SoruĢturma Komisyonunun Görev ve Yetkileri

Meclis SoruĢturma Komisyonları, diğer komisyonlar gibi meclis adına faaliyet göstermektedirler. SoruĢturma komisyonunun iĢlevi, ilgili kiĢi hakkında açılmıĢ bulunan meclis soruĢturmasında, kendisine verilen “soruĢturmayı yürütme” görevini yerine getirmektir. SoruĢturma komisyonu, soruĢturmayı yürütme iĢlevini yerine getirirken, soruĢturma önergesinde iddia edilen olaylar hakkında araĢtırma yapmak, varsa müsnet suça iliĢkin delilleri toplamak, konuyla ilgili kiĢileri dinlemek suretiyle elde edeceği sonuçları bir rapor haline getirmek ve bu raporu meclise sunmak suretiyle görevini tamamlayacaktır.

Meclis SoruĢturma Komisyonları, belirli ve somut bir görevi yerine getirmek amacıyla kurulurlar ve bu görevin sona ermesiyle, komisyonun hukuki varlığı da sona erer. Bu bakımdan Meclis SoruĢturma Komisyonları, özel ve geçici komisyonlardır100

. SoruĢturma Komisyonunun görevi, ilgili bakan hakkındaki soruĢturma önergesinde ileri sürülen suç isnadı üzerinde inceleme, araĢtırma yapmak ve ilgili kiĢinin Yüce Divan‟a sevki noktasında Meclisin yapacağı incelemeye ve vereceği karara esas teĢkil edecek olan raporu hazırlamak ve Meclise sunmaktır.

Meclis SoruĢturma Komisyonunun, sürekli komisyonlardan farklı olarak bazı yargısal nitelikte yetkileri bulunmaktadır. SoruĢturma komisyonu aĢaması, CMK‟da

99 _{TÜLEN, a.g.e., s. 132.} 100

53

düzenlenen ceza soruĢturması niteliğinde olması sebebiyle, soruĢturma komisyonuna, Cumhuriyet Savcısının soruĢturmaya iliĢkin bazı yetkileri tanınmıĢtır101

.

TBMM Ġçtüzüğü‟nün 111‟inci maddesinde Meclis SoruĢturma Komisyonunun yetkileri düzenlenmiĢtir. Buna göre; komisyon kamusal ve özel kuruluĢlardan konu ile ilgili bilgi ve belgeleri isteyebilir, gerekli gördüklerine el koyabilir, Bakanlar Kurulunun bütün vasıtalarından faydalanabilir. Bakanlar Kurulu üyelerini, diğer ilgilileri, tanık ve bilirkiĢileri dinleyebilir. Komisyon, naip veya istinabe yolu ile adli mercilerden yardım isteyebilir. Ayrıca Ceza Muhakemeleri Usulü Kanununun tanıklarla, bilirkiĢilerle, zapt ve arama ile ilgili olarak adli mercilere verdiği hürriyetleri kısıtlayıcı yetkilerin genel hükümler çerçevesinde kullanılmasını, gerekçesini bildirmek suretiyle görevli adli mercilerden yazıyla talep edebilir. Komisyon, hakkında soruĢturma açılması istenen ilgili bakanın savunmasını alır, bununla ilgili olarak talep edeceği belgeleri temin ettirir. Komisyon, gerektiğinde de alt komisyonlar kurarak Ankara dıĢında çalıĢma kararı da alabilir.

Meclis SoruĢturma Komisyonu aĢaması, bir nev‟i ceza soruĢturması mahiyetinde olması sebebiyle, komisyon Ġçtüzük‟te belirtilen yetkilerini CMK ve ilgili mevzuat çerçevesinde kullanabilir.

Ġçtüzük‟ün 111/1‟inci maddesi ve 5271 sayılı CMK‟nın 161‟inci maddesi gereğince; soruĢturma komisyonu, doğrudan doğruya delil toplayabilir. Bu kapsamda, bütün özel ve tüzel kiĢilerden, kamu kurum ve kuruluĢlarından belge isteyebilir. Bunlardan gerekli gördüklerine de el koyabilir.

SoruĢturma Komisyonu, Bakanlar Kurulu üyelerini, diğer ilgilileri, tanık ve bilirkiĢileri de dinleyebilir. Komisyon, bu kiĢileri dinlerken 5271 sayılı CMK‟nın tanık ve bilirkiĢi dinlemeye iliĢkin kurallarından, meclis soruĢturmasını düzenleyen Anayasa‟nın ve TBMM Ġçtüzüğü‟nün ilgili hükümlerine ters düĢmeyen hükümlerini

101

54

uygulayabilecektir. SoruĢturma Komisyonunun, gelmeyen tanıkları ise zorla getirtme gibi bir yetkisi yoktur. Çünkü bu yetki CMK‟ya göre genel mahkemelere verilmiĢtir102

. 5271 sayılı CMK‟ya göre soruĢturma aĢamasında kural olarak savcılığın her türlü talebi sulh ceza hakiminden istenir. Komisyonun, baĢvuracağı yetkili adli mercii ise iĢlemin yapıldığı yerdeki sulh ceza hakimidir. Bu iĢlemi yapabilmek için komisyonun, CMK‟nın 162‟nci maddesi gereğince yetkili adli merci olan iĢlemin yapılacağı yerdeki sulh ceza hakimine baĢvurması gerekir.

Komisyonun delil araçlarını, dolaylı olarak toplaması da mümkündür. Ġçtüzük‟ün 111/2‟nci maddesi uyarınca; komisyon, naip veya istinabe yolu ile adli mercilerden yardım isteyebilir. Ayrıca Ġçtüzük‟ün 111/2‟nci maddesinde; soruĢturma komisyonunun, CMK‟nın tanıklarla, bilirkiĢilerle, zapt ve arama ile ilgili olarak adli mercilere verdiği hürriyetleri kısıtlayıcı yetkilerin genel hükümler çerçevesinde kullanılmasını, gerekçesini bildirmek suretiyle görevli adli merciden yazıyla isteyebileceği de belirtilmiĢtir. Bu hükümle, Cumhuriyet Savcılarının kullanmıĢ olduğu bazı koruma tedbirleri soruĢturma komisyonuna da tanımıĢtır. Bu maddeye dayanarak Meclis SoruĢturma Komisyonunun, yetkili adli yargı mercilerinden isteyebileceği koruma tedbirleri el koyma ve arama kararı, tanık ve bilirkiĢilere iliĢkin adli yaptırım kararlarıdır. Ancak meclis soruĢturma komisyonu, gecikmesinde sakınca bulunan halde bile bu koruma tedbirlerinin uygulanmasına kendisi karar veremez. Komisyon, ancak koruma tedbirinin uygulanmasını görevli yargı merciinden talep edebilir103

.

Komisyonun en önemli yetkilerinden biri de Ġçtüzük‟ün 111/3‟üncü maddesinde belirtilen, hakkında soruĢturma açılması istenen baĢbakan veya bakanın savunmasını almasıdır. Bu bağlamda, ilgili baĢbakan veya bakan gerektiğinde avukat yardımından da yararlanarak, yazılı veya sözlü olarak ifade vermek suretiyle Ģüpheli sıfatıyla savunma

102 _{TÜLEN, a.g.e., s. 138.} 103

55

yapabilir. Bu ifade esnasında, CMK‟nın 147‟nci maddesinde belirtilen usul ve esaslara uyulmalıdır104

.

Bu kapsamda Ģu hususa da temas etmek gerekir. Hakkında soruĢturma yürütülen ve halen görevde bulunması sebebiyle yasama dokunulmazlığı bulunan baĢbakan veya bakanların, ifade vermek üzere komisyona davet edildiklerinde, davete icabet etmemeleri durumunda, ifade vermeye zorla getirilmeleri mümkün değildir. Çünkü dokunulmazlığı kaldırılmadıkça ilgili bakan ifade vermeye zorlanamaz105

. Bu durumda görevde olmaması sebebiyle dokunulmazlığı bulunmayan baĢbakan veya bakanların zorla ifadeleri alınabilir. ġunu da belirtmek gerekir ki, hakkında soruĢturma yürütülen ve görevde olan kiĢilerin ifade vermeye gelmemeleri soruĢturmanın selametini etkileyebilmektedir. Bu nedenle, yasama dokunulmazlığının meclis soruĢturması açısından kaldırılması yerinde olacaktır106

.

Komisyonun bir diğer yetkisi ise Ġçtüzük‟ün 111/4‟üncü maddesinde belirtilen, soruĢturma komisyonunun, alt komisyonlar kurarak Ankara dıĢında çalıĢma kararı almasıdır. Ankara dıĢında çalıĢan bu alt komisyonlar, bulundukları yerde yapılması gereken her türlü soruĢturma iĢlemini soruĢturma komisyonu adına yaparlar.

SoruĢturma Komisyonunun yetkileri, yukarıda açıkça belirtildiği üzere, Ġçtüzük‟ün 111‟inci maddesinde tahdidi olarak sayılmıĢtır. Bu bağlamda komisyonun, Ġçtüzük‟te belirtilenlerin dıĢında yetki kullanması mümkün değildir. Bu sebeple, komisyon hiçbir kiĢiyi tutuklatamaz, teknik takip talebinde veya gizli soruĢturmacı talebinde bulunamaz. Ayrıca komisyon keĢif yapamaz, yayın yasağı koyamaz107

.

Son olarak Ģunu da belirtmek gerekir. Komisyon, yukarıda bahsedilen tüm iĢlemler sırasında, çalıĢmalarını tutanağa geçirmesi gerekir. Tutanak, CMK‟nın 169‟uncu

104 _{YANIK, a.g.e., s. 155.}

105 _{ARSLAN, a.g.e., s. 85; TÜLEN, a.g.e., s. 138; YANIK, a.g.e., s. 155.} 106 _{Aynı yönde YANIK, a.g.e., s. 156.}

107

56

maddesine kıyasen, yer ve zaman belirtilmek suretiyle, Ģüpheli veya iĢleme katılan diğer kiĢiler, katip üye ve baĢkan tarafından imzalanmalıdır.