I. BÖLÜM
5.2. Öneriler
1. Okul binasının yazın çok sıcak, kışın soğuk olmasının, çalışma ortamındaki aşırı ses ve gürültünün önlenebilmesi için okul binalarındaki ısı ve ses yalıtımı yeniden gözden geçirilerek elverişli koşullar sağlanmalıdır.
2. Okullardaki temizlik işlerinin gerektiği gibi yürütülebilmesi için yetersiz sayıda bulunan hizmetli personel kadrosunu desteklemek üzere okul aile birliğinin katkıları ile dışarıdan sözleşmeli temizlik personeli sağlanmalı; ayrıca okul yönetimiyle işbirliği yapılarak öğrenciler temizlik kurallarına uymaya teşvik edilmelidir.
3. Çevresinin eğitim-öğretime uygun olmadığı tespit edilen okullara, hem mesai saati içerisinde hem de mesai saati dışında okulun, okul çalışanlarının ve öğrencilerin güvenliğinden sorumlu olacak elemanlar istihdam edilmelidir.
4. Çok büyük veya çok küçük olan okul binaları öğretmenlerin fikirleri de esas alınıp, yöneticiler tarafından yeniden gözden geçirilerek en uygun şartta kullanılmaya çalışılmalıdır.
5. İl Milli Eğitim Müdürlüğü öncülüğünde, Belediye ve İl Trafik Müdürlüğü ile işbirliği yapılarak okulların bulunduğu semtlere ulaşımın daha kolay olabilmesi, özellikle okul giriş-çıkış saatlerinde kontrollü araç ve yaya gidiş-gelişi sağlanabilmesi için gerekli düzenlemeler acilen yapılmalıdır.
6. Okulların çevresel ve fiziki koşullarının okul çalışanları ve öğrenciler üzerindeki rahatsızlığının en aza indirilmesi için, okulların ruhsatlandırma ve yapım aşamasında binanın mimari projesi, zemin etüdü, merkeze uzaklığı, o bölgedeki hava şartları gibi etkenler dikkatlice gözden geçirilerek, belediyeler tarafından gerekli önlemlerin baştan sıkı tutularak alınması gerekmektedir.
7. Öğretmenlerin öğrencilerle iletişim kuramamasını, velilerin çocuklarına ve okula karşı ilgisizliğini önlemek üzere rehber öğretmen öncülüğünde, öğretmenlerin veli ve öğrencilerle iletişimini kaybetmemesi sağlanmalı; okulun tüm öğrenci, öğretmen ve velilerine yönelik olmak üzere birbirleriyle ilişkilerine bağlı ortaya çıkan sıkıntıları giderici çözümler üreten hizmet içi eğitim seminerleri düzenlenmelidir.
74
8. Öğretmenlere geç iletilen bilgilendirmeler gibi yaşanan iletişim sorunlarını gidermek üzere eğitim fakülteleri ile işbirliği yapılarak tüm çalışanlara örgütsel iletişim konusunda konferanslar verilmelidir.
9. Öğrencilerin öğretmenlerine ve birbirlerine karşı olumsuz davranışlarda bulunmalarını, sınıflarda problem yaratmalarını, okula ve derslere karşı ilgisizliğini olabildiğince engellemek için okullardaki öğrencilere yönelik rehberlik saatleri arttırılmalı, sadece disiplin problemi veya davranış bozukluğu söz konusu olan öğrencilerin rehberlik servisine yönlendirilmesi beklenmeden belirlenen gün ve saatlerde tüm öğrencilerin rehber öğretmenle aktif bir şekilde görüşmelerine fırsat tanınmalı, hatta okul dışında da öğrenci ziyaretleri yapılmalı, yönetici ve öğretmenlerin tutulan öğrenci izlenim ve takip dosyalarından belirli aralıklarla haberdar edilmeleri sağlanmalıdır.
10. Örgütsel stres kaynaklarıyla mücadele edebilmek için öğretmenlerdeki stres sorununun ve eğitime yansımasının incelenerek bu konuda il içi zorunlu eğitim seminerlerinin verilmesi, stresle başa çıkma yöntemlerinin öğretilmesi hem eğitim kalitesinin artması, hem de öğretmen, öğrenci ve yöneticiler adına fayda sağlayacaktır.
11. Eğitim sisteminde kalitenin düşmesini önleyebilmek için her okulun yıl sonu eğitim raporları bir üst kurum tarafından objektif olarak değerlendirilmeli, başarılı bulunanlar ödüllendirilmeli, olumsuz bulunanların eksiklikleri giderilerek eğitim kalitesini yakalamaları yönünde gerekli önlemler alınmalıdır.
12. Okul içindeki birlik ve beraberlik ruhunu geliştirmek adına mesleki yaşamdaki sosyal ilişkileri arttırabilmek, siyasi gruplaşmaların olmasını, dedikodu yapılmasını ve ast-üst çatışmalarını engelleyebilmek için uzman kişilerden profesyonel destek alınmalı, öğretmenlerin görev başındayken uygulayabilecekleri meditasyon ve nefes alıp-verme teknikleri ile davranışsal öz kontrol geliştirme tekniklerini öğrenmeleri konusunda çalışmalar başlatılmalı, okul içindeki tüm çalışanların zaman ayırıp katılabileceği sportif faaliyetler ve hobi oyunları düzenlenmeli, piknik, yemek, sinema, tiyatro gibi kültürel ve sosyal etkinliklere toplu katılım olması özendirilmelidir.
13. Yöneticiler, öğretmenleri etkileyen örgütsel stres kaynakları konusunda uzman kişilerce eğitilip bilinçlendirilerek onlara karşı daha anlayışlı olmaya ve empati kurmaya özen göstermelidir.
14. Yönetici ile öğretmen ilişkileri sırasında yaşanan sorunlar, okul ortamında anında tartışılıp çözümlenmeye çalışılmalıdır.
15. Yönetici ve öğretmen çatışmasını en aza indirmek için öğretmenlerin kararlara katılımına fırsat verilmeli, görüşlerine değer verilerek alınan kararlar sözde bırakılmamalıdır.
16. Ödüllendirme ve cezalar, öğretmen performansları da göz önünde bulundurularak şeffaflık ilkesi doğrultusunda, adil davranılarak verilmeli ve bu durum öğretmenlerin bilgisi dâhilinde olup öğretmenlerce kabullenilmelidir.
17. Yöneticiler okul ortamında destekleyici örgütsel hava yaratmalı, biçimsellikten uzaklaşarak gereksiz strese katkıda bulunabilecek çalışma koşullarına ve okul içindeki stres düzeyine karşı dikkatli olmalı, en önemlisi de öğretmenlerin yöneticiye güven duygusu geliştirmelerini sağlayacak davranışlarda bulunmalıdır.
18. Yöneticiler, öğretmenlerin duygusal ve fiziksel sağlıklarını olumsuz etkileyen örgütsel stres kaynaklarını iyi belirlemeli ve öğretmenlere yönelik belirlenen bu stres kaynaklarına özgü, etkili bir stres yönetimi uygulamaya konulmalıdır.
19. Uzman kişiler tarafından çalışanlara belli aralıklarla anketler uygulanarak, okul ortamından memnuniyet düzeyleri ve okulun işleyişiyle ilgili düşünceleri tespit edilip saptanan sorunlara karşı çözüm önerileri geliştirilmelidir.
20. Öğretmenler üzerindeki ders planı ve sınav yapma konularındaki zaman baskısını önleyebilmek için uzmanlar tarafından zaman yönetimi ile ilgili eğitim notları hazırlanmalı ve bu notlar tüm çalışanlara ulaştırılarak zamanı verimli kullanmaları konusunda bilgilendirilmeleri sağlanmalıdır.
21. Öğretmen maaşı düzenlemeleri; öğretmenlerin kendilerini geliştirme fırsatları, diğer eğitim sistemlerindeki yenilikleri takip etmek üzere yurt içi ve yurt dışındaki seminerlere rahatça katılımları ve öğretmenlerin ek iş yapma ihtiyacı hissetmemeleri göz önünde bulundurularak yapılmalıdır.
22. Merkezi yapıya sahip eğitim sistemimiz içinde görev alacak üstlerin belirlenmesi esnasında, yöneticilik vasıflarının yanında öğretmenlik mesleğinin de
76
içinden gelmiş olmalarına özen gösterilmeli, yapılacak faaliyetlerdeki bürokratik engel ve baskılar olabildiğince az olmalıdır.
23. Öğretmenlerin mesleğe karşı toplumda yeterli saygının gösterilmediğine olan inancının düşük olması nedeniyle bu konuyu içeren eğitim programları düzenlenmeli ve özellikle medya aracılığıyla öğretmenlik mesleğinin saygınlığı halka benimsetilmelidir.
24. Bu araştırma, Edirne’nin ilçelerindeki ortaöğretim okulları da dâhil edilerek genişletilebilir. Ayrıca, Trakya Bölgesi’nde bulunan tüm illerdeki okul öncesi, ilköğretim ve ortaöğretim okullarında çalışan öğretmenler ile üniversite öğretim elemanları için de yapılarak iller karşılaştırılabilir. Araştırmadaki aynı boyutlar cinsiyet, kıdem yılı değişkenlerine göre tekrar uygulanabilir.
KAYNAKÇA
Akpınar, Ü. (2006). Kocaeli İli İlköğretim Okulu Öğretmenlerinin Stres Kaynakları ve Stres Yönetimi, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı, Sakarya.
Altun, T. ve Şahin, M. (2009). “Değişen İlköğretim Programının Sınıf Öğretmenleri Üzerindeki Psikolojik Etkilerinin İncelenmesi Üzerine Nitel Bir Araştırma”, Kastamonu Üniversitesi Kastamonu Eğitim Dergisi, 17(1), Ocak 2009, 15-32. Altuntaş, E. (2003). Stres Yönetimi, Alfa Basım Yayın Dağıtım, İstanbul.
Anderson, L. V., Levinson, M. E., Barker, W. ve Kiewra, R. K. (1999). “The Effects of Meditation On Teacher Perceived Occupational Stres, State and Trait Anxiety, and Burnout”, School Psychology Quarterly, 14(1), 3-25.
Argon, T. ve Ateş, H. (2007). “İlköğretim Okulu Birinci Kademe Öğretmenlerini Etkileyen Stres Faktörleri”, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 7(2), 53-63.
Aslan, M. (1995). Öğretmenlerin Örgütsel Stres Kaynakları, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı, Malatya.
Avcı, Ö. (2007). Örgütsel Stres Kaynaklarının Halkla İlişkiler Açısından İncelenmesi, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Halkla İlişkiler Anabilim Dalı, Ankara.
Aydın, P. İ. (2002). İş Yaşamında Stres, 2. Baskı, PegemA Yayıncılık, Ankara. Balcı, A. (2000), Öğretim Elemanının İş Stresi: Kuram ve Uygulama, Nobel Yayın Dağıtım, Ankara.
Baltaş, Z. ve Baltaş, A. (2008). Stres ve Başa Çıkma Yolları, 25. Basım, Remzi Kitabevi, İstanbul.
Barutçugil, İ. (2002). Duyguların Yönetimi, Kariyer Yayınları, İstanbul.
Barutçugil, İ. (2004). Stratejik İnsan Kaynakları Yönetimi, Kariyer Yayıncılık, İstanbul.
Bayram, S. (2006). Örgütsel Stres Faktörleri ve Rehber Öğretmenler Üzerinde Bir Uygulama, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kocaeli.
78
Braham, J. B. (1998). Stres Yönetimi (Ateş Altında Sakin Kalabilmek), Çeviren: Vedat G. Diker, Hayat Yayınları, İstanbul.
Brown, M., Ralph, S. ve Brember, I. (2002). “Change-Linked Work-Related Stress In British Teachers”, University of Manchester Research In Education Report, No: 67, England, 1-12.
Cam, E. (2004). “Çalışma Yaşamında Stres ve Kamu Kesiminde Kadın Çalışanlar”,
Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 1(1), 1-10.
http://www.insanbilimleri.com/ojs/index.php/uib/article/viewArticle/71 (Erişim Tarihi: 12.07.2012).
Cartwright, S. ve Cooper, C. L. (1997). Managing Workplace Stress, Sage Publications, London.
Celep, C. (2000). Eğitimde Örgütsel Adanma ve Öğretmenler, Anı Yayıncılık, Ankara.
Celep, C. (2003). “Ortaöğretimdeki Öğretmenlerin Mesleki Tükenmişlikleri”, 2000’li Yıllarda Lise Eğitimine Çağdaş Yaklaşımlar Sempozyumu (08-09 Haziran 2002) Bildiriler Kitabı, İstanbul Kültür Üniversitesi Yayınları, Yayın No: 25, İstanbul, 239- 252.
Cemaloğlu, N. ve Ertürk, A. (2007). “Öğretmenlerin Maruz Kaldıkları Yıldırma Eylemlerinin Cinsiyet Yönünden İncelenmesi”, Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 5(2), Bahar 2007, 345-362.
Cüceloğlu, D. (2000). İnsan ve Davranışı, Psikolojinin Temel Kavramları, 9. Baskı, Remzi Kitabevi, İstanbul.
Çelik, M. (2006). Müzik Öğretmenlerinin Örgütsel Stres Kaynakları ve Başa Çıkma Tarzları, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Eğitim Yönetimi ve Denetimi, İstanbul.
Çivilidağ, A. (2003). Anadolu Lisesi ve Özel Lise Öğretmenlerinin İş Tatmini, İş Stresi ve Algılanan Sosyal Destek Düzeylerinin Karşılaştırılmasına Yönelik Bir Analiz, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Psikoloji Bölümü, İstanbul.
Davis, K. (1982). İşletmelerde İnsan Davranışı, Çeviren: Kemal Tosun vd., İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Yayınları, Yayın No: 199, İstanbul, 1-566.
Doğan, A. M. (2009). İlköğretim Okullarında Öğretmenlere Uygulanan Psikolojik Şiddetin ( Mobbing) İş Doyumuna Etkisi: Ankara İli Sincan İlçesi Örneği, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Atılım Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Ana Bilim Dalı, Ankara.
Ellison, L., Davies B., Osborne, A. ve West-Burnham, J. (1990). Education Management For The 1990s, 1st Publication, Longman Group UK Limited, Essex, 1-190.
Eren, E. (2001). Örgütsel Davranış ve Yönetim Psikolojisi, Beta Yayınları, İstanbul. Eren, E. (2003). Yönetim ve Organizasyon, Beta Basım Yayım, İstanbul.
Erken, V. (2002). Sınıf Yönetimi, Berikan Yayınları, Ankara.
Ertekin, Y. (1993). Stres ve Yönetim, Türkiye ve Ortadoğu Amme İdaresi Enstitüsü Yayınları, Ankara.
Friedman, I. A. (1991). “High- And Low-Burnout Schools: School Culture Aspects of Teacher Burnout”, Journal of Educational Research, 84(6), July-August 1991, 325-333.
Goldberger, L. ve Breznitz, S. (1982). Handbook of Stress: Theoretical and Clinical Aspects, 2nd Edition, The Free Press, New York, 7-152.
Guglielmi, R. S. ve Tatrow K. (1998). “Occupational Stress, Burnout, and Health In Teachers: A Methodogical and Theoretical Analysis”, Review of Educational Research, 68(1), Spring 1998, 61-99.
Güçlü, N. (2001). “Stres Yönetimi”. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 21(1), 91-109.
Güney, S. (2008). Davranış Bilimleri, 4. Baskı, Nobel Yayınları, Ankara.
Hesapçıoğlu, M. ve Meriç, B. (1994). “Türkiye ve İstanbul İlinde Eğitim Tesisleri Nüfus İlişkisi”, Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, Sayı: 6, 123-148.
Işıkhan, V. (2004). Çalışma Hayatında Stres ve Başa Çıkma Yolları, 1. Baskı, Sandal Yayınları, Ankara.
İstanbullu, S. A. (2007). Öğrenci Davranışlarının Öğretmenlerde Yarattığı Stres ve Öğretmenlerin Stresle Başa Çıkma Yöntemleri, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Eğitim Yönetimi ve Denetimi Yüksek Lisans Programı, İstanbul.
80
Kalfa, Y. (2006). Okul Büyüklüğünün Kalite, Verim ve Öğrenci Başarısına Etkileri, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Eğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı Eğitim Yönetimi ve Denetimi Bilim Dalı, İstanbul.
Karasar, N. (2009). Bilimsel Araştırma Yöntemi, 19. Baskı, Nobel Basımevi, Ankara. Katz, D. ve Kahn, L. R. (1977). Örgütlerin Toplumsal Psikolojisi, Çeviren: Halil Can ve Yavuz Bayar, TODAİE Yayınları, Ankara.
Kaya, E. (2006). Örgütsel Stres Kaynakları ve Akademisyenler Üzerine Bir Araştırma Örneği, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
Kırel, Ç. (1993). “Örgütsel Stres Yönetimi”, Eskişehir Anadolu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 11(1-2), 159-173.
Köknel, Ö. (1989). Genel ve Klinik Psikiyatri, Nobel Tıp Kitabevi, İstanbul.
Kumaş, V. (2008). Öğretmenlerin İş Doyum Düzeyleri ile Stres Düzeyleri Arasındaki İlişki, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Eğitim Yönetimi ve Denetimi Ana Bilim Dalı, İstanbul.
Kyriacou, C. (1987). "Teacher Stress and Burnout: An International Review", Educational Research, 29(2), 146-152.
Luthans, F. (1992). Organizational Behavior, 6th Edition, Mc Graw Hill Inc., New York.
Motowidlo, S. J., Packard, J. S. ve Manning M. R. (1986). “Occupational Stress: Its Causes and Consequences For Job Performance”, Journal of Applied Psychology, 7(4), 618-629.
Okutan, M. ve Tengilimoğlu, D. (2002). “İş Ortamında Stres ve Stresle Başa Çıkma Yöntemleri: Bir Alan Uygulaması”, Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Sayı: 3, 15-42.
Örnek, Ş. A. ve Aydın, Ş. (2006). Kriz ve Stres Yönetimi, Detay Yayınları, Ankara. Özkalp, E. ve Kırel, Ç. (2001). Örgütsel Davranış, Anadolu Üniversitesi Yayınları, Yayın No: 149, Eskişehir, 1-295.
Özmen, M. ve Önen, B. (2005). “Stresle Başa Çıkma Yolları”, İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Sürekli Tıp Eğitimi Etkinlikleri Medikal Açıdan Stres ve Çareleri Sempozyum Dizisi, Sayı: 47, Aralık 2005, 171-180.
Paulse, J. (2005). Sources of Occupational Stress For Teachers, With Specific Reference To The Inclusive Education Model In The Western Cape, (A Mini-thesis Submitted For The Degree of Master), University of The Western Cape Faculty of Economic and Management Sciences The Department of Industrial Psychology, Western Cape.
Pehlivan, İ. (1995). Yönetimde Stres Kaynakları, Pegem Yayınları, Ankara.
Phares, E. J. (1988). “Chapter 4 Introduction To Personality”, Anxiety and Stress, 2nd Edition, Scott and Foresman Company, Glenview-USA.
Polat, İ. (2006). İşyeri Ergonomisinin Örgütsel Stres Üzerindeki Etkisi: Erzurum İlindeki Banka Çalışanları Üzerinde Bir Uygulama, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı, Erzurum.
Quick, C. J. ve Quick, D. J. (1984). Organizational Stress and Preventive Management, Mc Graw Hill, New York.
Ross, R. R. ve Altmaier, E. M. (1994). Intervention in Occupational Stress: A Handbook of Counselling For Stress At Work, Sage Publications, London.
Russell, D. W., Altmaier, E. ve Van Velzen, D. (1987). “Job Related Stress, Social Support and Burnout Among Classroom Teachers”, Journal of Applied Psychology, 72(2), 269-274.
Sabuncuoğlu, Z. (1986). Çalışma Psikolojisi, Uludağ Üniversitesi Basımevi, Bursa. Sabuncuoğlu, Z. ve Tüz, M. (1996). Örgütsel Psikoloji, Ezgi Kitabevi, Bursa.
Sabuncuoğlu, Z. ve Tüz, M. (2005). Örgütsel Stres Kaynakları, Alfa Aktüel Basım, Bursa.
Sarıtaş, M. (2000). “Sınıf Yönetimi ve Disiplinle İlgili Kurallar Geliştirme ve Uygulama”, Sınıf Yönetiminde Yeni Yaklaşımlar, Editör: Leyla Küçükahmet, Nobel Yayıncılık, Ankara, 47-90.
Schafer, W. (1987). Stress Management for Wellness, Mc Graw Hill Inc., New York. Selye, H. (1950). Stress, Acta Inc. Medical Publishers, Montreal-Canada.
Soysal, A. (2009). “Farklı Sektörlerde Çalışan İşgörenlerde Örgütsel Stres Kaynakları: Kahramanmaraş ve Gaziantep’te Bir Araştırma”, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14(2), 333-359.
82
Su, K. (1974). Türk Eğitiminde Teftişin Yeri ve Önemi, Milli Eğitim Yayınevi, İstanbul.
Swick, J. K. (1989). Stress and Teaching, National Education Association, Washington, DC.
Şahin, N.H. (1998). “Stres Nedir? Ne Değildir?”, Stresle Başa Çıkma: Olumlu Bir Yaklaşım, Editör: Nesrin Hisli Şahin, 3. Basım, Türk Psikologlar Derneği Yayınları, Ankara, 1-17.
Şimşek, M.Ş., Akgemci, T. ve Çelik, A. (2008). Davranış Bilimlerine Giriş ve Örgütlerde Davranış, 6. Baskı, Gazi Kitabevi, Ankara.
Şirin, G. (2007). Öğretmenlerin Duygusal Zekâ Düzeyleriyle Stresle Başa Çıkma Tarzları Arasındaki İlişki, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık Bilim Dalı, Ankara.
Taymaz, H. (1997). Uygulamalı Okul Yönetimi, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Yayınları, Yayın No: 180, Ankara.
Topuz, A. (2006). Hemşirelerde Rol Çatışması ve Rol Belirsizliği, İş Stresi ve Aralarındaki İlişkinin Belirlenmesi, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Cumhuriyet Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Sivas.
Tutar, H. (2003). Örgütsel İletişim, Seçkin Yayıncılık, Ankara.
Ünal, S. (1999). “Okullardaki Stres Kaynakları Verimlilik İlişkisi”, Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, Sayı: 11, İstanbul, 365-372.
Ünal, S. (2000). “Öğretmenlerin Stresi, Stres Belirtileri ve Baş Etme Davranışları”, Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Sayı: 19, 149-155.
Wilson, V. (2002). “Feeling The Strain, An Overview of The Literature On Teachers’ Stress”, University of Glasgow The Scottish Council For Research In Education Report, No: 109, Scotland July 2002, 1-33.
Yates, E. J. (1989). Gerilim Altındaki Yönetici, Çeviren: Fatoş Dilber, İlgi Yayınları, İstanbul.
Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2005). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri, 5. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara.
Yıldırım, D. F. (2008). Sınıf Öğretmenlerinin Stres Kaynakları ve Baş Etme Yolları (Kilis İli Örneği), (Yayımlanmamış Yüksek lisans tezi), Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü İlköğretim Anabilim Dalı Sınıf Öğretmenliği Bilim Dalı, Ankara. Yılmaz, Z. (2007). İlköğretim Okulu Yöneticilerinin İş Doyumları ile Örgütsel Stres Kaynakları Arasındaki İlişki (Gaziantep Örneği), (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Eğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı, Gaziantep.
Younghusband, L., Garlie, N. ve Church E. (2003). “High School Teacher Stress In NewFoundland, Canada: A Work In Progress”, Hawaii International Conference On Education, 7-10 January 2003, 1-28.
Zoraloğlu, R. Y. (1998). Öğretmenlerin Mesleki Stres Kaynakları ve Stresin Örgütsel Doğurguları, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı Eğitim Yönetimi, Denetimi, Planlaması ve Ekonomisi Bilim Dalı, Ankara, 1-160.
Ek-1 Araştırmada Kullanılan Öğretmen Görüşme Anketi
ÖĞRETMENĠ ETKĠLEYEN STRES KAYNAKLARI ARAġTIRMASI ÖĞRETMEN GÖRÜġME ANKETĠ
GörüĢmeyi Yapan: Banu BAKIRCI T. Ü. S. B. E. Yüksek Lisans Öğrencisi
Değerli öğretmenim, aĢağıdaki koĢulların sizde stres yaratıp-yaratmadığı konusunda lütfen görüĢlerinizi belirtiniz.
A) FĠZĠKSEL KOġULLAR EVET HAYIR KISMEN
1. Okul binasının çok büyük veya çok küçük olması 2. Okul binasının yazın çok sıcak, kışın soğuk olması 3. Çalışma ortamındaki aşırı ses ve gürültü
4. Okul binasının bakımsız olması 5. Okulun temiz olmaması
6. Okulun çevresinin eğitim-öğretime uygun olmaması 7. Okula ulaşımda zorluklar yaşıyor olmam
8. Diğer (Varsa belirtiniz) ………..
………...
B) ÖĞRENCĠ ve VELĠ ile ĠLĠġKĠLER
1. Öğrencilerin öğretmenlerine karşı olumsuz davranışlarda
bulunması
2. Öğrencilerdeki disiplinsiz davranışlar
3. Sınıfların kalabalık olmasından dolayı öğrencilerle iletişim
kuramamam
4. Öğrencilerin akademik beklentilerinin yüksek olması 5. Öğrencilerin sınavlarda yeterli başarıyı gösterememesi 6. Öğrencilerin okula ve derslere karşı ilgisizliği
7. Öğrencilerin ders için gerekli araç-gereci getirmemesi 8. Sınıflarda problem yaratan öğrencilerin fazla olması
9. Sınıflardaki öğrenciler arasında çeşitli konular hakkında aşırı
kutuplaşmaların olması
10. Bazı öğrencilerin bilgi, beceri bakımından sınıfın ortalama
düzeyine göre yetersiz kalmaları
davranmamızı beklemesi
14. Diğer (Varsa belirtiniz) ………....
……….
C) ÖRGÜTSEL KOġULLAR
1. Yeniden yapılandırılan ve sürekli değişen eğitim sistemi 2. Eğitim sisteminde kalitenin düşmesi
3. Yapılacak faaliyetlerdeki bürokratik engel ve baskılar 4. Yöneticilerden saygı ve takdir görememek
5. Yöneticilerin öğretmenlere karşı tutarsız davranışlar
sergilemesi
6. Yöneticilerin, genel olarak hepimize adil davranmaması 7. Yönetimde alınan kararların daha sonra uygulamaya
konmaması
8. Yöneticiler tarafından öğretmenlere geç iletilen
bilgilendirmeler
9. Öğretmenlerin istekleri dışında yapılan yer değiştirmeler 10. Öğretmenlere uygulanan yıldırma (mobbing) politikası 11. Okul yöneticilerinin sürekli değişmesi
12. Teftiş sürecinin olumlu ve yapıcı bir havada olmaması 13. Yöneticilerin sık sık, uzun ve gereksiz toplantılar yapması 14. Yönetimin alacağı kararlar konusunda bize söz hakkı
verilmemesi
15. Yetkilerimizin yetersiz, sorumluluklarımızın çok olması 16. Mesleki görevimiz dışında verilen işler
17. Öğretmenler arasında dedikodunun yaygın olması 18. Öğretmenler arasında siyasi gruplaşmaların olması
19. Öğretmenin okul için öğrencilerden para toplama konusunda
aracı edilmesi
EVET HAYIR KISMEN 21. Yapılacak eğitsel faaliyetlerde yeterli manevi destek
alamamak
22. Öğretmenlerin ve yöneticilerin, öğrencilerin benzer
davranışları karşısında farklı tepkilerde bulunmaları
23. Yıllık ders dağılımı konusunda yapılan eşitsizlikler 24. Ders yükümün aşırı olması
25. Mesleki yönden kendimizi geliştirme olanaklarımızın azlığı 26. Ders plânı ve sınav yapma konusundaki zaman
baskısı
27. Yöneticiler ile ast-üst çatışmaları yaşamam 28. Yöneticilerin şahsıma adil davranmaması 29. Teknolojik değişimlere uyum sağlayamamam
30. Bazı meslektaşlarımla aramda yaşadığım akademik rekabete
dayalı çekişmeler
31. Mesleki yaşamımdaki sosyal ilişkilerimin azlığı 32. Haftalık ders programının, benim görüşlerim dikkate
alınmadan hazırlanması
33. Hizmetli personelin öğretmenlere karşı olumsuz
davranışlarda bulunması
34. Diğer (Varsa belirtiniz) ………....
...
D) KĠġĠSEL ETKENLĠ KOġULLAR
1. Maaş ve ders ücretlerimizin yetersiz olması
2. Ekonomik koşullardan dolayı ek iş yapma ihtiyacı hissetmem 3. Okuluma ait olma duygusunu hissedememem
4. Kişilik yapım ile öğretmenlik mesleğinin uyuşmaması 5. Mesleki yönden yetersiz olduğumu düşünmem
6. Mesleğe karşı yeterli saygının gösterilmediğine olan inancım 7. Meslek yaşamım ve kişisel yaşamım arasında çatışma
yaşamam
8. Diğer (Varsa belirtiniz) ………..