Hükümetlerin kıt kaynakları tahsis ederken yaptıkları politika tercihleri ülkelerin ekonomik büyümesini ve refah düzeyini belirlemektedir. Mali çarpanların araştırıldığı birçok çalışmada, kamu yatırımlarına tahsis edilen kaynakların ekonomik büyüme üzerinde diğer kamu harcamalarına göre daha büyük etki yarattığı savunulmaktadır. Bu nedenle, yatırımların ekonomik aktivite ve diğer ekonomik büyüklükler üzerinde etkisinin araştırılması politika yapıcıların sağlıklı ve yerinde politikalar üretmesi açısından kritik önemdedir.
Birçok sektöre girdi teşkil eden, yüksek kaynak tahsisine ve detaylı regülasyona ihtiyaç duyan, GSYH ve istihdam içerisinde önemli yer tutan ve gerek doğrudan, gerekse dolaylı olarak büyümeye ve ekonomik ve sosyal kalkınmaya katkı sağlayan ulaştırma sektörü tüm ülkelerin kamu politikalarında özel önem verilen bir alandır.
Yatırım politikalarının etkisinin ortaya çıkmasında, ülkenin sermaye stok seviyesi, yatırım kararlarının yerindeliği ve zamanlaması, planlama, projelendirme ve uygulama aşamalarının kalitesi, yatırımların hızı ile birlikte, bu yatırımların finansman şekli, ülkenin borç seviyesi, vergi sisteminin kalitesi gibi birçok parametre etkili olmaktadır. Yapılacak her yatırım ve bu yatırımın finansman şekli borçlu ve kronik olarak tasarruf açığı veren bir ülke olan Türkiye’de daha da önem kazanmaktadır.
Bu tezde, Türkiye’de kısa ve orta vadeli politika kararlarının alınmasında yol gösterici olması beklenen, hem geçmiş kararların karşı olgusal bir analizi hem de ileriye dönük simülasyonların yapılabilmesine imkân veren bir model ve analitik laboratuvar oluşturulması ile kamu yatırımları içerisinden en fazla payı alan ulaştırma yatırımlarının farklı politikalar çerçevesinde ve farklı finansman şekillerinde makroekonomik etkilerinin araştırılması amaçlanmıştır. Bu çerçevede, sektörel Girdi-Çıktı Analizleri
166
yapılmış ve baz senaryo ile birlikte toplam yedi adet senaryo Hesaplanabilir Genel Denge Modeli ile alternatif politika ve finansman modelleri çerçevesinde analiz edilmiştir.
Öncelikle, Girdi-Çıktı Analizleri yoluyla sektörel bağlantı yapısının incelenmesi neticesinde, sektörel ileri ve geri bağlantı etkileri değerlendirildiğinde aramalı imalatı ile enerji sektörlerinin kilit sektörler olduğu görülmektedir. Özel hizmetler, tüketici imalatı ve ulaştırma sektörlerinin de diğer sektörlere kıyasla ileri ve geri bağlantı etkileri toplamı yüksektir. İleri bağlantı olarak en yüksek etkiye sırasıyla aramalı imalatı, özel hizmetler, enerji, madencilik ve ulaştırma sektörleri sahiptir; geri bağlantı bakımından ise en yüksek etkiye sırasıyla enerji, tüketici imalatı, inşaat, ulaştırma ve aramalı imalatı sektörlerinin sahip olduğu görülmektedir.
Çarpan analizlerinde, basit üretim çarpanı esasen geri bağlantı etkisini ifade ederken, artan hane halkı gelirine bağlı olarak ortaya çıkan uyarılmış etkinin ilave edilmesiyle elde edilen toplam üretim çarpanları ise en yüksek uyarılmış etkinin sırasıyla özel hizmetler, inşaat, tüketici imalatı ve ulaştırma sektörlerinde ortaya çıktığını göstermektedir.
Gelir çarpanları değerlendirildiğinde ise, gerek doğrudan etkileri gerek doğrudan ve dolaylı etkilerin toplamını gösteren gelir çarpanlarının sektörel sıralaması değişmemekte; en yüksek basit ve toplam gelir çarpanına sahip sektörler özel hizmetler, inşaat, tüketici imalatı ve ulaştırma sektörleri olarak sıralanmaktadır.
Hesaplanabilir Genel Denge Analizi sonuçları ise, ulaştırma yatırımlarındaki artışın toplam üretimi, katma değeri, büyümeyi ve istihdamı uyardığını ortaya koymaktadır. Bununla birlikte, sonuçlar açık bir şekilde ilave kamu ulaştırma yatırımlarının finansman şeklinin, büyüme ve istihdamın uyarılmasında, bu etkinin
167
devamlılığında, hatta orta ve uzun vadede bu uyarının yönünde belirleyici olduğunu göstermektedir.
Kısa vadede ulaştırma yatırımlarındaki artışın üretim, büyüme ve istihdam gibi ekonominin temel göstergelerinde pozitif etki yaptığı görülürken, gevşek maliye politikası uygulamaları sonucunda kamu tasarruf-yatırım dengesindeki bozulmalar, yurtiçi faiz oranlarının yükselmesi ve özel kesim yatırımlarında ortaya çıkan dışlama etkisi pozitif etkiyi aşağıya çekmekte ve orta ve uzun vadede göstergeler üzerindeki etki negatife dönmektedir. Bir başka ifadeyle, gevşek maliye politikasının uygulandığı senaryolarda, spesifik ulaştırma yatırımları sonucunda ortaya çıkan verimlilik artışları ve dışsallık kazanımlarının özel kesim yatırımlarındaki düşüş sonucunda ortaya çıkan kayıpları telafi edemediği görülmektedir.
Diğer taraftan, sıkı maliye politikası varsayımında, yani artan ulaştırma yatırımları için kamunun diğer yatırımlarından vazgeçmek suretiyle bir mali alan yaratıldığında ise göstergeler üzerindeki etkinin tekrar pozitife döndüğü görülmektedir. Bu sonuçlar kamunun ulaştırma yatırımlarının kamunun yaptığı diğer yatırımlara göre daha verimli olduğunu göstermektedir.
Modelde tasarruf oranının dışsal kabul edilmesi ve faiz oranlarındaki gelişmelerin bir sonucu olarak özel yatırımlarda görülen dışlama etkisi alternatif senaryolardaki mali genişleme sıralamaları ile paralellik arz etmektedir. Özel yatırımların GSYH’ye oranı senaryo 1, 2 ve 3’te baz senaryoya göre düşüş gösterirken, mali disiplinin daha az gevşetildiği, ulaştırma yatırımları kadar diğer kamu yatırımlarından vazgeçilen senaryo 4’te dışlama etkisi bütün yıllarda daha düşük kalmaktadır. Bu çerçevede, kamu ulaştırma yatırımları diğer kamu yatırımlarına göre daha verimli olmakla birlikte mali genişlemenin esasen daraltıcı bir etki yarattığı görülmektedir.
168
Üretim üzerindeki etkiler tüketim malları, ara malı, sermaye malı ile tarım, inşaat ve hizmetler sektörü kırılımında incelendiğinde de Senaryo 4 haricinde reel büyüme ile benzer sonuçlara rastlanmakta, senaryo 1,2 ve 3’te özellikle ara malı ve sermaye malı üretiminin azaldığı görülmektedir. Bu senaryolarda tüketim malı üretiminin daha az olumsuz etkilenmesinin diğer imalat sanayi alt sektörlerine göre talep esnekliğinin daha düşük olmasından kaynaklandığı düşünülmektedir.
Sürdürülebilirlik açısından önem taşıyan katma değer üretiminin payı incelendiğinde ise üretim sonuçlarından ayrıştığı gözlenmekte, tüketim malı, ara malı ve sermaye malı kırılımlarının hepsinde en elverişli sonuçları senaryo 1 ve senaryo 5 sağlamaktadır.
İnşaat sektörü üretiminin, baz senaryoya kıyasla özel kesim yatırımlarında dışlama etkisinin ortaya çıkmadığı senaryo 5’te en yüksek oranda büyüdüğü görülmekte, hizmetler sektöründe de benzer patern gözlenmekte, ancak üretimdeki artış inşaata göre düşük seviyede seyretmektedir. Tarım sektörü üretiminde ise baz senaryoya göre en yüksek pozitif sapma senaryo 6’da oluşmaktadır.
Farklı senaryolarda istihdam üzerine etkiler büyüme ve üretim simülasyonlarıyla uyum göstermekte, senaryo 4, 5 ve 6’da istihdam artarken, senaryo 1, 2 ve 3’te işsizlik oranlarında artış gözlenmektedir. Ancak reel büyüme hızı açısından 5 ve 6’ncı senaryolar birbirine oldukça yakın bir trend izlerken, işsizlik oranlarında spesifik kamu ulaştırma yatırımı gerçekleştirilen senaryo 5’in senaryo 6’ya kıyasla daha iyi bir performans gösterdiği görülmekte ve bu durumun sebebinin ulaştırma yatırımlarının büyük bölümünün Girdi-Çıktı Analizinde görüldüğü üzere kilit sektör olan aramalı ve enerji ile geri bağlantısı yüksek olan inşaat sektörlerinin üretimlerinden oluşması nedeniyle istihdamı olumlu etkilemesi olduğu düşünülmektedir. Mali disiplinin bozulup özel kesim
169
yatırımlarının dışlandığı senaryolarda ise büyüme hızındaki düşüşe paralel bir şekilde baz senaryoya göre işsizliğin daha yüksek çıktığı görülmektedir. Model sonuçlarına göre işsizliği sabit tutan büyüme oranının ise yüzde 4,1 olduğu anlaşılmaktadır.
Türkiye’de özellikle son yıllarda büyük ulaştırma altyapı yatırımlarının gerçekleştirilmesinde çokça başvurulan bir yöntem olan kamu-özel işbirliğinin ise kısa vadede ekonominin temel göstergeleri üzerinde en olumlu etkiyi yaptığı, bununla birlikte orta ve uzun vadede projelerin finansal olarak yapılabilir olmamalarına bağlı olarak ortaya çıkan yoğun trafik garanti ödemeleri nedeniyle bu etkinin zayıfladığı ve dış sermaye girişlerindeki artışa bağlı olarak da ekonominin kırılganlığını artırdığı görülmektedir. Yani bir anlamda bu projelerle kısa vadeli ekonomik getirilerin orta ve uzun vadeli götürülere tercih edildiği görülmektedir. Sağlanan trafik garantileriyle finansal olarak yapılabilir olmayan projelerin gerçekleştirilmesi işletme dönemlerinde kamuya önemli yük getirebilmektedir. Bu durum kamu-özel işbirliği yönteminin özünden beklenen faydaların kaybolmasına yol açmakta, yöntemi yalnızca bir borçlanma aracına dönüştürmektedir.
Analiz sonuçları, dış sermaye girişlerinin artışıyla finanse edilen ya da söz konusu artışla birlikte spesifik ulaştırma yatırımı olmaksızın ekonominin kendi dinamikleri içerisinde kalındığı durumların yüksek büyüme ve istihdam artışı sağladığını göstermekle birlikte, enflasyon, dış ticaret dengesi, toplam kamu borç stoku gibi bir ekonomideki kırılganlığın önemli belirleyicileri üzerinde ciddi bozulmalar ortaya çıkardığını göstermektedir. Türkiye gibi yükselen ekonomiler dış şoklardan daha fazla etkilenmektedir. Bu nedenle politika seçimlerinde ekonomilerin dış şoklara karşı dayanıklılığının da göz önünde bulundurulması önem arz etmektedir.
170
Modelde enflasyon üzerine etkiler değerlendirildiğinde Senaryo 5 ve 6’da gözlenen görece yüksek sapmada dış kaynak girişlerindeki artışa bağlı olarak kamu ve özel toplam yatırım harcaması artışı ve iç talep genişlemesinin etkili olduğu değerlendirilmektedir.
Benzer şekilde, dış şoklara karşı hassasiyeti artıran cari açığın en önemli belirleyicilerinden olan dış ticaret açığı incelendiğinde de en yüksek sapma senaryo 5 ve 6’da gerçekleşmekte, söz konusu iki senaryonun bu sonuçlar bağlamında diğer senaryolardan ayrıştığı gözlemlenmektedir.
Diğer taraftan, söz konusu senaryoların kamu toplam borcunun GSYH’ye oranı bakımından en elverişli sonuçları birbirine oldukça yakın değerlerle verdikleri görülmektedir. Senaryo 5’te ilave ulaştırma yatırımları KÖİ yöntemi ile ve dış sermaye girişleri marifetiyle finanse edildiğinden ve senaryo 6’da ise ilave ulaştırma yatırımı öngörülmeksizin dış sermaye girişlerinde bir artış varsayıldığı için bu senaryolarda kamu toplam borcunun GSYH’ye oranı baz senaryonun da altında kalmaktadır. Diğer taraftan, ilave ulaştırma yatırımlarının kamu tarafından finanse edildiği senaryolarda ise kamu toplam borcundaki artışın en fazla nispeten gevşek maliye politikası uygulanan ve faiz dışı fazla hedefinin gevşetildiği senaryo 1’de ortaya çıktığı gözlenmektedir.
Faiz oranları, enflasyon beklentisi ve dolayısıyla kamu ve özel yatırımlar üzerinde etkili olan ve bu çerçevede makro kırılganlık açısından önemli bir parametre niteliğindeki kamu kesimi borçlanma gereği incelendiğinde ise alternatif senaryolar arasında senaryo 1’in en elverişsiz sonucu verdiği ve en elverişli sonuçların ise senaryo 4, 5 ve 6’da ortaya çıktığı görülmektedir.
Bu kapsamda, ekonomik kırılganlık açısından, senaryo 5 ve 6’nın enflasyon ve dış ticaret dengesi bakımından; senaryo 1’in ise kamu toplam borcu ve KKBG açısından
171
en elverişsiz sonuçları verdiği gözlenmektedir. Ulaştırma yatırımlarının faiz dışı fazla sabit tutularak gerçekleştirildiği Senaryo 4’ün ise tüm bu parametreler üzerinde en dengeli ve sürdürülebilir sonuçları verdiği görülmektedir.
Çalışmada oluşturulan model bölgesel bir model olmadığı için spesifik ulaştırma yatırımlarının bazı az gelişmiş bölgelerde ortaya çıkarabileceği ilave üretim ve çekim dinamiklerini tam olarak yansıtamayabilecektir. Ayrıca yapılan ulaştırma yatırımlarının kalitesi de kritik bir husustur. Herhangi bir koridorda birbiriyle rekabet halindeki ulaştırma türleri elbette birbirini tamamlayarak kombine taşımacılığa daha etkili bir şekilde hizmet eden bir sistem kadar verimliliği artırma konusunda başarılı olamayabilecektir. Modelin elbette bu farklılıkları her bir ulaştırma koridoru ya da üretim çekim noktaları bazında yakalayabilme şansı bulunmamaktadır. Zira oluşturulan model bir mikro bir ulaştırma modeli değil, makro-ekonomik bir modeldir. Bu alanda yapılan çalışmaların büyük bir bölümü gibi bu tez çalışmasının da yatırım stoku fiziksel olarak değil parasal olarak dikkate alınmaktadır. Fiziki verilere dayanan çalışmaların parasal verilere dayananlardan daha anlamlı sonuç vermeleri beklenebilir. Mevcut yatırım stokunun kalitesi ve düzeyi de kritik bir meseledir; yatırım düzeyinin seviyesi ve kalitesi arttıkça ilave yatırımların marjinal getirisi azalacaktır.
Kamu sektörünün etkinliği de yatırımlardan beklenen verimlilik artışının yakalanabilmesinde rol oynamaktadır. Örneğin, ulaştırma altyapısı geliştirilirken talep yönetim politikalarının da etkin kullanılması verimlilik artışında etkili olacaktır. Ekonomi bir sistemler bütünüdür ve ekonomik politikalar en zayıf halkası kadar başarılı olabilecektir.
Sonuç olarak, her politika birçok noktada yapılacak seçimlerden oluşmakta ve ekonominin dengesi içerisinde karar verilirken net etkinin dikkate alınması
172
gerekmektedir. Bu çerçevede, bu çalışmada oluşturulan modelin ve gerçekleştirilen hesaplanabilir genel denge analizinin karar vericiler için faydalı bir yol gösterici olacağı düşünülmektedir.
173 KAYNAKÇA
Makale, Kitap ve Raporlar
Adam, C., Bevan D., (2004), “Aid and the Supply Side: Public Investment, Export Performance, and Dutch Disease in Low Income Countries”, World Bank Economic Review, vol:22, pp. 261-290.
Agenor, P. R., Jensen H. T., Verghis M., Yeldan E.. (2006), Disinflation, Fiscal Sustainability, and Labor Market Adjustment in Turkey, World Bank Policy Research Working Paper Series No. 3804, Washington DC :World Bank,.
Agenor, P. R., (2010), “A Theory of Infrastructure-led Development”, Journal of Economic Dynamics &Control, vol: 34, pp.932-950.
Aktan, C. C, Dileyici, D., (2005), “Genel Olarak Altyapı Hizmetleri”, C. C. Aktan, D. Dileyici, İ. Y. Vural (ed.)içinde, s.11-19.
Aktan, C. C, Dileyici, D. Vural Y.(ed.), (2005), Altyapı Ekonomisi-Altyapı Hizmetlerinde Serbestleşme ve Özelleştirme, Ankara: Seçkin Yayıncılık.
Akyelken N., (2015), “Infrastructure Development and Employment: The Case of Turkey”, Regional Studies, 49(8), pp.1360-1373.
Alesina A. Giavazzi F., (2013), Fiscal Policy After the Financial Crisis, Chicago: University of Chicago Press.
Araújo, M. P., Guilhoto J. J. M., (2005), Transport Infrastructure and Regional Development in Brazil, MPRA paper No:54562.
Arin, K.P., Koray F., Spagnolo N.. (2015), "Fiscal Multipliers in Good Times and Bad Times", Journal of Macroeconomics, 44, pp. 303-311.
Armington P.S., (1969) A Theory of Demand for Products Distinguished by Place of Production, International Monetary Fund Staff Papers, Vol. 16, No. 1 (Mar., 1969), pp.
159-178.
Arslanalp S., Bornhorst F., Gupta S., Sze E., (2010), Public Capital and Growth, IMF Working Paper, WP/10/175.
174
Aschauer, D.A., (1989), “Is Public Expenditure Productive?”, Journal of Monetary Economics,vol: 23, pp. 177-200.
Auerbach, A.J., Gorodnichenko Y., (2012), "Measuring the Output Responses to Fiscal Policy", American Economic Journal: Economic Policy, 4(2), pp. 1-27.
Auerbach, A.J., and Gorodnichenko Y.. (2013), Fiscal Multipliers in Recession and Expansion", ,in A. Alesina and F. Giavazzi (Eds.) pp.63-98.
Auerbach, A.J., Gorodnichenko Y., (2014), Fiscal Multipliers in Japan, NBER Working Paper, no. 19911.
Banerjee, E. D., Qian N., (2012), On the Road: Access to Transportation Infrastructure and Economic Growth in China, NBER Working Paper No. 17897.
Banister, D, (2012), “Transport and Economic Development: Reviewing the Evidence”, Transport Reviews, 32(1), pp.1-2.
Barro, R. J., (1990), “Government Spending in a Simple Model of Endogeneous Growth”, Journal of Political Economy, 98(5), pp. 103-125.
Barro R.J., (1991), “Economic Growth in a Cross-section of Countries”, Quarterly Journal of Economics, vol: 106, pp.407-443.
Batini, N., Callegari G., Melina G., (2012), Successful Austerity in the United States, Europe and Japan, IMF Working Paper 12/190 (Washington: International Monetary Fund.
Batini N., Eyraud L., Forni L., Weber A., (2014), Fiscal Multipliers: Size, Determinants, and Use in Macroeconomic Projections, IMF Fiscal Affairs Department Technical Notes and Manuals, Washington: International Monetary Fund.
Baum, A., Poplawski-Ribeiro M., Weber A., (2012), Fiscal Multipliers and the State of the Economy”, IMF Working Paper 12/286, Washington: International Monetary Fund.
Baum, A.,Koester G.B., (2011), The Impact of Fiscal Policy on Economic Activity over the Business Cycle - Evidence from a Threshold VAR Analysis, Deutsche Bundesbank Discussion Paper, no. 03/2011.
175
Berg N.C., Deichmann U., Liu Y., Selod H., (2017), “Transport Policies and Development”, The Journal of Development Studies, 53(4), pp. 465-480.
Bijker, W., Hughes, T.P., Pinch, T. (Eds.), The Social Construction of Technological Systems, Cambridge/MA.
Bougheas S., P.O. Demetriades P.O., T.P. Mamuneas T.P., (2000), “Infrastructure, Specialization and Economic Growth”, The Canadian Journal of Economics, 33(2), pp.
506-522.
Calderón, C., Servén, L., (2002), The Output Cost of Latin America’s Infrastructure Gap, Central Bank of Chile Working Paper No. 186.
Canning D., Fay M., (1993), The Effect of Transportation Networks on Economic Growth, Columbia University Department of Economics Discussion Papers, No: 653a.
Canning, D., Pedroni, P., (1999), Infrastructure and Long Run Economic Growth, mimeo.
Canning, D., Bennathan, E., (2000), The Social Rate of Return on Infrastructure Investments, World Bank Working Paper No. 2390.
Cantos, P., Gumbau, M., Maudos, J., (2005), “Transport Infrastructures, Spillover Effects and Regional Growth: Evidence of the Spanish Case”, Transport Reviews, vol: 25, pp. 25-50.
Canzoneri, M., Collard F., Dellas H., Diba B., (2012), Fiscal Multipliers in Recessions, Discussion Papers, Department of Economics 12-04, Bern: Universität Bern.
CGDD (2016), Covoiturage Longue Distance: Etat des Lieux et Potentiel de Croissance, Collection « Etudes et documents » du SEEIDD, Mai 2016.
Coenen, G., Erceg C.J., Freedman C., Furceri D., Kumhof M., Lalonde R., Laxton D., Lindé J., Mourougane A., Muir D., , Mursula S., Carlos D., (2012), “Effects of Fiscal Stimulus in Structural Models”, American Economic Journal: Macroeconomics, 4(1), pp. 22–68.
Cohen, J.P., Morrison Paul, C.J., (2004), “Public Infrastructure Investment, Interstate Spatial Spillovers and Manufacturing Costs”, The Review of Economics and Statistics, 86(2), pp. 551-560.
176
Cohen J.P., (2007), Economic Benefits of Investments in Transport Infrastructure, International Transport Forum Joint Transport Research Centre, discussion Paper No:2007-13, Paris.
Coşar A.K., Demir B., (2016), Domestic Road Infrastructure and International Trade: Evidence from Turkey, Journal of Development Economics, 118 (2016), pp. 232-244.
Coşar A.K, Demir B. , Young N., (2017), Road Capacity, Domestic Trade and Regional Outcomes, EBRD working paper, forthcoming.
Çebi C., Ozdemir K.A,, (2016) Cyclical Variation of Fiscal Multiplier in Turkey, Central Bank of the Republic of Turkey (TCMB) Working Papers, No:16/19.
Çetin, V.R., (2009), The Impact of Public Infrastructure Capital Stock on Economic Growth of Turkey, Master Thesis, Ithaca, NY:Cornell University,.
Çetin V.R., Irmak I., (2012), Posta Hizmetlerinin Ekonomisi ve Regülasyonu, İstanbul.
Deichmann, U., Fay M., Koo J., Lall S.V.,(2000), Economic Structure, Productivity and Infrastructure Quality in South Mexico, Policy Research Working Paper Series, Washington DC: World Bank.
Demetriades, P.O., Mamuneas, T.P.,(2000), “Intertemporal Output and Employment Effects of Public Infrastructure Capital: Evidence from 12 OECD Economies”, Economic Journal, (110), pp. 687-712.
Demurger S., (2001), “Infrastructure Development and Economic Growth: An Explanation for Regional Disparities in China?” Journal of Comparative Economics, vol: 29, pp. 95-117.
Deng T., (2013), “Impacts of Transport Infrastructure on Productivity and Economic Growth:
Recent Advances and ResearchChallenges”, Transport Reviews, 33(6), pp. 686–699.
Department of Transport, (2005), Transport, Wider Economic Benefits and Impacts on GDP, London, UK.
Devarajan S., Swaroop, V., Zou, H.F., (1996), “The Composition of Public Expenditure and Economic Growth”. Journal of Monetary Economics, vol: 37, pp. 313-344.
177
Diao, X., Roe T. L., Yeldan E. (1998), How Fiscal (Mis)-Management May Impede Trade Reform: Lessons from an Intertemporal, Multi-Sector General Equilibrium Model for Turkey. Economic Development Center Papers 98-01, Minnesota: Economic Development Center.
Easterly, W., Rebelo, S., (1993), “Fiscal Policy and Economic Growth: An Empirical Investigation”, Journal of Monetary Economics, vol:32, pp. 417-458.
EBRD, Transition Report 2017-18: Sustaining Growth, London, UK.
EC (2011): White Paper: Roadmap to a Single European Transport Area-Towards a Competitive and Resource Efficient Transport System, Brussels.
EC (2018), Statistical Pocketbook 2018: EU Transport in Figures, Luxembourg: Publications Office of the European Union,.
EC (2017), Statistical Pocketbook 2018: EU Transport in Figures, Luxembourg: Publications Office of the European Union,
EPEC (2019), Review of the European PPP Market 2018, Luxembourg.
Erten, H., (2009), Türkiye İçin Sektörel Sosyal Hesaplar Matrisi Üretme Yöntemi ve İstihdam Üzerine Bir Hesaplanabilir Genel Denge Modeli Uygulaması, Ankara:
Devlet Planlama Teşkilatı.
Erten, H., (2015) Sektörel Sosyal Hesaplar Matrisi Veri Altyapısı Üzerine Çalışma Notları, Yayınlanmamış Çalışma.
Erten, H. , Tasci, K., Ozsan, M. E., (2011), Transportation Infrastructure Public Investments Economic Impact Analysis: A CGE Model Application for Turkey, Background paper for the Transport PER.
Eruygur A., Kaynak M., Merter M., (2012), “Transportation–Communication Capital and Economic Growth: A VECM Analysis for Turkey”, European Planning Studies, 20(2), pp. 341-363.
Esfahani, H., Ramíres, M.T., (2003), “Institutions, Infrastructure and Economic Growth”, Journal of Development Economics, vol: 70, pp. 443-477.
178
Evans, P., Karras, G., (1994), “Are Government Activities Productive? Evidence from a panel of U.S. States”, The Review of Economics and Statistics, vol: 76(1), pp. 1-11.
Everaert, G., Heylen F., (2004), “Public Capital and Long-term Labour Market Performance in Belgium”, Journal of Policy Modeling, 26(1), pp. 95–112.
Farhadi M., (2015), “Transport Infrastructure and Long-run Economic Growth in OECD Countries”, Transportation Research Part A, vol:74, pp.73-90.
Feltenstein, A., Ha, J., (1999), “An Analysis of the Optimal Provision of Public Infrastructure:
A Computational Model Using Mexican Data”, Journal of Development Economics, vol. 58, pp. 219-230.
Fernald, J., (1999), “Assessing the Link Between Public Capital and Productivity”, American Economic Review, 89(3), pp. 619-638.
Finger, M., Groenewegen, J., Künneke, R., (2005), “The Quest for Coherence Between Institutions and Technologies in Infrastructures”, Journal of Network Industries, 6 (2005), pp.227-259.
Friedman M., (1977), “Nobel Lecture: Inflation and Unmeployment”, Journal of Political Economy, 85(3), pp.451-472.
Frosch, H.S., (2014), “Improving Africa’s Roads: Modelling Infrastructure Investment and Its Effect on Sectoral Production Behaviour”, Development Policy Review, 32(3) pp. 327-353.
Fujita, M., Krugman, P.R., Venables, A.J., (1999), The Spatial Economy, Cambridge, USA:
MIT Press.
Garcia-Mila T., McGuire, T. J., Porter, R. H., (1996), “The Effect of Public Capital in State-level Production Functions Reconsidered”, The Review of Economics and Statistics, 78(1), pp 177-180.
Graham D. J., (2007), Agglomeration Economies and Transport Investment, International Transport Forum Joint Transport Research Centre, discussion Paper No:2007-11, Paris.
Haughwout, A.F., (2002), “Public Infrastructure Investments, Productivity and Welfare in Fixed Geographic Areas”, Journal of Public Economics, vol: 83, pp. 405-428.
179
Holtz-Eakin, D. (1994). “Public-sector capital and the productivity puzzle”, Review of Economics and Statistics, (76), pp.12-21.
Holtz-Eakin, D., and Lovely, M.E. (1996). “Scale economics, returns to variety, and productivity of public infrastructure”. Regional Science and Urban Economics, (26), pp. 105-123.
Hughes, T.P., (1987), "The Evolution of Large Technological Systems”, in W. Bijker, T.P.
Hughes, T. Pinch, (Eds.),pp. 51-82.
Hulten, C. R., (1996), Infrastructure Capital and Economic Growth: How Well You Use It May Be More Important Than How Much You Have, NBER Working Paper, no:
5847.
Hulten, C.R., Schwab, R.M., (1991), Is There Too Little Public Capital?, American Enterprise Institute Conference on “Infrastructure Needs and Policy Options for 1990s, Washington DC: American Enterprise Institute.
Hosoe N., Gasawa K., Hashimoto H., (2010), Textbook of Computable General Equilibrium Modeling: Programming and Simulations, UK: Palgrave Macmillan.
ICAO (2017), State of Global Air Transport and ICAO Forecasts for Effective Planning,
https://www.icao.int/Meetings/ICAN2017/Documents/ICAO%20Workshop%20-%20State%20of%20Industry%20and%20ICAO%20Forecasts.pdf
ICAO (2017), ICAO Annual Report-The World of Air Transport in 2016,
https://www.icao.int/annual-report-2016/Pages/the-world-of-air-transport-in-2016.aspxerişim tarihi: 02.04.2019
Imbs J., Mejean I., (2010), Trade Elasticities A Final Report for the European Commission, Economic Papers 432, Brussels.
IMF (2015), Making Public Investment More Efficient, IMF Policy Papers, Washington D.C.
Jensen, H. T., (2009), “General Equilibrium Impact Evaluation of Road Sector Investment Programs in Ghana”, Conference Papers 12th Annual Conference on Global Economic Analysis, Santiago, Chile: Global Trade Analysis Project.
Jonsson, D.K.,(2005), “The Nature of Infrasystem Services”, Journal of Infrastructure Systems, 11 (1), pp. 2-8.
180
Kaijser, A., (2004), “The dynamics of infrasystems: Lessons from history”, 6th International Summer Academy on Technology Studies, July 11 – 17, 2004, Austria.
Kalkınma Bakanlığı (2013), 10.Kalkınma Planı (2014-2018), Ankara.
Kalkınma Bakanlığı (2016), 2017 Yılı Programı, Ankara.
Kalkınma Bakanlığı (2017), 2018 Yılı Programı, Ankara
Kalkınma Bakanlığı (2018), Kamu-Özel İşbirliği Raporu 2017, Ankara.
Kara M.A., Taş S., (2012), “Ulaştırma ve Haberleşme Altyapısının Bölgesel Kalkınmaya Katkısı ve Türkiye Üzerine Bir Uygulama”, Maliye Dergisi , Sayı 163.
Kernohan, D., Rognlien L., (2011), Wider Economic Impacts of Transport Investments in New Zealand, NZ Transport Agency Research Report 448, NZ.
Kim E., Hewings G., Chowoon H., (2004), “An Application of an Integrated Transport Network- Multiregional CGE Model: a Framework for the Economic Analysis of Highway Projects”, Economic Systems Research, 16(3),pp. 235-258.
Köse, A., Yeldan E., (1996), “Çok Sektörlü Hesaplanabilir Genel Denge Modellerinin Veri Tabanı Üzerine Notlar: Türkiye 1990 Sosyal Hesaplar Matrisi”, METU Studies in Development, 23(1), ss. 59-83.
Krugman P., (1991), “Increasing Returns and Economic Geography”, Journal of Political Economy, 99(3), pp. 483-99.
Kustepeli, Y., Gulcan, Y., Akgungor, S. (2012), “Transportation Infrastructure Investment, Growth and International Trade in Turkey”. Applied Economics, 44, pp. 2619–2629.
Lamartina S., Zaghini A., (2011), “Increasing Public Expenditure: Wagner's Law in OECD Countries”, German Economic Review, 12(2), pp. 149-164.
Lakshmanan T.R., (2007), The Wider Economic Benefits of Transportation: An Overview, International Transport Forum Joint Transport Research Centre, discussion Paper No:2007-8, Paris.
181
Leontief, W.W., (1936), “Quantitative Input and Output Relations in the Economic Systems of the United States”, The Review of Economics and Statistics, 18, pp. 105-125.
Leunig, T., (2011), Cart or Horse: Transport and Economic Growth, International Transport Forum Discussion Paper, No. 2011-4, International Transport Forum, Paris.
Lucas, R.E., (1988), “On the Mechanics of Economic Development", Journal of Monetary Economics, 22(1988), pp. 3-42.
Mallick D. (2007), The Role of Elasticity of Substitution in Economic Growth: A Cross-Country Test of the La Grandville Hypothesis, Deakin University, Department of Economics Working Papers, Australia.
Markard J., (2009), “Characteristics of Infrastructure Sectors and Implications for Innovation Processes”, Discussion Paper for the Workshop on Environmental Innovation in Infrastructure Sectors, Sep. 29 - Oct. 1, 2009, Karlsruhe.
Meersman H., Nazemzadeh M., (2017), “The Contribution of Transport Infrastructure to Economic Activity: The Case of Belgium”, Case Studies on Transport Policy, pp. 316-324.
Melo P. C., Graham D.J., Brage-Ardao R., (2013), “The Productivity of Transport Infrastructure Investment: A Meta-analysis of Empirical Evidence”, Regional Science and Urban Economics, vol: 43, pp. 695-706.
Melo P. C., Graham D.J., Noland R., (2009), “A Meta-analysis of Estimates of Urban Agglomeration Economies”, Regional Science and Urban Economics, vol:39(3), pp.
332-342.
Milbourne, R., Otto, G. Voss, G., (2003), “Public Investment and Economic Growth”, Applied Economics, 35(5), pp. 527-540.
Miller R.E, Blair D. B., (2009), Input-Output Analysis: Foundations and Extensions, Cambridge: Cambridge University Press.
Munnell, A.H., (1990a), “Why Has Productivity Growth Declined? Productivity and Public Investment”, New England Economic Review, (January/February), pp. 2-22.
Munnell, A.H., (1990b), “How Does Public Infrastructure Affect Regional Economic Performance?”, New England Economic Review, (September/October), pp. 11-32.
182
Nadiri, M.I., Mamuneas T.P., (1994), “The Effects of Public Infrastructure and R&D Capital on the Cost Structure and Performance of U.S. Manufacturing Industries”, The Review of Economics and Statistics, 76(1), pp. 22-37.
Nagaraj, R., Varoudakis A., Veganzones M.A., (2000), “Long-run Growth Trends and Convergence Across Indian States”, Journal of International Development, vol: 12, pp.
45-70.
OECD (2003), The Sources of Economic Growth in OECD Countries, OECD Publishing, Paris.
OECD (2014), The Cost of Air Pollution, Health Impacts of Road Transport, OECD Publishing, Paris.
OECD (2015), Environment at A Glance, OECD Publishing, Paris.
OECD/ITF (2016a), Capacity to Grow: Transport Infrastructure Needs for Future Trade Growth, OECD Publishing, Paris.
OECD/ITF (2016b), Shared Mobility: Innovation for Liveable Cities, International Transport Forum Policy Papers, No:21, OECD Publishing, Paris.
OECD/ ITF(2017), ITF Transport Outlook 2017, Paris: International Transport Forum, OECD Publishing, Paris.
Oosterhaven J., Piek G., Stelder D., (1986), “Theory and practice of Updating Regional versus Interregional Interindustry Tables”, Papers in Regional Science, 59(1), pp.57-72
Önder, Ö.,Deliktaş E., Karadağ M., (2010), “The Impact of Public Capital Stock on Regional Convergence in Turkey”, European Planning Studies, 18(7), pp. 1041-1055.
Pereira, A.M.,(2000), “Is All Public Capital Created Equal?” Review of Economics and Statistics, 82(3), pp. 513-518.
Perrault, J. F., Savard L., Estache A., (2010), The Impact of Infrastructure Spending in Sub-Saharan Africa: A CGE Modeling Approach, Policy Research Working Paper No.
5386, World Bank Africa Region Sustainable Development Division, Washington, DC:
World Bank