Sonuçlar

Bu çalışmada öğretmenlerin öz yeterlik düzeylerini açıklamada psikolojik dayanıklılık ve proaktif kişiliğin rolü incelenmiştir. Çalışmada elde edilen sonuçlara göre öğretmenlerin öz yeterlik oldukça yeterli düzeyde, psikolojik dayanıklılık düzeyleri iyi ve proaktif kişilik düzeyleri yüksektir. Öğretmenlerin öz yeterliğin sınıf yönetimi boyutunda en yüksek olumlu algıya ve öğrenci katılım boyutunda en düşük düzeyde olumlu algıya sahip oldukları görülmüştür. Buna göre öğretmenlerin sınıf yönetme yeterliklerinin yüksek olduğu ve en düşük yeterlik algılarının sınıf katılımında olduğu gözlenmektedir. Değişkenler arasındaki ilişkiler incelendiğinde, öz yeterliğin proaktif kişilik ile orta düzeyde ve psikolojik dayanıklılık ile düşük düzeyde ve pozitif yönlü anlamlı ilişkisi olduğu görülmüştür. Öz yeterliğin alt boyutlarından öğrenci katılımı proaktif kişilik ve psikolojik dayanıklılık ile en yüksek ilişkinin görüldüğü boyut olmuştur. Bu durum, öğretmenlerin öğrenci katılımına yönelik yeterliklerinin, proaktif kişilik ve psikolojik dayanıklılık ile öz yeterliğin diğer alt boyutlarına göre daha yüksek düzeyde ilişkili olduğunu göstermektedir. Öğretmenlerin proaktif kişilik yapıları öğrencilerin sınıf içerisinde katılımını destekleyici rol oynamaktadır Başka bir ifadeyle, öğretmenlerin öğrenci katılımına ilişkin yeterlikleri, psikolojik dayanıklılık ve proaktif kişilikleri üzerinde önemli bir değişkendir. Çalışmada değişkenler arasındaki ilişkiler açısından elde edilen başka bir sonuca göre psikolojik dayanıklılık ile proaktif kişilik orta düzeyde ve pozitif yönde ilişkidir.

Araştırmanın regresyon analizi ile elde edilen sonuçlarına göre, psikolojik dayanıklılık ve proaktif kişilik öz yeterliğin anlamlı birer yordayıcısıdır. Başka bir ifadeyle, öğretmenlerin proaktif kişilik özellikleri taşıması ve psikolojik dayanıklılık göstermeleri, öz yeterlik düzeylerini açıklamaktadır. Bağımsız değişkenlerin öz yeterliğin alt boyutları üzerindeki etkisi sırasıyla; öğrenci katılımı, öğretim stratejileri ve sınıf yönetimi şeklinde sıralanmıştır. Başka bir anlatımla öğretmenlerin proaktif kişilik özellikleri göstermeleri ve psikolojik dayanıklılıkları öz yeterlik bağlamında öğrenci katılımını etkilemektedir. Bu durum öğrenci katılımını sağlama bakımından proaktif kişilik ve psikolojik dayanıklılığın önemini vurgulaması bakımından önemlidir.

Çalışmada bağımsız değişkenlerin öz yeterlik üzerindeki etkileri incelenmiştir. Elde edilen bulgulara göre öz yeterlik üzerinde proaktif kişilik doğrudan ve dolaylı; psikolojik dayanıklılık doğrudan etkilere sahiptir. Bu bulguya göre öğretmenlerin proaktif kişilik özelliklerinin desteklenmesi, öz yeterliklerini olumlu etkilemektedir.

Araştırmada kullanılan değişkenlerin cinsiyet açısından farklılaşması incelendiğinde, öz yeterliğin ve proaktif kişiliğin cinsiyete göre farklılaşmadığı görülmektedir. Buna göre kadın ve erkek öğretmenlerin öz yeterlik algıları ve proaktif kişilik özellikleri benzeşmektedir. Bununla birlikte öz yeterlik ve proaktif kişilik algıları açısından, erkeklerin kadınlara göre daha yüksek algılaya sahip oldukları görülmektedir. Psikolojik dayanıklılık değişkeninde erkek öğretmenlerin algıları kadınlara göre anlamlı bir biçimde yüksektir. Erkek öğretmenlerin, kadınlara göre daha yüksek psikolojik dayanıklılık göstermeleri, öğretmenlik mesleğinin gerektirdiği zorluklarla mücadele etme açısından erkek öğretmenlere avantaj sağlamaktadır. Bununla birlikte ilkokullarda yüksek oranda kadın öğretmenin yer aldığı düşünüldüğünde, kadın öğretmenlerin psikolojik dayanıklılığının üzerinde durulması gereklidir.

Çalışmada öğretmenlerin branşlarına göre öz yeterlik, psikolojik dayanıklılık ve proaktif kişilik algılarındaki farklılıklar incelenmiştir. Öğretmenlerin branşlarına göre öz yeterlik, psikolojik dayanıklılık ve proaktif kişilik algıları açısından farklılık bulunmamaktadır. Başka bir ifadeyle sınıf ve branş öğretmenlerinin öz yeterlik düzeyleri, psikolojik dayanıklılıkları ve proaktif kişilik özellikleri benzer düzeylerdedir. Bununla birlikte öz yeterliğin öğrenci katılımı boyutunda, öğretmenlerin branşına göre algıları farklılaşmaktadır. Buna göre sınıf öğretmenleri, branş öğretmenlerine göre öğrenci katılımı açısından daha yüksek öz yeterlik algısına sahiptir. Bu durum, sınıf öğretmenlerinin, öğrenciler ile daha yoğun etkileşim kurmalarının sonucu olabilir.

Çalışmada öğretmenlerin yaşlarına göre öz yeterlik, psikolojik dayanıklılık ve proaktif kişilik düzeyleri incelenmiştir. Öğretmenlerin öz yeterlik algıları ve öz yeterliğin öğrenci katılımına yönelik algılarında yaşa göre farklılıklar bulunmuştur. Öz yeterlik algıları açısından 31-40 yaş gurubundaki öğretmenlerin 21-30 yaş arasında yer alan öğretmenlere göre daha olumlu algıya sahip olduğu görülmektedir. Benzer şekilde öz yeterliğin öğrenci katılımı boyutunda yaşça büyük olan öğretmenlerin algıları daha olumludur. Bu durum, öğretmenlik mesleğinde kazanılan tecrübe ile birlikte öğretmenlerin yeterliklerine yönelik algılarının iyileştiği şeklinde yorumlanabilir. Öğretmenlerin psikolojik dayanıklılık ve proaktif kişilik algıları yaş değişkenine göre farklılaşmamaktadır. Bu sonuca göre farklı yaş gruplarındaki öğretmenlerin, psikolojik dayanıklılık ve proaktif kişilik özellikleri benzerlik göstermektedir. Bununla birlikte öğretmenlerin yaşları ilerledikçe psikolojik dayanıklılık ve proaktif kişilik algıları yükselmektedir. Bu bulguya göre, öğretmenlerin belirli bir deneyime sahip olmaları ile zorluklarla mücadele etme istekleri ve inisiyatif alma eğilimleri yükselmektedir. Öğretmenlerin öz yeterliğin öğretim stratejileri ve sınıf yönetimi boyutlarında yaşa göre algıları farklılaşmamaktadır.

Çalışmada öğretmenlerin mesleki kıdemlerine göre öz yeterlik, psikolojik dayanıklılık ve proaktif kişilik düzeyleri incelenmiştir. Elde edilen bulgulara göre öğretmenlerin toplam öz yeterlik algıları, öz yeterliğin öğretim stratejileri ve sınıf yönetimine ilişkin boyutu ve proaktif kişilik algıları kıdeme göre farklılaşmamaktadır. Öz yeterliğin öğrenci katılımı boyutunda ve psikolojik dayanıklılık algılarında kıdeme göre farklılıklar bulunmuştur. Buna göre öğrenci katılımı boyutunda 11-15 yıl arası kıdeme sahip olanlar, 1-5 yıl arası kıdeme sahip olanlara göre daha olumlu algıya sahiptir. Bununla birlikte öğretmenlerin psikolojik dayanıklılık düzeylerinin kıdeme göre arttığı görülmektedir. 21 yıl ve üzeri kıdeme sahip olan katılımcıların, daha az kıdeme sahip olanlara göre psikolojik dayanıklılıkları yüksektir. Başka bir ifadeyle öğretmenlik mesleğinde kıdemli olan katılımcıların öğrencilerini derse dâhil etme açısından algıları daha olumludur. Bu durum kıdemli öğretmenlerin zorluklarla mücadele konusunda yetkinleştiği ve öğrencilerin derse katılımlarının sağlanması bağlamında yeterlik algılarının daha yüksek olduğu şeklinde yorumlanabilir.

Çalışmada katılımcıların okuldaki hizmet sürelerine göre öz yeterlik, psikolojik dayanıklılık ve proaktif kişilik düzeyleri incelenmiştir. Elde edilen bulgulara göre öğretmenlerin öz yeterlik algıları, psikolojik dayanıklılık düzeyleri ve proaktif kişilik algıları okuldaki hizmet süresine göre farklılaşmamaktadır. Bununla birlikte okuldaki hizmet süresi arttıkça öğretmenlerin öz yeterlik algılarında bir azalma gözlenmektedir. Ayrıca öğretmenlerin

okuldaki hizmet süresi arttıkça psikolojik dayanıklılık algılarının iyileştiği anlaşılmaktadır. Bu bulgulardan hareketle öğretmenlerin araştırma kapsamında incelenen değişkenler açısından algıları okuldaki hizmet süresi ile ilişkili bulunmamıştır. Başka bir ifadeyle okullarda farklı hizmet sürelerine sahip öğretmenlerin öz yeterlik, psikolojik dayanıklılık ve proaktif kişilik özellikleri benzerdir.