Alvin TOFFLER’in deyimiyle insanlık tarım toplumundan, sanayi toplumuna geçiş sürecini tamamlayarak sanayi ötesi toplum sürecine girmiş bulunmaktadır.
Yeni toplumun paradigması teorik bilgidir. Bilgi güçtür ve toplumu şekillendiren en önemli stratejik kaynaktır. Gelecekteki değişim de bilgiye erişimde yaşanacaktır ve bilgi; hem bilgi üreticilerini hem de diğer üreticiler ve tüketiciler üzerinde farklılıklar oluşturacaktır.
Bu süreçte temel kavram bilgidir. Bilgi artık sermaye gibi bir güç haline gelmiştir. Bilgi toplumu sürecini yaşayan ülkelerin GSMH’lerinin %50’den fazlası bilgi sektörünce yaratılmaktadır. Yine aynı şekilde hizmet sektörü diğer sektörlere göre daha fazla gelişme göstermiştir. Bunun yanında Türkiye’de endüstrinin payı %30, hizmetlerin payı ise %55’tir. Aslında rakamsal olarak gelişmiş ülkelerle Türkiye arasında sanayi ve hizmetler açısından büyük fark yoktur. Fark bu sektörlerde daha çok nitelik açısındandır.
Tarım sektörüne bakacak olursak ; GSMH içinde tarımın payı Japonya, ABD, Almanya gibi ülkelerde %3’ün altında olmasına karşılık, Türkiye’de bu oran %15’ tir. Türkiye’de ekilebilir topraklar nesilden nesile bölündüğünden, işlevselliğini yitirmektedirler. Ekilebilir alanların bölünmemesi için yasal düzenlemeler yapılmalıdır. Nüfusumuzun yüzde 45’i tarımla uğraşmaktadır; buna rağmen her yıl tarım ürünü ithal etmekteyiz. Yaygın(Ekstansif) tarımdan, yoğun(entansif) tarıma geçmeliyiz. Türkiye’de bu konudaki çalışmalar umut vericidir. Bilgi toplumunda entansif tarım tamamiyle bilimsel bilgi ve teknolojiden faydalanacak ve ürünlerde organik olanlar tüketiciler tarafından daha çok tercih edilip, üreticiler bu doğrultuda ürünlerin üretilmesi için çevre koşullarını oluşturarak; üretimlerini en yüksek bilimsel bilgi ile oluşmuş teknolojiden yararlanıp gerçekleştireceklerdir.
Endüstriyel ürünler insanların hem konfor hem de psikolojik tatmin ihtiyaçlarını karşılayacak nitelikte olup; oldukça ucuz ve yaygın olacaktır. Üreticiler insanların çok spesifik taleplerini karşılayarak mevcut data verileri ve pazar araştırmaları sayesinde onların tüketim eğilimlerini en ince ayrıntılarına kadar öğrenip yeni ürünlerini ileri teknoloji vasıtası ile robotların çalıştığı ve insanların sadece yazılımlarını yaptıkları fabrikalarda üreteceklerdir.
Hizmet sektöründe olacak değişiklikler şimdiden kendisini göstermeye başlamıştır. Çağrı merkezleri adı verilen hizmet şekli buna dair gelişmiş bir örnektir. Bugün gelişmiş ülkeler çağrı merkezlerini maliyetlerin daha az olduğu yerlere kaydırmışlardır. Bu merkezler çok küçükten en büyüğe firmaların sipariş dahil her türlü hizmetini farklı bir ülkeden müşterilerinin haberi bile olmadan yürütmektedirler. Bu konuda ülkemizde çalışmalar yürütülmekte olup istenilen düzeyde değildir. Bunun için eğitime ve özellikle yabancı dile yatırım şarttır çünkü istenilen dil düzeyi anadil seviyesidir. Bu konuda yurt dışında doğmuş yada uzun süre yaşamış kişiler kullanılabilir. Bu konu da çalışmak isteyenler belirli bir süre yurt içi eğitimden sonra hizmet verilecek ülkenin dilini yerinde öğrenebilir ve Türkiye’ de çalışmaya devam edebilirler.
Üniversiteler bilginin üretildiği ve en çok kullanıldığı yerlerdir. Üniversiteler eğitim öğretimin yanında araştırma yapmak ve araştırma sonuçlarını toplumla paylaşmak zorundadır. 1990’lı yıllarda üniversiteleşmede önemli gelişmeler olmuştur. Yeni üniversitelerin açılması, yerleşim, laboratuar, kütüphane ve en önemlisi öğretim elemanı problemini de beraberinde getirmiştir. Öğretim elemanı ihtiyacını karşılamak için 1987-1999 arasında toplam olarak 3386 araştırma görevlisi yurtdışına gönderilmiştir. Üniversitelerin eğitim-öğretim olanaklarının paylaşılmasını sağlayarak üniversiteler arasında akademik yardımlaşmayı kolaylaştırmak, bilgi ve iletişim teknolojilerinin sağladığı etkileşimli ortam, çoklu ortam olanakları ve sınırsız bilgiye ulaşabilme özellikleri sayesinde eğitimin etkinliğinin artırılması ve yükseköğretimi yeni öğrenci kitlelerine yaygınlaştırmak ve verimini artırmak için, yükseköğretim Kurul Başkanlığı, “Üniversitelerarası iletişim ve Bilgi Teknolojilerine Dayalı Uzaktan Yüksek Öğretim Yönetmeliği” hazırlanmıştır120.
Üniversiteleri de yakından ilgilendiren Araştırma Geliştirme (Ar-Ge) faaliyetleri ülkemizde yeterli seviyeye gelememiştir. Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu tarafından Türk Bilim ve Teknoloji Politikası 1993-2003’te hedeflenen amaçlara varmak için bazı kriterler ortaya konulmuştur. Bu kriterlerden en önemlileri şunlardır: 10.000 nüfus başına 7 olan araştırıcı sayısının 15’e çıkarılması. Ar-Ge harcamalarının GSYH içinde %0.33’ten % 1’e çıkarılması, bilime katkı açısından, dünya sıralamasında 40. sıradan 30. sıraya yükseltilmesidir. Türkiye’de rekabetten uzak, ezbere dayanan eğitim sistemi önemli bir sorundur. Hem kantite hem de kalite olarak bilgi toplumunun gerekleri
doğrultusunda her kademedeki eğitime ağırlık verilmesi, Türkiye açısından hayati önem taşımaktadır.
Türkiye, bilgi toplumu sürecinin gerisinde kalmak istemiyorsa, bilgi teknolojileri alt yapısını kurmak zorundadır. 1996 yılında Ulusal Akademik Ağın kurulması önerilmiş olup, TÜBİTAK içinde oluşturulan ULAKBİM ( Ulusal Akademik Ağı ve Bilgi Merkezi) yapısı altında çalışmalar günümüzde de sürmektedir. Bu proje en kısa zamanda tamamlanmalı ve üniversiteler bu ağ vasıtasıyla bilgiyi yaymada ve ulaşmada büyük bir atılım gerçekleştireceklerdir. Siyasi ve ekonomik koşulların elverdiği ölçüde Bilgi Teknolojilerinin iyi, belki de çok iyi bir kullanıcısı olabileceğiz. Ancak bu teknolojileri üretmemiz önümüzdeki yıllarda mümkün görünmemektedir.
Bunun konuda ekonomik ve siyasal yapının örgütlenmesinde de Türkiye oldukça ciddi problemlerle karşı karşıyadır. Merkeziyetçi bürokratik yapı son derece hantal ve rekabetten uzaktır. Bilgi toplumunun en temel özelliği hızlı karar sürecinin şimdiye kadar görülmedik düzeyde önem kazanmış olmasıdır. Dolayısıyla rekabetçi bir düzenin tesisinde dış dünya ile bütünleşme oldukça önemli rol oynayacaktır.
KAYNAKLAR
ACUN, Ramazan; “Bilim, Bilgi Teknolojisi ve Türkiye” Milli Kültürler ve Küreselleşme Tarihi Araştırmaları VI. İlmi Kongresi (Konya 16-18 Ekim 1997)
AÇIKGENÇ, Alpaslan; Bilgi Felsefesi, İnsan Yayınları, İstanbul, 1992
AKTAN, C.Can ve Mehtap Tunç; "Bilgi Toplumu ve Türkiye", Yeni Türkiye Dergisi, Ocak-Şubat 1998
ALAKUŞ, Meral; Bilgi Toplumu, Kültür Bakanlığı Yayını, Ankara, 1991 ALBERT, Michael Obin Hahnel; Geleceğe Bakmak (Çev: Osman Akınhay) AMMAN, M. Tayfun; Sosyal Tabakalaşma ve Günümüz Fransız Sosyolojisinin
Yaklaşımları ( Yayımlanmamış Doktora Tezi), İ.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sosyal Yapı- Sosyal Değişme dalı, İstanbul, 1995
ANAGÜN, Sermek; “Bilgi Güvenliğinin Sağlanmasında Kullanıcı Özelliklerine Dayalı Bir Yapay Sinirsel Ağ Yaklaşımı”, Endüstri Mühendisliği, sayı:4, Kasım 1999
ATASAYAR, Kubilay ;” Bilgi Toplumu Olmak”, TİSK İşveren Dergisi, Ağustos 1996
AVCI, Nabi ;Kitle Kültürü Enformatik Cehalet. Ankara 1990 (rehber yayıncılık).
AVCI, Nabi Cemal TAŞCI; “Enformasyon Toplumu ve Eğitim” Türkiye Günlüğü, sayı:13, Kış1990
BOZKURT, Veysel ; Enformasyon Toplumu ve Türkiye, Sistem yayıncılık, İstanbul, 1996
BROWN, Bruce; Günlük Hayatın Eleştirisi, ( Çev. Yavuz ALOGAN), Ayrıntı Yayınları, İstanbul,1989
CEYHUN, Yurdakul -M:Ufuk ÇAĞLAYAN; Bilgi Teknolojileri Türkiye İçin Nasıl Bir Gelecek Hazırlamakta, Türkiye İş Bankası Kültür Yayını, Ankara, 1997
ÇELİK Vehbi; “Bilgi Toplumunda Çağdaş Üniversite ve Yönetimi” F.Ü. Sosyal Bilimler Dergisi, 1995,7 (1-2)
ÇOBAN Hasan; Bilgi Toplumuna Planlı Geçiş, DPT yayını, Ankara, 1996 DANİELS John L. -M.CAroline DANIELS; Global Vision, Bulding New
MOdels for the Corpotation of the Future, Mc Graw Hill, London,1994
DEMİRALP Fehmi; “Bilişim ve Bilgi Toplumu”, 1. Sistem Mühendisliği ve Savunma Uygulamaları Sempozyumu (12-13 Ekim 1995), Kara Harp Okulu Öğretim Başkanlığı Sistem Yönetim Bilimleri Bölümü, Bildiriler 1, Ankara,1995
DRUCKER, Peter F; Kapitalist Ötesi Toplum, ( Belkis ÇORAKÇI) İnkılap Kitabevi, İstanbul, 1994
DRUCKER, Peter; Yeni Gerçekler( Çev: Birtane Karanakçı) Ankara 1992 ( İş Bankası Kültür Yayınları
DRUCKER, Peter, F. BOULDİN, Kenneth ; Yirminci Asrın Mânâsı, ( Çev. Erol GÜNGÖR), Kalem Yayıncılık, İstanbul, 1980
DRUCKER, Peter F; Gelecek İçin Yönetim .1992 ( İş Bankası Kültür Yayınları)
DURA, Cihan ; Bilgi Toplumu, Ankara 1990 ( kültür Bakanlığı Yayını)
DURA, Cihan; “Bilgi Toplumu ve Üniversite” Türk Yurdu, Kasım 1996, Sayı:111
EKİN, Nusret (Hazırlayan); Küresel Bilgi Çağında Eğitim-Verimlilik-İstihdam, İTO Yayını, İstanbul,1997
EKİN, Nusret ; Küreselleşme ve Gümrük Birliği, İTO Yayını, İstanbul, 1999 ERDOĞAN, İrfan; “Bilgi Toplumu Olmanın Gerektirdiği Eğitim Paradigması”
Bilgi ve Toplum, Türk Dünyası AraştırmalarıVakfı, Sayı:1, Nisan 1998
ERİŞ, Metin; “Yeni Dünya Düzeni”, Yeni Türkiye, Kasım-Aralık 1994,sayı:1 ERKAN, Hüsnü; Bilgi Toplumu ve Ekonomik Gelişme. İzmir 1993 ( İş Bankası
ERKAN, Hüsnü; “Bilgi Toplumu ve Bilgi Toplumuna Geçiş”, Bilgi ve Toplum, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı, Nisan 1998, sayı:1
ERKAN, Hüsnü; “Bilgi Toplumunun Temel Özellikleri” Bülten (Türk Demokrasi Vakfı Yayın Organı) Haziran 1993, Sayı 15
EVREN, Aslı; “Bilgi Çağının RTÜK’ü” BT Haber, 1521 Kasım 1999, sayı:243 FINDIKÇI, İlhami; “Bilgi Toplumlunda Eğitim ve Öğretmen” Bilgi ve Toplum,
Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı, Sayı:1, Nisan 19
FRANKEL, Boris; Sanayi Sonrası Ütopyalar ( Çev. Kamil DURAND), Ayrıntı Yayınevi, İstanbul, 1991
GIDDENS, Antony ; Modernliğin Sonuçları ( Çev. Ersin KUŞDİL), Ayrıntı Yayınları ,İstanbul, 1994
GÜLEÇ, Kemal; Bilgi Toplumu, Bilim ve Teknoloji Politikası ve Üniversite Sanayi işbirliği 1996 Tisk İşveren dergisi Ağustos sayısı
HAMELINK, Cees J.; “Enformasyon Deviriminden Sonra Yaşam Sürecek mi?” Enformation Devrimi Efsanesi ( De. Yusuf KAPLAN), Rey Yayınları, İstanbul,1991
HAMMER, Michael -James CHAMPY; Değişim Mühendisliği ( Çev. Sinem Gül), Sabah Yayınları, İstanbul, 1994
JEANNIERE, Abel; “Modernite” Nedir ?”, Modernite Versus Modernite ( Der.Mehmet KÜÇÜK) Vadi Yayınları, Ankara, 1994
KAPLAN, Yusuf ( Derleyen ve Çeviren ); Enformasyon Devrimi Efsanesi, Rey Yayınları, İstanbul, 1991
KARACA, Hayrettin; “Sürdürülebilir Bir Yaşam İçin İnsan Verimliliği”, Yeni Türkiye, ( Çevre Özel Sayısı ) Sayı:5 Temmuz Ağustos 1995
KARLUK, Rıdvan; Küreselleşen Dünyada Uluslar arası Ekonomik Kuruluşlar ve Entegrasyonlar. 1995 Eskişehir
KAVRAKOĞLU, İbrahim; “Bilgi Teknolojilerinin Etkin Kullanımı”, Bilgi Teknolojilerinin Toplam Kalite Organizasyon Yapısındaki Yeri Semineri” (03.12.1996), TÜSİAD-KALDER
KENICHI Ohmae; Managing In Borderless World, Harward Business Rewiew, May-June, 1989
KENNEDY, Paul; Yirmi Birinci Yüzyıla Hazırlanırken ( Çev. Fikret ÜÇCAN), Türkiye İş Bankası Kültür Yayını, Ankara, 1995
KESİCİ, İlhan ; Bilgi Toplumunun Özellikleri, Bilişim, Mayıs 1993
KIZILÇELİK, Sezgin- ERJEMYaşar; Açıklamalı Sosyoloji Terimler Sözlüğü Atilla Kitabevi, Ankara, 1994
KOZLU, Cem, Vizyon Arayışları ve Asya Modelleri Ankara 1994 ( İş Bankası Kültür Yayınları
MERİÇ, Emre ; Bilgi Çağı Bilgi Toplumu 22 Şubat 1995 Dünya Gazetesi NAISBITT, John -Patricia ABURDENE; Megatrends 2000 Büyük Yönelimler,
Form Yayınları, İstanbul
NEIL, Wiliam H. Mc.; Dünya Tarihi (Çev.Alaeddin ŞENEL); İmge Kitabevi, Ankara 1994
ÖNAL, H. İnci; Bilgi ve Bilgi Gereksinimleri Temmuz 1993 Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi
PFEFFLER, Jeffey; Rekabetin Üstünlüğü Sırrı : İnsan ( Çev: Sinem Gül), Sabah Kitapları, İstanbul, 1995
Resmi Gazete; 14 Aralık 1999, Sayı:23906
SARUP, Kamala; Temmuz 4, 2006 Capitalism vs Communism: Lessons from history http://www.losangeleschronicle.com
SERDAR, Ziyaüddin ; “Total Recall- Postmodernist Düşüncede Yabancılar, Ötekiler ve Amnezi, Futures”, Mart 1991, ( Çev.Naim ÖZTÜRK), Yeni dergi, Ağustos- Eylül 1994, Sayı:4
ŞAHİN, Haluk; Türkiye ve Bilgi Toplumu Kesinleşmiş Randevu mu Yoksa Hüsn-ü Kuruntu mu?”, Türkiye Günlüğü, Sayı:25, Kış 1993
TARHAN, Okan; “21.Yüzyıll’ın İnsan Kaynağını Yetiştirmekte Üniversitelerin Rolü” MESS Mercek, Nisan 1999
TEKELİ, Hasan; Bilgi Çağı İstanbul 1994 ( Simavi Yayınları ) İstanbul 1994 (Ayrıntı Yayınevi)
TEMİZ, Mustafa ; Bilgi Toplumu İstanbul 1991 ( Seha Neşriyat)
TOFFLER, Alvin ; Gelecek Korkusu Şok ( Türkçesi: Selami SARGUT), Altın Kitaplar Yayınevi, İstanbul, 1981
TOFFLER, Alvin ; Üçüncü Dalga, ( Çev:ali SEDEN), Altın Kitaplar Yayınevi, İstanbul,1981
Türkçe Sözlük; Atatürk Kültür ve Tarih Kurumu, TDK, Ankara, 1988
UNABOMBER; Sanayi Toplumu ve Geleceği, Kaos Yayınları, İstanbul, 1996 WILLIAMS, Raymond ; İkibin’e Doğru ( Çev. Esen TARIM), Ayrıntı Yayınevi
İstanbul, 1989
ZIJDERVELD, Anton C.; Soyut Toplum, (Çev:Cevdet CERİT), Pınar Yayınları, İstanbul, 1985 İnternet Kaynakları: www.bilgitoplumu.org www.bilgiyonetimi.org www.ceterisparibus.net www.deltur.cec.eu.int/kitap/bilgitop.html www.europa.eu www.losangeleschronicle.com