Silifke ilçesinde, ilçenin iki beldesinde ve köylerinde 30 kaynak kişi ile görüşülerek yapılan araştırma sonucunda yerleşim yerleri arasında ürünlerin hazırlama şekillerinin benzerlik gösterdiği saptanmıştır.
Andız pekmezi, gevil (kapari) turşusu, harnup (keçiboynuzu) pekmezi, kaya koruğu turşusu, kenger kahvesi, melengiç kahvesi ve nar ekşisini saklama amacıyla özellikle cam ve plastik (şişe veya kavanoz) kullanılırken; çerezlik harnup (keçiboynuzu), çerezlik melengiç bez kese (torba) ve çuval tercih edilmektedir. Ürünlerin saklanmasında genelde gölgelik oda ısısı ortamı tercih edildiği saptanmıştır.
Çalışmada adı geçen yedi ürün kaynak kişiler tarafından özellikle ya kış mevsiminde ya da her mevsim tüketilmektedir. Andız pekmezi, harnup (keçiboynuzu) pekmezi ve nar ekşisinin özellikle sabahları aç karnına tüketildiği saptanmıştır.
Çerezlik harnup (keçiboynuzu), kenger kahvesi, çerezlik melengiç ve melengiç kahvesi keyif için tüketilen besinler olduğu için günün her saatinde tüketildiği kaynak kişiler tarafından belirtilmiştir.
Ürünlerden özellikle kaya koruğu turşusunun pilav ve kuru fasulye ile yendiği saptanmıştır. Nar ekşisinin ise kullanım alanı en geniş olan ve kaynak kişiler tarafından en çok tüketilen ürün olduğu saptanmıştır. Nar ekşisinin kaynak kişiler tarafından özellikle salata, kısır, batırık ve zeytinde tüketiminin tercih edildiği saptanmıştır.
Nar ekşisi 3-5 yıl süreyle saklanabilen tek ürün iken diğer ürünlerin 1-2 yıllık saklama sürelerinin olduğu tespit edilmiştir.
Silifke yöresindeki ürünler doğal olması nedeniyle halk tarafından benimsenmiş ve çok tüketilmektedir. Özellikle halk tarafından ürünlerin bazı hastalıklarda çok faydalı olduğuna duyulan inanç dikkat çekicidir. Kaya koruğu turşusu guatr hastalığı için, nar ekşisi de şeker hastalığı ve kolesterol için tüketilmektedir.
Ayrıca adı geçen bu yedi ürün sağlık ihtiyacını gidermenin yanı sıra beslenme ve enerji ihtiyacı için, keyif için, doğal olması sebebiyle ve tatlandırıcı olarak da tüketilmektedir. Kaynak kişilerin kendi ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla hazırladıkları bu ürünler bazen onlara kazanç ta sağlamaktadır. Yaptıkları ürünlerin fazlasını satarak gelir kaynağı oluşturmaktadırlar. Andız pekmezi, çerezlik harnup (keçiboynuzu), harnup
(keçiboynuzu) pekmezi, çerezlik melengiç ve nar ekşisi, kaynak kişilerin kendi tüketiminin yanı sıra kazanç sağladığı ürünlerdir.
Yapılan çalışmanın sonucunda şu öneriler verilebilir.
1- Yörede yetişen ürünlerle ilgili kaynak kişiler bir takım bilgilere sahiptir. Fakat bu bilgiler genelde kişiden kişiye aktarılarak edinilen bilgilerdir. Özellikle sağlık açısından birçok faydaları bulunan ürünler hakkında, yöre halkının daha da bilinçlendirilmesi gerekmektedir.
2- Yöre halkı topraklarında yetişen bu değerli bitkilerin faydaları konusunda bilgilendirilmelidirler. Bunun için ilçe merkezi, beldeleri ve köylerinde yetkili kişilerce seminerler düzenlenmelidir.
3- Birçok yararları olduğu bilinen bu ürünlerin, bilinmeyen başka yararları olabileceği üzerinde durularak araştırmalar yapılmalıdır.
4- Yöre halkı ürünlerle ilgili bilinçli yetiştiriciliğe yönlendirilmelidir. Özellikle gevil (kapari), harnup (keçiboynuzu), yabancı ülkelerde oldukça fazla gelir getiren ürünlerdir. Bilinçli yetiştiricilik yapıldığı taktirde gelir getirme oranı da oldukça yüksektir. Fakat bizim ülkemizde doğal haline bırakıldığı için sağlayabileceği kadar gelir elde edilememektedir.
5- Gevil (kapari) ve harnup (keçiboynuzu) yetiştiriciliğinde kapama bahçeler kurulabilir. Bu çalışmayla eldeki mevcut gevil (kapari), harnup (keçiboynuzu) potansiyeli değerlendirilebilir.
6- Ayrıca ormanlık alanda bulunan harnup (keçiboynuzu) ağaçlarının kesilmesi önlenmelidir. Tarım ve Köy işleri Bakanlığı tarafından bu ağaçların çeşitleri tespit edilip kültüre alma çalışmaları yapılmalıdır.
7- Gevil (kapari) turşusu ve harnup (keçiboynuzu), ürünlerinin yetiştiği yörelerin dışındaki yörelerde de tanıtımı yapılıp, tüketimi arttırmaya yönelik çalışmalar yapılabilir. Aynı zamanda işlenmiş gevil ve harnubun ihracatına önem verilmelidir.
KAYNAKLAR
Acar, H. H., Üçler, A. Ö., Ölmez, Z. (2002). Artvin Yöresi Orman Yol Şevlerinde Doğal Olarak Bulunan Kapari (Capparis Ovata Desf.)nin Gelişiminde Etkili Olan Faktörler. Çev. Kor., 10(43), 1-4.
Akgün, B. (2004). Kahramanmaraş Yöresinde Kullanılan Geleneksel Bitki Türleri ve Kullanım Yerleri. Geleneksel Gıdalar Sempozyumu Tebliğ Kitapçığı. Ankara, 305-310.
Akman, M. (1995). Akdeniz Bölgesi Sebze Yemeklerinin Beslenmemizdeki Yeri ve Sağlık Açısından Önemi.(Editör: Mehmet Akman). Türk Mutfağı İçerisinde Akdeniz Bölgesi Yemeklerinin Yeri ve Önemi. Silifke: Silifke Belediyesi Yayını,(10).
Akman, M., Şeker, E., Çetinkaya, A.Ş., Kozak, İ., Yardımcı, P. (2001). Silifke Yöresi Geleneksel Yemeklerinin Tespiti ve Türk Mutfağına Kazandırılması. (Editör: Kamil Toygar). Türk Mutfak Kültürü üzerine Araştırmalar. Ankara: Türk Halk Kültürü Araştırma ve Tanıtma Vakfı Yayınları.
Akman, M., Önay, D., Bayrak, E. (2007). Silifke Yöresi Mutfağındaki Geleneksel Ürünlerin Özellikleri ve Beslenmedeki Fonksiyonel Önemi. 38. Icanas. Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Yayınları, Ankara, 632-633.
Aksu, M.İ., Nas, S. (1996). Dut Pekmezi Üretim Tekniği ve Çeşitli Fiziksel ve Kimyasal Özellikleri. Gıda, 21(2), 83-88.
Anonim. http://www.alewitischegemeinde.com/halkveteriner.html, (2004c), Erişim Tarihi: 10.07.2007.
Anonim.http://www.cine-tarım.com.tr/dergi/araştırma, Erişim Tarihi: 15.08.2007.
Anonim. http://www.ramazanguler.com/turkiye.html, (2004b), Erişim Tarihi: 10.07.2007. Anonim. http://www.sihirlitur.com/gezi/hatay/yenir.html, (2004a), Erişim Tarihi:
10.07.2007.
Anonim. http://www.vagon.com.tr/keci.html, Erişim Tarihi: 15.08.2007.
Arıkan, B., Şanlıer, N. (2000). Toplumumuzun Beslenmesinde Pekmez Kullanılması ve Önemi. TSE Tüketici Bülteni, 8.
Artun, E. (1998). Adana Mutfak Kültürü I. (Editör: Kamil Toygar). Türk Mutfak Kültürü Üzerine Araştırmalar. Ankara: Türk Kültürü Araştırma ve Tanıtma Vakfı Yayınları, 19-52.
Aslan, İ. (1988). Silifke Tarihi. Adana: Kemal Matbaası.
Atlay, D. (1995). Mut Yöresinde Elde Edilen Ekşi. İçel Kültürü, (42), 18.
Badem, A. (2006). Keçiboynuzu Pekmezli Dondurma Üretiminde Kullanılan Karragenan, Ksantan ve Keçiboynuzu Zamklarının Dondurmaların Kaliteleri Üzerine Etkisi, Yüksek Lisans Tezi, Akdeniz Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Antalya. Batu, A., Aktan, N. (1992). Kuru Üzümlerde Pekmez Yapılmasında Şıraya Uygulanan Asit
Gidericilerinin Miktarları Üzerinde Bir Araştırma, Gıda, 17(2), 143-150. Baytop, T. (1984). Türkiye’de Bitkilerle Tedavi. İstanbul: İ.Ü. Yayınları.
Bilgin, M. (2004). Kapari Yurt İçi Piyasa ve Araştırması. İstanbul Ticaret Odası. Dış Ticaret Şubesi. Araştırma Servisi. Haziran.
Bond, R.E. (1988). Samphire. The Herbarist. 54, 34-35.
Cemeroğlu, B. (1982). Meyve Suyu Üretim Teknolojisi, Ankara: Teknik Basım, 309. Çetin, İ. (1997). Türkiye’de Halk, Folklor ve Halk Edebiyatı Ürünleri. Millî Folklor, 36. Çil, Y. M. (2006). Oltu (Erzurum) Yöresinde Yetişen Kapari (Capparis Ovata var.
herbacea) Tomurcuklarını Bileşimi ve Salamuraya İşlenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Erzurum.
Çoksöyler, N. (2004). Mut Yöresinde Üretilen Geleneksel Gıda Maddeleri ve Muhafaza Yöntemleri. Geleneksel Gıdalar Sempozyumu Tebliğ Kitapçığı. Ankara, 275-278. DİE (Devlet İstatistik Enstitüsü). (2002). Tarımsal Yapı ve Üretim-Tarım İstatistikleri
Özeti. Ankara: DİE.
Doğdu, H. (2008). Gülümpaşalı Köyü Muhtarı, Ağustos.
Duran, E. D. (2006). Peynir Üretiminde Kullanılabilirliğinin Araştırılması Amacıyla Kapari (Capparis Spınosa) Bitkisinin Kapsüllerinden Proteaz Enziminin Saflaştırılması ve Tanımlanması, Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Erzurum.
Ercan, S. (1985). Keçi Boynuzu Dış Pazar Araştırması. Ankara: T.C. Başbakanlık İGEME Yayınları.
Erginkaya, Z., Aksan, E. (2004). Kaya Koruğu (Crithmum Maritimum). Geleneksel Gıdalar SempozyumuTebliğ Kitapçığı. Ankara, 445-447.
Franke, W. (1982). Vitamin C in Sea Fennel( Crithmum Maritimum), an Edible Wild Plant. Economic Botany, 36(2), 163-165.
Halıcı, N. (1983). Akdeniz Bölgesi Yemekleri. Konya: Arı Basımevi.
Harbi, M. (2005). Yanı Başımızdaki Ekolojik Potansiyel ve Ekonomik Değer: Harnup (Keçiboyunuzu). Orman Mühendisliği , (42), 10-11-12.
Kan, Y., Arslan, N. (2002). Konya’da Doğal Olarak Yetişen Kapari (Capparis Ovata Desf. Var Canescensc(coss.) Heywood )’de Bazı Fenolik Morfolojik Özellikler Üzerine Bir Araştırma. 14. Bitkisel İlaç Hammaddeleri Toplantısı Bildirileri. Eskişehir, 29-31.
Kınal, F. (1987). Eski Anadolu Tarihi. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Kurbanova, R., Mirzaoğlu, R., Özcan, E., Şeker, R., Koçak, A. (1998). Hastalıkların Tedavisinde Kullanılan Meyve ve Sebze Bitkileri, Konya.
Onuk, T., Akpınarlı, F., Ortaç, H.S., Alp, K.Ö. (2004). Silifke Folkloru – İşletmecilik, Dokumacılık, Örücülük, Halk Oyunları ve Giysileri. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, Türk Tarih Kurumu Basım Evi.
Onur, C. (1988). Nar. Derim , 5(4), 147-192.
Özcan, M. (2000). The Use Of Yoghurt As Starter In Rock Samphire (Crithmum Maritimum L.) Fermantation. Eur. Food Res. Techn., (210), 424-426.
Özdemir, F., Topuz, A., Gölükcü, M., Şahin, H. (2004). Andız (Junperus Drupacea) Pekmezi Üretim Tekniğinin Geliştirilmesi Üzerine Bir Araştırma. Gıda, 29(1), 33-40.
Özgen, Z. N. (2007). Adana (Merkez) Halk Hekimliği Araştırması, Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
Serin, H. (2008). Araplı (Bolacalıkoyuncu) Köyü Muhtarı, Ağustos.
Şanlıer, N., Arıkan, B. (2001). Elazığ Mutfağında Unutulmak Üzere Olan Birkaç Yemek. (Editör: Kamil Toygar). Türk Mutfak Kültürü Üzerine Araştırmalar. Ankara: Türk Kültürü Araştırma ve Tanıtma Vakfı Yayınları, 167-176.
Taşkıran, C. (2008). Silifke ve Çevresi. Adana.
Tekin, H., Arpacı, S., Atlı, H.S., Açar, İ., Karadağ, S., Yükçeken, Y., Yaman, A. (2001). Antepfıstığı Yetiştiriciliği. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Tarımsal Araştırmalar Genel Müdürlüğü. Antepfıstığı Araştırma Enstitüsü. Gaziantep.
Topuz, A., Şahin, H., Özdemir, F., Gölükcü M. (2004). Andız Pekmezi Üretiminde Optimum Ekstraksiyon Koşullarının Belirlenmesi. Geleneksel Gıdalar Sempozyumu. Van, 178-183.
TSE (Türk Standartları Enstitüsü) . (2001). Nar Ekşisi Standardı. TS12720. Ankara:TSE Tunalıoğlu, R. (1987). Keçi Boynuzu (Ceratonia siliqua L.) Meyvelerinden Farklı Gelişme
Dönemlerinde Alınan Tohumlarında Çimlenme Yeteneklerinin Araştırılması, Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Tunalıoğlu, R., Özkaya, MT. (2003). Keçiboynuzu. Tarımsal Ekonomi Araştırma Enstitüsü, 3(5).
Turhan, İ. (2005). Sürekli Sistemde Keçiboynuzu Ekstraksiyonu Üzerine Araştırma, Yüksek Lisans Tezi, Akdeniz Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Antalya. Turhan, İ. Karhan, M. (2004). Doğal Bir Ürün; Keçiboynuzu. Dünya Gıda, (12), 76-79. Tümer, L. Ö. (2006). Bazı Nar Çeşitlerinin Olgunlaşma Aşamalarında Fenolik Bileşik
Miktarlarındaki Değişimler, Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Adana.
Uçar, H.H. (1972). Andız Pekmezi. Türk Kültürü, 10 (114), 394-395.
Vardin, H. (2000). Narın Gıda Sanayide Değerlendirilme Olanakları, Doktora Tezi, Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Adana.
Vardin, H., Abbasoğlu, M. (2004). Nar Ekşisi ve Narın Diğer Değerlendirme Olanakları. Geleneksel Gıdalar Sempozyumu Tebliğ Kitapçığı. Ankara, 165-169.
Yapar, F. (2006). Parça Et ve Kıymalarda Erik Ekşisi, Nar Ekşisi ve Limon Tuzunun Antibakteriyel Etkisi, Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Adana.
Yılmaz, C. (2005). Narda Derim Öncesi Meyve Çatlamasının Anatomisi ve Fizyolojisi, Doktora Tezi, Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Adana.
Yund, K. (1965). Kenger ve Silifke’de Kenger Kahvesi. Türk Folklor Araştırmaları, 186, 623.
Yurdagel, Ü., Teke, İ. (1985). Keçiboynuzu Meyvesinin Kavrulması ile Oluşan Renk Değişimlerinin Araştırılması. Gıda, 10(1), 39-42.
http://www.agaclar.net/galeri/showimage,php?i=1727, Erişim Tarihi: 10.09.2008.
http://www.cafeexit.com/index.php?option=com_content&task=view&id=27&ıtemid=1, Pekmezin Faydaları, Erişim Tarihi:27.06.2007.
http://www.egelisesi.k12.tr/turkce/yarisma/semep/calismalar/calisilanbitkiler/kaparikkbb.p df, Kapari(Capparis Spinosa), Güneydoğu Akdeniz Çevre Projesi(SEMEP), Ege Bölgesi SEMEP Okulları Ortak Proje Çalışması, Erişim Tarihi:28.07.2007.
http://www.kapari.com/kapari/kapari, Erişim Tarihi: 10.09.2008.
http://www.kapari.com/kapari/kapari%20nedir.html , Erişim Tarihi: 28.07.2007. http://www.memleket.com.tr/news-detail.php?id=21760, Erişim Tarihi: 05.07.2007.
http://www.odevarsivi.com/dosya.asp?işlem=gor&dosya_no=165507-34k-, Erişim Tarihi: 10.09.2008.
http://www.pervari.gov.tr/kulturizm.htm, İshak SAYIN. Pervari Halk Eğitim Merkezi Müdürü, Erişim Tarihi: 05.07.2007.
http://www.silifke.gov.tr/Haberler/uzuncaburç/uzuncaburç_festivali.htm, Erişim Tarihi: 04.08.2008.
http://www.theboss1.com/index.php?option=com_content&task=view&id=172&ıtemid=14 0, Hastalıklara Karşı Son Mucize: Kapari, Erişim Tarihi: 28.07.2007.
http://tr.wikipedia.org/wiki/kenger-otu, Erişim Tarihi: 05.07.2007.
Ek 1: Silifke, Taşucu, Uzuncaburç Haritası