Sonuç

Yapılan çalışmada, ortaöğretim kurumlarında çalışan öğretmenleri etkileyen örgütsel stres kaynaklarının neler olduğu araştırılmış ve araştırmanın genel sonucuna göre öğretmenleri doğrudan etkileyerek kendilerinde en fazla stres yaratan kaynaklar olarak eğitim sisteminde kalitenin düşmesi ve öğretmen yetkilerinin yetersiz, sorumluluklarının çok olması; en az stres yaratan kaynak olarak ise mesleki yönden yetersiz olduklarını düşünmeleri saptanmıştır. Diğer elde edilen sonuçlar şu başlıklar altında toplanmıştır:

A. Öğretmenleri Etkileyen Fiziksel Koşullara Bağlı Stres Kaynaklarına İlişkin Sonuçlar:

Okul binası ve çevresini esas alan fiziki koşullara bağlı stres kaynaklarıyla ilgili aşağıdaki sonuçlara ulaşılmıştır:

1. Okul binasının yazın çok sıcak, kışın soğuk olması, çalışma ortamındaki aşırı ses ve gürültü, okul binasının bakımsız olması, okulun temiz olmaması ve okulun çevresinin eğitim-öğretime uygun olmaması öğretmenleri etkileyen en önemli stres kaynaklarıdır.

2. Okul binasının çok büyük veya çok küçük olması ve okula ulaşımda zorluklar yaşıyor olmak öğretmenlerin yarıdan fazlasında doğrudan veya kısmen de olsa stres yaratmaktadır.

3. Okulun şehir dışında olması ve okul içinde mevcut olan kütüphane ile laboratuarların kullanıma elverişli durumda olmamaları diğer belirtilen stres kaynaklarıdır.

70

4. Okul ve çevresi ile ilgili fiziksel koşullar, eğitim-öğretim adına zamanının büyük bir kısmını okulda geçiren öğretmenler üzerinde stres yaratmaktadır.

B. Öğretmenleri Etkileyen Öğrenci-Veli İlişkilerine Bağlı Stres Kaynaklarına İlişkin Sonuçlar:

Öğretmen-öğrenci-veli ilişkilerine bağlı stres kaynaklarıyla ilgili aşağıdaki sonuçlara ulaşılmıştır:

1. Öğretmenlerin tamamına yakınını doğrudan etkileyen en önemli stres kaynakları öğrencilerin öğretmenlerine karşı olumsuz davranışlarda bulunması, öğrencilerdeki disiplinsiz davranışlar ve öğrencilerin okula ve derslere karşı ilgisizliğidir.

2. Öğrencilerin sınavlarda yeterli başarıyı gösterememesi, öğrencilerin ders için gerekli araç-gereci getirmemesi, sınıflarda problem yaratan öğrencilerin fazla olması, velilerin çocuklarına ve okula karşı ilgisizliği öğretmenlerin yarıdan fazlasında doğrudan stres yaratmaktadır.

3. Sınıfların kalabalık olmasından dolayı öğrencilerle iletişim kuramamak, bazı öğrencilerin bilgi, beceri bakımından sınıfın ortalama düzeyine göre yetersiz kalmaları ve velinin öğrenci başarısızlığından sadece öğretmeni sorumlu tutması öğretmenleri etkileyen önemli stres kaynaklarındandır.

4. Sınıflardaki öğrenciler arasında çeşitli konular hakkında aşırı kutuplaşmaların olması yarıya yakın sayıda öğretmeni strese sokmamaktadır.

5. Öğrencilerin akademik beklentilerinin yüksek olması öğretmenlerin çoğunda stres yaratmamaktadır.

6. Velilerin öğretmenlere öğrenci notlarıyla ilgili baskı yapması ve çocuklarıyla özden uzak, abartılı ilgileniyor görünmeleri öğretmenleri etkileyen diğer önemli stres kaynaklarıdır.

7. Velilerin öğretmenlerden çocuklarına farklı davranmalarını beklemeleri öğretmenlerde kısmen stres yaratmaktadır.

8. Öğretmenler için kaçınılmaz olan öğrenci ve veli ile ilişkiler, öğretmenlerde genel olarak strese neden olmaktadır.

C. Öğretmenleri Etkileyen Örgütsel Koşullara Bağlı Stres Kaynaklarına İlişkin Sonuçlar:

Örgütsel koşullara bağlı stres kaynaklarıyla ilgili aşağıdaki sonuçlara ulaşılmıştır:

1. Öğretmenlerin çoğu için, eğitim sisteminde kalitenin düşmesi ve yetkilerinin yetersiz, sorumluluklarının çok olması en önemli stres kaynaklarıdır.

2. Yeniden yapılandırılan ve sürekli değişen eğitim sistemi, yapılacak faaliyetlerdeki bürokratik engel ve baskılar, öğretmenlere uygulanan yıldırma (mobbing) politikası, öğretmenin okul için öğrencilerden para toplama konusunda aracı edilmesi, öğretmenlerin ve yöneticilerin öğrencilerin benzer davranışları karşısında farklı tepkilerde bulunmaları, yöneticiler tarafından öğretmenlere geç iletilen bilgilendirmeler ve öğretmenlerin istekleri dışında yapılan yer değiştirmeler öğretmenlerin yarısından fazlasını doğrudan etkileyen önemli stres kaynaklarıdır.

3. Yöneticilerin öğretmenlere karşı tutarsız davranışlar sergilemesi, yöneticilerin genel olarak adil davranmaması, yönetimde alınan kararların daha sonra uygulamaya konmaması, teftiş sürecinin olumlu ve yapıcı bir havada olmaması, yönetimin alacağı kararlar konusunda öğretmenlere söz hakkı verilmemesi ve mesleki görevleri dışında işler verilmesi öğretmenlerin yaklaşık yarısını doğrudan etkileyen stres kaynaklarıdır.

4. Yöneticilerden saygı ve takdir görememek, yöneticilerin sık sık, uzun ve gereksiz toplantılar yapması, öğretmenler arasında dedikodunun yaygın olması, okul binası ve pansiyonda tutulan nöbetler, yapılacak eğitsel faaliyetlerde yeterli manevi destek alamamak, yıllık ders dağılımı konusunda yapılan eşitsizlikler, mesleki yönden kendilerini geliştirme olanaklarının azlığı ve haftalık ders programının öğretmen görüşleri dikkate alınmadan hazırlanması öğretmenler üzerinde doğrudan veya kısmen stres yaratan kaynaklar olarak saptanmıştır.

5. Öğretmenler arasında siyasi gruplaşmalar olması, ders yükünün aşırı olması, yöneticiler ile ast-üst çatışmaları yaşamak, yöneticilerin şahsına adil davranmaması ve teknolojik değişimlere uyum sağlayamamak öğretmenlerin yarıdan fazlasında doğrudan veya kısmen de olsa stres yaratmaktadır.

6. Bazı meslektaşlarla yaşanan akademik rekabete dayalı çekişmeler, mesleki yaşamdaki sosyal ilişkilerin azlığı ve hizmetli personelin öğretmenlere karşı

72

olumsuz davranışlarda bulunması öğretmenlerin yarısından fazlasında stres yaratmamaktadır.

7. Ders plânı ve sınav yapma konusundaki zaman baskısının öğretmenler üzerinde stres yaratma ve yaratmama oranlarının birbirine eşit olduğu saptanmıştır.

8. Okul yöneticilerinin sürekli değişmesi öğretmenlerde kısmen stres yaratan kaynaktır.

9. Öğretmenlerin yapmış oldukları faaliyetlerin sonucunda yöneticiler tarafından takdir edilmedikleri halde faaliyet raporlarının bir üst kuruma gösteriş amaçlı sunulması, okulun işleyişiyle ilgili alınan öğretmen görüşlerinin toplantı tutanaklarında göstermelik kalması ve öğretmenlerin kendilerini geliştirmeleri konusunda yönetici desteği almamaları diğer stres yaratan kaynaklardır.

10. Örgütsel koşullara bağlı pek çok kaynak öğretmenlerde stres yaratmaktadır.

D. Öğretmenleri Etkileyen Kişisel Etkenli Koşullara Bağlı Stres Kaynaklarına İlişkin Sonuçlar:

Kişisel etkenli koşullara bağlı stres kaynaklarıyla ilgili aşağıdaki sonuçlara ulaşılmıştır:

1. Maaş ve ders ücretlerinin yetersizliği ile mesleğe karşı yeterli saygının gösterilmemesi öğretmenlerin çoğunu doğrudan etkileyen en önemli stres kaynaklarıdır.

2. Okula ait olma duygusunun hissedilmemesi, kişilik yapısı ile öğretmenlik mesleğinin uyuşmaması, mesleki yönden yetersiz olduğunu düşünmek ve meslek yaşamı ile kişisel yaşam arasında yaşanan çatışma öğretmenlerin çoğunda herhangi bir şekilde stres yaratmamaktadır.

3. Öğretmenlerin yarıya yakınında ekonomik koşullardan dolayı ek iş yapma ihtiyacı hissedilmesi stres yaratmazken, yarıdan fazlası içinse bu durum doğrudan veya kısmen stres sebebidir.

4. Basında söylenti şeklinde yer alan ithal öğretmenlerin getirilmesi fikri, öğretmenler için yeni bir stres kaynağıdır.

5. Mesleki yaşamdaki kişisel etkenli koşulların pek çoğu öğretmenleri strese sürüklememektedir.