Günümüze kadar çeşitli koyun ırklarında Ovar-DRB allellerini belirlemek için farklı metotlar uygulanmış ve bu lokusun oldukça polimorfik olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Farklı metotlar arasında, bazı araştırıcılar tarafından PCR-RFLP analizinin çiftlik hayvanlarında DRB allelerini belirlemek için uygun bir metot olduğu öngörülmüştür (Amills ve ark., 1996; Rasool ve ark., 2000; Konnai ve ark., 2003a; Dongxiao ve Yuan, 2004; Gruszczynska ve ark., 2005; Brujeni ve ark., 2009).
Bu çalışmada, Türkiye‟de yetiştirilen bazı ırklarda Ovar-DRB1 ve Ovar-DRB3 gen bölgelerinin ikinci ekzonlarında polimorfizmi belirlemek amacıyla PCR-RFLP metodu kullanılmıştır. Ovar-DRB1 gen bölgesinde varyasyonu belirlemek amacıyla NciI, SacI, SacII, Hin1I ve DdeI kesim enzimleri kullanılmıştır. NciI, SacI, SacII, Hin1I enzim kesimleri sonucunda 3 genotip ve 2 allel; DdeI enzimi kesimi sonucunda 5 genotip 3 allel tanımlanmıştır.
Çizelge 5.1: DRB1 ekzon 2 genbölgesinde PCR-RFLP analizi sonucunda allel frekansları
a b c NciI 0.69 0.31 - SacI 0.65 0.35 - SacII 0.91 0.09 - Hin1I 0.57 0.43 - DdeI 0.62 0.28 0.10
Kullanılan 5 enzim için DRB1 ekzon2 gen bölgesi restriksiyon enzimleri kesimi sonucunda a allellerinin frekansı yüksek çıkmıştır. Ovar-DRB1 gen bölgesinde NciI, SacI, SacII, Hin1I ve DdeI enzim kesimi sonucunda kesim profilleri Konnai ve ark. (2003a) tarafından bildirilen kesim profilleri ile benzerdir. Yeni bir allel bulunmamıştır.
DRB1 ekzon2 gen bölgesinin NciI restriksiyon enzimi ile kesimi sonucunda 3 farklı genotip elde edilmiştir. Bu genotipler aa, ab ve bb‟dir. Bu genotipler Konnai ve ark. (2003a) tarafından bildirilen genotipler ile aynıdır. aa genotip frekansı Dağlıç, Kıvırcık, Karayaka ve Malya ırklarında diğer genotiplere göre daha yüksektir. ab genotip frekansı Akkaraman, Sakız ve Morkaraman ırklarında diğer genotiplere göre daha yüksektir. İvesi ırkında ise aa genotipi ile ab genotip frekansları aynı olmuştur. Ki-kare testi sonucunda Sakız ve Malya ırkları Hardy-Weinberg dengesinde olmadığı tespit edilmiştir (p<0.05).
DRB1 ekzon2 gen bölgesinin SacI restriksiyon enzimi ile kesimi sonucunda 3 farklı genotip elde edilmiştir. Bu genotipler aa, ab ve bb‟dir. Bu genotipler Konnai ve ark. (2003a) tarafından bildirilen genotipler ile aynıdır. aa genotip frekansı Sakız ve Morkaraman ırklarında diğer genotiplere göre daha yüksektir. ab genotip frekansı diğer ırklarda diğer genotiplere göre daha yüksektir. Kıvırcık ırkında ise aa genotipi ile ab genotip frekansları aynı olmuştur. Ki-kare testi sonucunda bütün ırkların Hardy-Weinberg dengesinde olduğu tespit edilmiştir (p<0.05).
DRB1 ekzon2 gen bölgesinin SacII restriksiyon enzimi ile kesimi sonucunda 2 farklı genotip elde edilmiştir. Bu genotipler aa ve ab‟dir. Konnai ve ark. (2003a) tarafından bildirilen genotiplerden farklı olarak bu çalışmada bb genotipi bulunmamıştır. aa genotip frekansı Dağlıç dışında bütün ırklarda diğer genotiplere göre daha yüksektir. Ki-kare testi sonucunda bütün ırkların Hardy-Weinberg dengesinde tespit edilmiştir (p<0.05).
DRB1 ekzon2 gen bölgesinin Hin1I restriksiyon enzimi ile kesimi sonucunda 3 farklı genotip elde edilmiştir. Bu genotipler aa, ab ve bb‟dir. Bu genotipler Konnai ve ark. (2003a) tarafından bildirilen genotipler ile aynıdır. ab genotip frekansı Malya dışında bütün ırklarda diğer genotiplere göre daha yüksektir. Ki-kare testi sonucunda Akkaraman, Sakız, Karayaka ve Malya ırklarının Hardy-Weinberg dengesinde olmadığı tespit edilmiştir (p<0.05).
DRB1 ekzon2 gen bölgesinin DdeI restriksiyon enzimi ile kesimi sonucunda 4 farklı genotip elde edilmiştir. Bu genotipler aa, ab, ac ve bb‟dir. Konnai ve ark. (2003a) tarafından bildirilen genotiplerden farklı olarak bc genotibi bulunmamıştır. aa genotip frekansı Dağlıç, İvesi, Kıvırcık ve Morkaraman ırklarında diğer genotiplere göre daha yüksektir. ab genotip frekansı Akkaraman ve Sakız ırklarında diğer genotiplere göre daha yüksektir. İvesi ırkında ise ac genotipi diğer genotip frekanslarına göre daha yüksek çıkmıştır. Ki-kare testi sonucuna göre İvesi ve Malya ırkları dışındaki ırklar Hardy-Weinberg dengesindedir (p<0.05).
Günümüze kadar çeşitli koyun ırklarında DNA sekans analizi sonucunda ekson 2 bölgesinde 106 Ovar-DRB1 alleli tanımlanmıştır (Ballingall ve ark., 1992; Fabb ve ark., 1993; Schwaiger ve ark., 1994; Ballingall ve ark., 1995; Schwaiger ve ark., 1995; Kostia ve ark., 1998; Paterson, 1998; Nagaoka ve ark., 1999; Jugo ve Vicario, 2000; Konnai ve ark., 2003).
Ovar-DRB1 gen bölgesinde yapılan çalışmalar DRB1 allellerinin özellikle sütte somatik hücre sayısı ile yakından ilişkili olduğunu göstermiştir (Swiderek ve ark., 2006; Gutierrez-Espeleta ve ark., 2000).
Ovar-DRB3 gen bölgesinde varyasyonu belirlemek amacıyla NdeI ve BsaI kesim enzimleri kullanılmıştır. NdeII ve BsaI enzim kesimleri sonucunda 3 genotip ve 2 allel tanımlanmıştır.
Çizelge 5.1: DRB1 ekzon 2 genbölgesinde PCR-RFLP analizi sonucunda allel frekansları
a b
NdeII 0.72 0.28
BsaI 0.96 0.04
DRB3 ekzon 2 gen bölgesinde restriksiyon enzimleri kesimi sonucunda a alleli frekansı her iki enzim içinde b alleline göre oldukça yüksek çıkmıştır.
DRB3 ekzon2 gen bölgesinin NdeII restriksiyon enzimi ile kesimi sonucunda 3 farklı genotip elde edilmiştir. Bu genotipler aa, ab ve bb‟dir. Bu genotipler Amils ve ark. (1996) tarafından bildirilen genotiplerden farklı olarak bu çalışmada c alleline rastlanmamıştır. aa genotip frekansı Akkaraman, Dağlıç, Kıvırcık ve Malya ırklarında diğer genotiplere göre daha yüksektir. İvesi ve Sakız ırkında bütün genotipler ab olarak belirlenmiştir. Ki-kare testi sonucunda İvesi, Sakız ve Malya ırklarının Hardy-Weinberg dengesinde olmadığı tespit edilmiştir (p<0.05).
DRB3 ekzon2 gen bölgesinin BsaI restriksiyon enzimi ile kesimi sonucunda 3 farklı genotip elde edilmiştir. Bu genotipler aa ve ab‟dir. Bu genotipler Amils ve ark. (1996) tarafından bildirilen genotiplerle aynıdır. aa genotip frekansı bütün ırklarda diğer genotiplere göre daha yüksektir. Ki-kare testi sonucuna göre İvesi ve Sakız ırkları dışındaki ırkların tümü Hardy-Weinberg dengesindedir (p<0.05).
Ayrıca NdeII enziminin b alleli Ile aminoasitinin 37. ve 67. pozisyonda yerleştiğini gösterdiği bildirilmiştir. Bu bölgelerin DR molekülündeki antijen bağlama bölgesi ile ilişkili olduğu ve RFLP analizi sonucunda aminoasit yerleşimlerinin belirlenebileceği bildirilmiştir (Amills ve ark., 1996). Bu bölgenin hastalıklarla ilişkisi ile ilgili yapılacak olan araştırmalar sonucunda hastalıklara direnç ile DRB3 polimorfizminin ilişkisi ortaya konulabilir.
Koyunlarda DRB3 gen bölgesindeki çalışmalar oldukça azdır. Bu bölge genellikle sığırlarda çalışılmıştır. Sığırlarda elde edilen sonuçlarda DRB3 alellerinin birçok hastalıkla ilişkisi bulunmuştur (Sharif ve ark., 1998, 2000; Juliarena, 2008; Dietz ve ark., 1997; Yoshida ve ark., 2012).
Çalışmaların sonuçları MHC‟nin immunite ve immun cevap ile ilişkili olduğunu gösteriyor. İnsan veya fare ile kıyaslandığında ruminantlarda MHC polimorfizmi ile ilgili çok az bilginin olduğu görülmektedir. Ruminantlarda farklı MHC bölgeleri çalışılarak bu
bilginin artırılması gerekmektedir. MHC bölgesindeki allelik varyasyon ve immunite ile ilgili özelliklerle ilişkisi henüz tam olarak araştırılmamıştır. Bu çalışma Türkiye koyunlarında MHC-DRB1 ve DBR3 gen bölgeleri için öncü bir çalışma niteliğindedir. Daha sonra daha geniş örneklerle ve farklı metodlarla (DNA sekanslama, mikrosatallit gibi) MHC-DRB genleri ile hastalıklara karşı dirençlilik arasındaki ilişki açıklanabilir.
KAYNAKLAR
Abbas, A.K., Lichtman, A.H. and Pober, J.S., 1994, Cellular and molecular immunology.W.B. Saunders Co., Philadelphia.
Aida Y., 2001, Influence of host genetic differences on leukemogenesis-induced bovine leukemia virus. AIDS Research and Human Retroviruses 17, S:12.
Ali, B.A., 2003, Genetic similarity among four breeds of sheep in Egypt detected by random amplified polymorphic DNA markers. African Journal of Biotechnology 2(7): 194-197.
Allendorf, F.W. and Luikart, G., 2007, Conservation and the genetics of populations. Blackwell Publishing, Malden, Massachusetts, USA.
Amills M, Francino, O. and Sanchez, A., 1996, A PCR-RFLP typing method for the caprine MHC class II DRB gene. Veterinary Immunolology and Immunopathology, 55, 255- 260.
Amills, M., Francino O., Jansa M. and Sanchez A., 1997, Isolation of genomic DNA from milk samples by using Chelex® resin. Journal of Dairy Research, 64: 231-238.
Amills M., Ramiya V., Norimine J. and Lewin H.A., 1998, The major histocompatibility complex of ruminants. Rev. Sci. Tech. - O.I.E. (Off. Int. Epizoot.) 17: 108-120.
Andersson, L., and L. Rask. 1988, Characterization of the MHC classII region in cattle. The number of DQ genes varies between haplotypes, Immunogenetics 27:110–120.
Arıca, Ş.Ç., Akçapınar, H., Budak., F.A., Ünal, N., ve Atasoy, F. 2006. Bafra (Sakız х Karayaka, G1) Koyunlarının RAPD-PCR Yöntemi ile Moleküler Genetik Analizi. TÜBİTAK, Proje No: TBAG-1964 (100T111).
Arrieta-Aguirre I., Garcia-Etxebarria K. and Jugo B.M., 2006, Optimization of the MHC Ovar-DRB1 gene typing. Tissue Antigens 67: 222–228.
Avise, J.C. 2004. Molecular Markers, Natural History and Evolution. 2nd Ed., Chapman and Hall, 684 p., New York.
Aytekin, İ. 2006, Güney Karaman koyun ırkında genetik polimorfizmin RAPD-PCR yöntemi ile belirlenmesi. Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, S:79.
Baban, N. ve Siyahhan, A., 1998, Klinik Biyokimya, Biyokimya için gerekli temel kimya bilgileri, karbonhidratlar, proteinler- immunoloji, nukleik asidler ve öğrenme-hafıza biyokimyası. İstanbul Üniversitesi Yayınları Cerrahpaşa Tıp Fakültesi, S: 530-597. Balcıoğlu, M.S., 1995, Türkiye yağlı kuyruklu koyun ırklarında genetik varyasyon. Ankara
Balcıoğlu, M.S., Şahin, E., Karabağ, K. Karslı, T. Ve Alkan, S., 2010, Türkiye Yağlı Kuyruklu Koyun Irklarında DNA Parmak İzinin RAPD-PCR Yöntemi Kullanılarak Saptanması. Tarım Bilimleri Dergisi, 16: 55-61.
Ballingall, K. T., Fardoe K. and McKeever, D. J., 2008. Genomic organisation and allelic diversity within coding and non-coding regions of the Ovar-DRB1 locus. Immunogenetics. 60(2):95 - 103.
Ballingall, K. T. and Tassi, R. 2010, Sequence-based genotyping of the sheep MHC class II DRB1 locus. Immunogenetics. 62(1):31 - 39.
Bardakçı, F., 2000. Random amplified polymorphic DNA (RAPD) markers. Turk J. Biol., 25: 185-196.
Başaran, A., 2002, Kan ve doku. Tıbbi biyoloji ders kitabı. 6. baskı. Eskişehir; Güneş ve Nobel Tıp Kitabevi; p.291-299
Başıbüyük, H. H., Bardakcı, F., Belshaw, R. and Quicke, D.L.J. 2000. Phylogenetic systematics: A concise practical guide. Önder Matbaa, Sivas, Turkey.
Binbaş, P., 2006, Çine çaparı koyunlarda genetik çeşitliliğin RAPD yöntemi ile belirlenmesi. Adnan Menderes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yüksek lisans tezi, s:61.
Blasczyk, R., 1998, New HLA typing methods in new diagnostic methods in oncology and hematology, p143-184, Berlin: Springer –Verlag.
Blattman, A.N., Hulme, D.J., Kinghorn, B.P., Woolaston, R.R., Gray, G.D. and Beh, K.J., 1993, A search for associations between major histocompatibility complex restriction fragment length polymorphism bands and resistance to Haemonchus contortus infection in sheep. Animal Genetics 24, 277–82.
Bot, J., Karlsson, L.J.E., Greef, J. and Witt, C., 2004, Association of The MHC With Production Traits in Merino Ewes. Livestock Production Science 86: 85-91.
Bozkaya, F. and Kurar, E., 2005, Linkage disequilibrium between MHC-linked microsatellite loci in white karaman, awassi and merinolandschaf sheep breeds, Fırat Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi 19 (1)057-061.
Bozkaya, F., Kuss, A.W. and Geldermann, H., 2007, DNA variant of the MHC show location-specific convergence between sheep, goat and cattle. Small Ruminant Reseach, 70, 174-182.
Brookes, A., 1999, The essence of SNPs. Gene, 234: 77-186.
Budak, A., 2003, Karayaka, sakız ve bafra koyun ırklarının RAPD-PCR yöntemi ile moleküler genetik analizi. Kırıkkale Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yüksek lisans tezi, s:84.
Budak Yıldıran, F.A. ve Arıca, Ş.Ç. 2009, Molecular genetic analysis of three Turkish sheep breeds by RAPD-PCR method. International Journal of Natural and Engineering Sciences, 3(3): 57-62.
Buitkamp, J., Gostomski, D., Schwaiger, F.W., Stear, M.J. and Epplen, J,T., 1994, Association between the ovine major histocompatibility complex DRB1 gene and resistance to Ostertagia circumcincta infestation. Animal Genetics 25, 59–60.
Buitkamp, J., Filmether, P., Stear, M.J. and Epplen, J.T., 1996, Class I and class II major histocompatibility complex alleles are associated with faecal egg counts following natural, predominantly Ostertagia circumcincta infection. Parasitology Research 82, 693–6.
Campbell, R.D., Carroll, M.C. and Porter, R.R., 1986, The molecular genetics of components of complement.Adv. Immunol. 38: 203-244.
Canon, J., Garcia, D., Garcia-Atance, M.A., Obexer-Ruff, G., Lenstra, J.A., Ajmone- Marsan, P. and Dunner S, 2006, The econogene consortium, Geographical partitioning of goat diversity in Europe and the Middle East. Anim. Genet. 37: 327-334.
Cargill, S.H., Anderson, G.B. and Medrano, J.F., 1995, Development of a species-specific marker using RAPD analysis to distinguish between sheep and goat. Animal Biotechnology, 6:93-100.
Charon, K.M., Moskwa, B., Kuryl, J., Gruszczynska, J. and Rutkowski, R., 2001, Relationship between polymorphism in locus OMHC1 (MHC class I) and resistance to nematodes in Polish Heatherhead sheep. Animal Science Papers and Reports 19, 285– 92.
Charon, K.M., Moskwa, B., Rutkowski, R., Gruszczynska, J. and Swiderek, W., 2002, Microsatellite polymorphism in DRB1 gene (MHC class II) and its relation to nematode faecal egg count in Polish Heath sheep. Journal of Animal and Feed Sciences 11, 47–58.
Cho, R.J., Mindrinos, M. and Richards, D.R., 1999, Genome-wide mapping with biallelic markers in Arabidopsis thaliana. Nat. Genet., 23: 203-207.
Coleman, T. R., Fishkind, D. J., Mooseker, M. S. and Morrow, J. S., 1989, Functional diversity among spectrin isoforms. Cell Motil. Cyloskel. 12, 225-247.
Cooper, D.W., Van Oorschot, R.A., Piper, L.R. and Le Jambre, L.F., 1989, No association between the ovine leucocyte antigen (OLA) system in the Australian merino and susceptibility to Haemonchus contortus infection. International Journal for Parasitology 19, 695–7.
Cushwa, W.T. and Medrano J.F., 1996, Applications of the random amplified polymorphic DNA (RAPD) assay for genetic analysis of livestock species. Animal Biotechnology, 7 (1), 11-31.
Cushwa, W.T., K.G. Dodds, A.M. Crawford and J.F. Medrano, 1996, Identification and genetic mapping of random amplified polymorphic DNA (RAPD) markers to the sheep genome. Mammalian Genome, 7: 580-585.
Davla, K., 2004, Her yerde karşımda; nedir bu HLA tiplendirimi. XXXI. Ulusal Hematoloji Kongresi, IV. Hematoloji İlk Basamak Kursu,23-28 Eylül 2004
Dietz, A.B., Cohen, N.D., Timms, L. and Kehrli, M.E. 1997, Bovine lymphocyte antigen class II alleles as risk factors for high somatic cell count in milk of lactating dairy cows. Journal Dairy Science 80:406-412.
Dissanayake, S.K., Thompson, J.A., Bosch, J.J., Clements, V.K., Chen, P.W., Ksander, B.R. and Ostrand-Rosenberg, S., 2004, Activation of tumor-specific CD4(+) T lymphocytes by major histocompatibility complex class II tumor cell vaccines: A Novel Cell-Based İmmunotherapy. Cancer Res 64:1867-74.
Dongxiao, S. and Yuan, Z., 2004, Polymorphisms of the second exon of MHC-DRB gene in Chinese local sheep and goat. Biochemical Genetics. 42(9-10):385–390.
Dukkipati, V.S.R., Blair, H.T., Garrick, D.J. and Murray, A., 2006, Ovar-MHC- ovine major histocompability complex: structure and gene polymorphisms. Genetics and Molecular Research 5 (4):581-608.
Düzgüneş, O., Kesici, T. ve Gürbüz, F., 1983, İstatistik Metodları, Ankara Üni. Zir. Fak. Yay. No: 229.
Ellegren, H., 1993, Genome analysis with microsatellite markers, dissertation. Department of Animal Breeding and Genetics, Swedish University of Agricultural Science. Uppsala.
Erdoğan, F., 2010, Yerli gen kaynağı çine çaparı koyunların süt verim özellikleri ve ß- laktoglobulin gen polimorfizmi. Adnan Menderes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, s:62.
Erdoğdu, U. E., 2007, Böbrek transplantasyonunda kronik allograft nefropatının önlenmesinde sirolimusun rolü. Uzmanlık Tezi, İzmir.
Erganiş, O. ve İstanbulluoğlu, E. 1993, İmmünoloji. Mimoza yayınları 67-77.
Escayg, A.P., Hickford, J.G.H. and Bullock, D.W., 1997, Association between alleles of the ovine major histocompatibility complex and resistance to footrot. Research inVeterinary Science 63, 283–7.
Frankham, R., Ballou J.D. and Briscoe, D.A., 2005, Introduction to conservation genetics. Cambridge University Pres, Cambridge, UK.
Freeland, J., 2005, Molecular Ecology Chichester. John Wiley & Sons, Chichester.
Frootan, F. 2009, Türkiye ve İran yerli koyun ırklarında prion geni analizi. Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezis:83.
Geldermann, H., Mir, M. R., Kuss, A. W. and Bartenschlager, H., 2006, OLA-DRB1 microsatellite variants are associated with ovine growth and reproduction traits. Genet Sel Evol,38(4): 431-44.
Germain, R.N., 1999, Antigen processing and presentation. In: William EP (eds). Fundamental Immunology, Fourth Edition, Lippincott-Raven Puplishers, Philadelphia Chapter 9. 287–320.
Gilliespie, B.E., Jayarao, B.M., Dowlen, H.H. and Oliver, S.P., 1999, Analysis and frequency of bovine lymphocyte antigen DRB3.2 alleles in Jersey cows. Journal of Dairy Science, 82: 2049-2053.
Griffiths, A.J.F., Miller, J.H., Suzuki, D.T., Lewontin, R.C. and Gelbart, W.M., 1996, An introduction to genetic analysis. 6th Ed., W.H. Freeman and Company, p. 916, New York.
Gruszczynska, J., Charon, K. M., Swiderek, W. and Sawera, M., 2002, Microsatellite polymorphism in locus OMHC1 (MHC Class I) in Polish Heath sheep and Polish Lowland sheep (Zelazna variety). Journal of Applied Genetics 43 (2): 217-222.
Gruszczynska, J., Brokowska, K., Charon, K. M. and Swiderek, W. P., 2005a, Restriction fragment length polymorphism of exon 2 Ovar-DRB1 gene in Polish Heath Sheep and Polish Lowland Sheep. J Appl Genet 46(3), 311-314.
Gruszczynska, J., Brokowska, K., Charon, K. M. And Swiderek, W. P., 2005b, Single strand conformation polymorphism in exon 2 of the Ovar-DRB1 gene in two Polish breeds of sheep, Animal Science Papers and Reports 23 ( 3), 207-213.
Gutierrez-Espeleta, G.A., Kalinowsk,i S.T., Boyce, W.M. and Hedrick P.W., 2000, Genetic variation and population structure in desert bighorn sheep: implications for conservation. Cons. Genet., 1, 3–15.
Güneren, G., 1999, Polimeraz zincir reaksiyonu ile rasgele çoğaltılmış polimorfik DNA parmakizi yönteminin (RAPD-PCR) Türkiye yerli sığır ırklarında uygulanma olanakları. Doktora tezi, Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara, 101s. Hearne, C.M., Ghosh, S. and Todd, J.A. 1992, Microsatellites for linkage analysis of genetic
traits. Trends Genet., 8 (8): 288-294.
Herrmann-Hoesing, L. M., White, S.N., Kappmeyer, L. S. Herndon, D. R. and Knowles D. P., 2008, Genomic analysis of Ovis aries (Ovar) MHC class IIa loci, Immunogenetics 60:167–176.
Hughes, A.L. and Yeager, M. 1998, Natural selection and the evolutionary history of major histocompatibility complex loci. Front Biosci 3: d509–d516.
Hulme, D.J., Windon, R.G., Nicholas, F.W. and Beh, K.J. Association between MHC class II RFLP and Trichostrongylus resistance. In: Gray GD, Woolaston RR (eds). Breeding
for Disease Resistance in Sheep. Pp 115–20. Wool Research and Development Corporation, Melbourne, Australia, 1991
Ikuta Y., Katayama N., Wang L., Okugawa T., Takahashi Y., Schmitt M., Gu X., Watanabe M., Akiyoshi K., Nakamura H., Kuribayashi K., Sunamoto J. and Shiku H. 2002, Presentation of a major histocompatibility complex class 1-binding peptide by monocyte-derived dendritic cells incorporating hydrophobized polysaccharide- truncated HER2 protein complex: İmplications for A Polyvalent İmmuno-Cell Therapy. Blood 99: 3717-24.
İvgin, R. and G. Bilgen, 2002, Estimation of genetic distance in meat and layer pure lines using randomly amlified polymorphic DNA. Türk J. Vet. Anim. Sci. 26: 1117-1120. Jordan, A., Aslund, F., Pontis, E., Reichard, P. and Holmgren, A., 1997, Characterization of
Escherichia coli NrdH. A glutaredoxin-like protein with a thioredoxin-like activity profile. J. Biol. Chem., 272: 18044-18050.
Jugo, B.M. and Vicario, A., 2000, Single-Strand Conformational Polymorphism and Sequence Polymorphism of MHC-DRB in Latxa and Karrantzar Sheep: İmplications for Caprinae Phylgeny. İmmunogenetics, 51: 887-897.
Juliarena, M. A., Poli, M., Sala, L., Ceriani, C., Getierrez, S., Dolcini, G., Rodriguez, E. M., Marino, B., Rodriguez-Dubra C. and Esteban, E. N. 2008, Association of BLV infection profiles with alleles of the BoLA-DRB3.2 gene. Animal Genetics, 39 (4): 1365-2052.
Kabeya, H., Fukuda, A., Ohashi, K., Sugimoto, C. and Onuma, M., 2001, Tumor necrosis factor and its receptors in experimentally bovine leukemia virus-infected sheep. Veterinary Immunology and Immunopathology 81, 129–39.
Kelley, J., Walter, L. and Trowsdale, J., 2005, Comparative Genomics of major histocompatibility complexes. Immunogenetics 56: 683-695.
Kelm, S.C., Detilleux, J.C., Freeman, A.E., Kehrli, M.E., Dietz, A.B., Fox, L.K., Butler, J.E., Kasckovics,I. and Kelley, D.H., 1997, Genetic association between parameters of innate immunity and measures of mastitis in periparturient Holstein cattle. J. Dairy Sci. 80, 1767-1775.
Klein J. 1976, Evolution and function of the major histocompatibility complex: facts and speculations. in: the major histocompatibility system in man and animals (Gotze D, ed.). Springer-Verlag New York Inc., New York, NY, USA, 339-378.
Klein, J. and Sato, A., 2000, The HLA system. First of two parts. N Engl j. Med,343(10):702-709.
Klug, W.S. and Cummings, M.R., 2003, Genetics: A Molecular Approach. Upper Saddle River, NJ: Pearson Education, Inc.
Konnai, S., Nagaoka, Y., Takesima, S., Onuma, M. and Aida, Y., 2003a, Technical note: DNA typing for ovine MHC-DRB1 using polymerase chain reaction-restriction fragment lenght polymorphism (PCR-RFLP). J. Dairy Science 86:3362-3365.
Konnai, S., Nagaoka, Y., Takesima, S., Onuma, M. and Aida, Y., 2003b, Sequences and diversity of 17 new Ovar-DRB1 alleles from three breeds of sheep, European Journal of Immunogenetics 30, 275-282.
Konnai, S., Takesima, S., Tajima, S., Yin, S.A., Okada, K., Onuma, M. and Aida, Y., 2003c, The influence of ovine MHC class II DRB1 alleles on immune response in bovine leukemia virus infection. Microbiology and Immunology 47, 223–32.
Kulski, J.K., Shiina, T., Anzai, T., Kohara, S., and Inoko, H., 2002, Comparative genomic analysis of the MHC: The evolution of class I duplication blocks, diversity and complexity from shark to man. Immunol. Rev. 190: 95-122.
Kukita, Y., Tahiar, T., Sommer, S.S. ve Hayashi, K., 1997, SSCP analysis of long DNA fragments in low pH gel. Hum. Mutat., 10: 400-407.
Li, M., Li, K., Kantanen, J., Feng, Z., Fan. B. and Zhao, S. 2006, Allelic variations in exon 2 of Caprine MHC class II DRB3 gene in chinese ındigenous goats. Small Ruminant Research 66, 236-243.
Linn, S. and Arber, W., 1968, Host specificity of DNA produced by Escherichia coli, X. In vitro restriction of phage fd replicative form, Proc. Natl. Acad. Sci. USA 59, 1300- 1306.
Litchfield, A.M., Raadsma, H.W., Hulme, D.J., Brown, S.C., Nicholas, F.W. and Egerton, J.R., 1993, Disease resistance in Merino sheep. II. RFLPs in class II MHC and their association with resistance to footrot. Journal of Animal Breeding and Genetics 110, 321–34,
Lotfi, M., Nassiri, M. T. B., Roshanfekr, H. and Fayazi, J. 2012, Polymorphism of Ovar- DRB1 second exon with PCR-RFLP technique in Arabi sheep population of Khuzestan Province, Journal of Animal and Veterinary Advances, 11:3, 343-345. Luffau, G., Khang, J.V.T., Bouix, J., Nguyen, T.C., Cullen, P. and Ricordeau, G., 1990,
Resistance to experimental infections with Haemonchus contortus in Romanov sheep. Genetics, Selection, Evolution 22, 205–29.
Maillard, J.C., Renard, C., Chardon, P., Chantal, I. and Bensaid, A., 1999, Caharacterization of 18 New BoLA-DRB3 Alleles. Animal Genetics, 30, 200-203.
Mak, T. W. and Simard, J. L., 1998, Handbook of immune Response Genes. Plenum Press, New York,s:393.
McCririe, L., Bairden, K., Britton, C., Buitkamp, J., McKeand, J.B. and Stear, M.J., 1997, Heterogeneity in the recognition of Ostertagia circumcincta antigens by serum antibody from mature, infected sheep. Parasite Immunology 19, 235–42.
McPherson, M.J. and Møller, S.G. 2001, PCR: The basics from background to bench. BIOS Scientific Publishers Limited, 276 p., Oxford.
Mercan, L. 2004, Karayaka koyun populasyonlarında genetik varyasyonun RAPD yöntemiyle analizi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi S:41.
Meselson, M. and Yuan, R., 1968, DNA restriction enzyme from E. coli, Nature 217, 1110- 1114.
Meydan, N. F. 2008, Mikrosatellitler kullanılarak Sakız, İmroz, Kıvırcık ve İvesi koyun ırklarının genetik farklıklarının saptanması. İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Doktora tezi,s:66.
Miller, S.A., Dykes, D.D. and Polesky, H.F., 1988, A simple salting out procedure for