir araştırma da Ebru Çetin tarafından yapılmıştır. Çetin (2009: 13) araştırmasında Facebook ve benzeri iletişim ağlarının bireyler arasındaki, zamana ve mekâna bağlı her türlü sınırlılıkları kaldırarak, onların aynı mekânda buluşmasına izin verdiğini saptamıştır. Aynı zamanda Çetin, sosyal iletişim ağlarının, yeni ilişkiler kurma ve sürdürmede alternatif mekânlar olarak düşünülebileceğini öne sürmüştür.

Genel olarak Facebook araştırmalarına bakıldığında; çalışmaların birçoğu kullanıcılar için Facebook sitesinin bir bağımlılık yarattığını belirtmişlerdir. Bu bağımlılığın derecesi yapılan çalışmalarda yaş gruplarına veya çalışmanın amacına göre farklılık göstermiştir. Günümüzde yaygın olarak kullanılan iletişim araçları ve internetin bu araçlar üzerinde kullanılması ya da cep telefonu

operatörlerinin/markalarının kullanıcılarına Facebook sitesini ücretsiz bir ara hizmet olarak sunması gibi faktörler Facebook bağımlılığının artmasında bir etken olarak kendisini göstermektedir.