Bu çalışmada kayın, kavak ve MDF malzemelerin yatay freze makinesinde işlenmesinde malzeme türü, kesme genişliği, bıçak sayısı ve kesme derinliğinin gürültü seviyesi üzerinde etkili olup olmadığı araştırılmıştır.
Tüm değişkenler ortak olarak analiz edildiğinde, (malzeme türü x bıçak sayısı), (kesme genişliği x bıçak sayısı), (kesme genişliği x kesme derinliği), (malzeme türü x kesme genişliği x bıçak sayısı), (malzeme türü x bıçak sayısı x kesme derinliği), (kesme genişliği x bıçak sayısı x kesme derinliği) ve (malzeme türü x kesme genişliği x bıçak sayısı x kesme derinliği) çoklu etkileşimleri dışında tüm tekli ve çoklu etkileşimler gürültü seviyesi üzerinde etkili bulunmuştur.
Malzeme türüne göre tüm değişkenler esas alındığında en yüksek gürültü kavağın işlenmesinde (88,31 dB(A)) ortaya çıkarken bunu kayın (87,59 dB(A)) ve MDF’nin işlenmesi (86,47 dB(A)) takip etmiştir. Malzeme türü göz önüne alınmadan işlenen malzemenin kesme genişliği arttıkça gürültü seviyesi artmaktadır. 30 mm’lik malzemenin işlenmesinde gürültü seviyesi (91,54 dB(A)) iken gürültü seviyesi 25 mm’lik için (89,42 dB(A))’ya, 18 mm’lik için (87,29 dB(A))’ya, 12 mm’lik için (85,80 dB(A))’ya ve 6 mm’lik için de (83,23 dB(A))’ya düşmektedir. 4 bıçakla malzeme işlemeye kıyasla (86,69 dB(A)) 1 bıçakla malzeme işlemede gürültü seviyesi (88,23 dB(A)) daha yüksektir. Kesme derinliği arttıkça gürültü seviyesi artmaktadır. 3 mm kesme derinliğinde gürültü seviyesi (90,27 dB(A)) iken bu değer 2 mm’de (87,85 dB(A)) ve 1 mm’de (84,26 dB(A))’dır.
Kavakta tüm değişkenler esas alındığında en yüksek gürültü seviyesi (94,54 dB(A)) 1 bıçakla 30 mm kesme genişliğinde 3 mm kesme derinliğinde işlemede ortaya çıkarken bunu aralarındaki fark önemsiz olarak 4 bıçakla 30 mm kesme genişliğinde 3 mm kesme derinliğinde ve 1 bıçakla 30 mm kesme genişliğinde 2 mm kesme derinliğinde işlenmesi süreçleri (94,54 ve 94,60 dB(A)) takip etmektedir. En düşük gürültü seviyesi (82,75 dB(A)) ise kavağın 4 bıçakla 6 mm kesme genişliğinde 1 mm kesme derinliğinde işlenmesi sürecinde görülmektedir. Ayrıca, işlenen kavakta kesme genişliği arttıkça gürültü seviyesi artmakta (6 mm kesme genişliğinde 84,48 dB(A)’dan, 30 mm kesme genişliğinde 92,39 dB(A)’ya), 4 bıçakla işlemeye kıyasla 1 bıçakla işlemede daha yüksek gürültü ortaya
çıkmakta (87,46 ve 89,16 dB(A)) ve kesme derinliği arttıkça gürültü de artmaktadır (1, 2 kesme genişliğinde 1 mm kesme derinliğinde işleme sürecinde görülmektedir. Kayının işlenmesinde kesme genişliği arttıkça gürültü seviyesi artmakta (6 mm kesme genişliğinde 83,04 dB(A)’dan 30 mm kesme genişliğinde 91,53 dB(A)’ya), 4 bıçakla işlemeye kıyasla 1 bıçakla işlemede daha yüksek gürültü ortaya çıkmakta (86,86 ve 88,32 dB(A)) ve kesme derinliği arttıkça gürültü de artmaktadır (1, 2 ve 3 mm kesme derinliği için 83,57; 88,54 ve 90,67 dB(A)).
MDF'nin işlenmesinde tüm değişkenler esas alındığında en yüksek gürültü seviyesi (93,71 dB(A)) 1 bıçakla 30 mm kesme genişliğinde 3 mm kesme derinliğinde işlemede ortaya çıkarken bunu 1 bıçakla 25 mm kesme genişliğinde 3 mm kesme derinliğinde işleme (92,86 dB(A)) ve 4 bıçakla 30 mm kesme genişliğinde 3 mm kesme derinliğinde işleme süreçleri (91,88 dB(A)) takip etmektedir. En düşük gürültü seviyesi (78,14 ve 78,62 dB(A)) ise, aralarındaki fark önemsiz olarak, MDF'nin 1 ve 4 bıçakla 6 mm kesme genişliğinde 1 mm kesme derinliğinde işlenmesi sürecinde görülmektedir. MDF'nin işlenmesinde kesme genişliği arttıkça gürültü seviyesi artmakta (6 mm kesme genişliğinde 82,16 dB(A)’dan 30 mm kesme genişliğinde 90,72 dB(A)’ya), 4 bıçakla işlemeye kıyasla 1 bıçakla işlemede daha yüksek gürültü ortaya çıkmakta (85,75 ve 87,20 dB(A)) ve kesme derinliği arttıkça gürültü de artmaktadır ( 1, 2 ve 3 mm kesme derinliği için 83,85; 86,37 ve 89,20 dB(A)).
Sonuçlar genel anlamda değerlendirildiğinde, tüm malzemelerin işlenmesinde kesme genişliği ve kesme derinliğinin artışı ve kesici bıçak sayısının azaltılması gürültü seviyesinin artmasına neden olmaktadır. Sabit malzeme besleme hızında kesme genişliğinin ve kesme derinliğinin arttırılması kesme anında kesicinin karşılaştığı hücre çeperi elemanlarının ve boşluk miktarının artışına neden olduğundan, gürültü atışının bu
etkiden kaynaklandığı düşünülebilir. Yine, sabit kesici devir sayısı ve malzeme besleme hızı şartlarında kesici sayısının azaltılması ile, kesicinin malzemeye dalması ve malzemeyi terketmesi sürecindeki kesim yolu uzadığından kesme etkisi yanında koparma zorlamasının seviyesi artmaktadır. Kesici sayısının azaltılması ile gürültü seviyesinin artmasının bu etkiden kaynaklandığı düşünülmektedir.
Yoğunluğu daha düşük olan kavağın işlenmesinde yoğunluğu daha yüksek olan kayına kıyasla daha yüksek seviyede gürültü oluşmaktadır. En az gürültü ise; yapıştırıcı, ahşap lifi ve katkı maddeleri karışımı ile kompozit yapılı MDF'nin işlenmesinde ortaya çıkmaktadır. Yoğunluk azalışı, birim hacimdeki hücre çeperi elemanlarında azalışı ve boşluk miktarında artışı getirdiğinden kesicinin malzemeye dalışı ile ile ortaya çıkan kesme kuvvetine tepki veren madde miktarı da azalmaktadır. Bu durumda kesme etkisi yanında daha fazla koparma ve parçalama etkisi ortaya çıkmaktadır. Düşük yoğunluklu kavağın işlenmesinde gürültünün daha fazla olması bu etkiden kaynaklanabilir. Bunun yanında, tutkallı ve lifli yapısı nedeniyle kesmede ortaya çıkan kuvvet ile kolay parçalanabilmesi MDF'nin işlenmesinde en düşük gürültü seviyesinin oluşmasında etkili olmuş olabilir.
Yüksek gürültü seviyelerinin insan üzerindeki olumsuz etkileri nedeniyle, farklı gürültü seviyelerinde çalışanların maruz kalabileceği süreler de sınırlandırılmıştır. Bu süreler;
örnek olarak, 80 dB (A)’da 16 saat iken 85 dB (A)’da 8 saat, 88 dB (A)’da 4 saat, 100 dB (A)’da 15 dk. ve 130 dB (A)’da 0,9 sn dir (Kayılı, 1994). Uygulamada, aynı makinede farklı malzemelerin işlenmesi, kesme derinliklerinin ve genişliklerin sıklıkla değişmesi, kesicilerin zaman dahilinde körelmesi, bazen farklı kesme hızı ile işleme gerekliliği gibi değişkenlere bağlı olarak gürültü seviyesi de sürekli değişebilmektedir. Bu durumda, herhangi bir işleme türünde gürültü seviyesi maruziyet sınır değerinin altında iken başka bir işleme türünde sınır değerinin üstünde olabilmektedir. Yönetmelik gereği farklı gürültü seviyelerinde çalışanların maruz kalabileceği süreler sınırlı olduğundan, çalışanın yüksek gürültü seviyesinde daha uzun süreli kalması sonucunu doğurmaktadır. Ahşap ürünlerin üretiminde ortalama parça kesme genişliğinin 20 mm, ortalama kesme derinliğinin 2 mm olduğu düşünülürse, bu araştırmanın sonuçlarına göre bu kesme genişliği ve kesme derinliğindeki gürültü seviyesinin gürültü etkileşim sınır değerinin (85 dB(A)) üzerinde ( 18 mm kesme genişliği ve 2mm kesme derinliğinde yaklaşık 88 dB(A)) olduğu görülmektedir. Uzun vadede gürültü ile ilgili sağlık sorunlarının ortaya çıkmaması
için bahsedilen değişkenlere göre gürültü seviyelerinin belirlenmesi ve çalışanın gürültü seviyesine bağlı sınırlı süreler dahilinde çalıştırılması veya çalışma anında kulaklık takılması ve rotasyon uygulanması gibi gerekli yönetsel tedbirlerin alınması gerekmektedir.
KAYNAKLAR
1. Akbulut T., “İşçi Sağlığı Prensip ve Uygulamaları”, Sistem Yayıncılık, 5. Baskı, (1996)
2. Burdurlu, E., Baykan, İ.,. “Ağaçişlerinde Kesme teorisi ve Endüstriyel Mobilya Üretimi Makineleri”, Bizim Büro basımevi, Ankara, (1998).
3. Dedeler, H.,. “Bir İşletmede İşyeri Fiziksel Risk Etmenlerinin Çalışanların Sağlığına Olan Ekisinin Saptanması ve Değerlendirilmesi”, Yüksek Lisans Tezi, Trakya Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Halk Sağlığı Anabilim Dalı (2008).
4. Department of Labour, Works Design Group,. “Noise Abatement For Circular Saws”, Published by the Occupational Safety & Health Service, Wellington, New Zealand, ISBN O-477-03455-1. (1989).
5. Department of Labour, Works Design Group. “Noise Abatement For Circular Saws”, Published by the Occupational Safety & Health Service, ISBN O-477-03455-1 Wellington, New Zealand, (1989).
6. Fairfax, R.,. “Solvent and Noise Exposure at a Wood Furniture Manufacturing Facility”, Applied Occup. Environ. Hyg., 11: 1045-1047 (1996).
7. Güler, Ç., Çobanoğlu, Z.,. “Gürültü”, Sağlık Bakanlığı, Çevre Sağlığı Temel Kaynak Serisi, No:19., Ankara.(1994).
8. Hart, F.D., Ferioli D.A., Stewart, J.S.,. “Vibration Suppression in Wood Planer Noise Control”, Center for Acoustical Studies, North Carolina State University, Raleigh, North Carolina 27607 (1973)
9. İnternet: http://www. yfu/booklet-09.doc-.Yapı Akustiğinde 30 Terim 30 Tanım.
26.05.2003.
10. İnternet: http://www.cevreonline.com/gurultu2/gurultunun%20insanlara%20etkisi.htm 11. İnternet: http://www.erimsever.com/MakMuh/Izolasyon/Ses_Nedir.pdf
12. İnternet: http://www.safeworkaustralia.gov.au, Safe Work Australia, Managing Noise and Preventing Hearing Loss at Work
13. Kayılı, M.,. “Şehir ve Gürültü Sempozyumu”, TC Ankara Valiliği Çevre Koruma Enstitüsü Yayını, Yayın No:2, TO 893.5.T8 K 46 (1994).
14. Kokkola, H., Sorainen, E.,. “Optimal Noise Control in a Carpentry Plant”, Applied Acoust., 61: 37-43 (2000).
15. McBride, D.,. “Noise Control in the Wood Processing Industry”, Technical Report, İnternet: http://hdl.handle.net/10523/2259 (2010).
16. Ntalos, G.A., Papadopoulas, A.N.,. “Noise Emission Levels in Greek Wood and Furniture Processing Industry”, Journal of Institute of Wood Science, 175 (98) : 99-103 (2005).
17. Özer, M.,. “Yapı Akustiği ve ses Yalıtımı”, Kültür Bakanlığı Yayınevi, (1979).
18. Ratnasingam, J., Natthondan, V., Ioras, F., McNulty, T.,. “Dust, Noise and Chemical Solvents Exposure of Workers in the Wooden Furniture Industry in South East Asia”, Journal of Applied Sciences, 10: 1413-1420 (2010).
19. Ratnasingam, J., Scholz, F.,. “Noise Level Evaluation in the Malaysian Woodworking Industry”, International Furniture Research Group (IFRG), Report No. 10/08 (2008).
20. Ratnasingam, J., Scholz, F.,. “Characterizing Surface Defects in Machine-planing of Rubberwood (Hevea brasiliensis)”, Eur. J. Wood Wood Prod., 65: 325-327 (2007).
21. Sabancı, A.,. “Ergonomi”, Baki Kitabevi, Adana. (1999).
22. Stewart, J.S.,. “A Theoritical and Experimental Study of Wood Planer Noise and Its Control”, Center for Acoustical Studies of Mechanical and Aerospace Engineering, North Carolina State university, Raleigh,, North Carolina, 195p., (1972).
23. TS EN 323, “Ahşap esaslı levhalar – birim hacim ağırlığının tayini”, T.S.E., Ankara, (1999).
24. TS EN 322, “Ahşap esaslı levhalar – rutubet miktarının tayini”, T.S.E., Ankara, (1999).
25. TS 2472, “ Odunda fiziksel ve mekaniksel deneyler – birim hacim ağırlığının tayini”, T.S.E., Ankara, (1976).
26. TS 2471, “ Odunda fiziksel ve mekaniksel deneyler – rutubet miktarının tayini”, T.S.E., Ankara, (1976).
ÖZGEÇMİŞ
Kişisel Bilgiler
Soyadı, adı : DURCAN, Fatih Mehmet
Uyruğu : T.C.
Doğum tarihi ve yeri : 11/11/1983 Sinop
Medeni hali : Evli
Telefon : 0 507 771 24 43
E-mail : sultanfatih57@hotmail.com
Eğitim
Derece Eğitim birimi Mezuniyet tarihi Yüksek lisans Gazi Üniversitesi / Mob. ve Dek. Bölümü 2014
Lisans Gazi Üniversitesi / Mob. ve Dek. Bölümü 2006 Lise Boyabat Çok Proğramlı Lisesi 2000
İş Deneyimi
Yıl Yer Görev
2006-…… Özel Sektör, Ankara Memur
Yabancı Dil İngilizce