Araştırma alanı olan Alangüllü Yan Havzasını en iyi şekilde temsil edecek yerlerden, 2008 yılı boyunca, bahar dönemi (Mart-Nisan) ve yaz dönemi (Temmuz-Ağustos) olmak üzere iki dönemde, termal suların sulama suyu olarak kullanıldığı tarımsal arazilerden 37 farklı noktada toprak örneklemesi alınmıştır.
Alınan toprak örneklerinde, fiziksel ve kimyasal analizler ile birlikte bazı ağır metal ve iz element tayinleri yapılmıştır. Su örneklerinde ise aynı yıl içerisinde Mart-Nisan(bahar) ve Temmuz-Ağustos(yaz) olmak üzere iki dönemde, jeotermal kaynaklardan ve bunların yoğun olarak bulaştığı dere ve yan derelerden 22 farklı noktada örnekleme yapılmış olup, bu örneklerde kimyasal analizler yanında bazı ağır metal ve iz element miktarları belirlenmiştir. Araştırma süresince alınan toprak ve su örneklerinin analizleri yapılarak, jeotermal suların sahip olduğu kimyasal özelliklerden dolayı çevreye olan etkisi, su ve toprağa bulaşma düzeyleri araştırılmıştır. Bu bağlamda;
1. Araştırma alanında bulunan jeotermal kaynakların boşalım gösterdiği dere ve yan derelerin suları Hıdırbeyli sulama barajında toplanmaktadır. Yaz döneminin kurak aylarında, jeotermal suların yoğun olarak karıştığı derelerden su çekilerek tarımsal amaçlı kullanımı sonucu, jeotermal suların sahip olduğu kimyasal madde ve zararlı etmenlerden dolayı tarımsal arazilerin olumsuz olarak etkilendiği belirlenmiştir.
2. Jeotermal kaynaklardan uzak olan, ancak jeotermal suyun karışım gösterdiği Hıdırbeyli sulama barajı suları ile sulanan topraklardan alınan örneklerde suda çözünebilir toplam tuz içeriği oldukça yüksek bulunmuştur.
Tuzluluk, besin maddelerinin alınımında etkili olan osmotik basıncın bozulmasına ve bitkinin besin maddelerini alamaz hale gelmesine, ortamda su olduğu halde tuz yoğunluğu nedeni ile bu sudan faydalanamayıp ölmesine neden olmaktadır.
Yapılan analizler sonucu jeotermal suların etkili olduğu dere ve yan derelerden yapılmaya devam edilen sulama sonucu toprakta tuz birikiminin, sınır değerlerinin oldukça üzerinde olduğu belirlenmiştir. Analizlerin yapıldığı tarih itibariyle bitkiler için ciddi anlamda tuzluluk tehlikesi söz konusu olmasa dahi, ileriki safhalarda, bu sularla devam edilen sulama işlemi sonucu, tuz birikiminin artarak toprağın çoraklaşmasına neden olacağı söylenebilir.
3. Araştırma alanında bulunan jeotermal suların, yüksek sıcaklıkta ve çözgen yapıda olmasından dolayı bünyesinde bulundurduğu yüksek
konsantrasyondaki bor elementinin, yapılan sulama ile toprakta yoğunlaşması sonucunda bitkilere toksik etki yaptığı ve zarar verdiği analizler sonucu belirlenmiştir. Yüksek bor konsantrasyonuna sahip sıcak özellikteki jeotermal suların soğuk yer altı sularına veya yüzey sularına karışıyor olması tarımsal alanlar için büyük bir tehlike yaratmaktadır. Özellikle termal kaynakların çevresindeki tarım arazilerinde bor konsantrasyonu toksite sınırı olan ve ancak bor toksisitesine dayanıklı bitkilerin yetişebileceği 3 ppm sınırının oldukça üstünde bulunmuştur.
Sonuç olarak jeotermal kaynakların çevreye olan zararlı etkilerini en az düzeye indirmek için yeryüzüne çıkan jeotermal suların tekrar yer altına geri verilmesi (reenjeksiyon) mutlak olarak gereklidir. Böylece toprak yüzeyine çıkan jeotermal suların tekrar yer altına verilmesi ile havzadaki yüksek üretim potansiyeline sahip toprakların olası bor, tuzluluk, ağır metal vb. kirlenmelerinin önüne geçilmesi yanı sıra yer altındaki jeotermal rezervin beslenmesi açısından uygun olacaktır.
KAYNAKLAR DİZİNİ
Akıllı, H. ve Ersöz, M.C., 2002, The Application and The Progress of Geothermal Energy in Turkiye,
Alloway, B., 1990, Heavy Metals in Soils, Blackie and Sou Ltd., Glasgow and London.
Al-Naeem, A.A., 2008, Hidrochemical Process and Metal Composition of Ain Umm-Sabah Natural Spring in Al-Hassa Oasis Eastern Province, Saudi Arabia, Pakistan Journal of Biological Sciences, 11 (2): 244-249.
Altınbaş, Ü. ve Bolca, M., 1995, İçmeler (Seferihisar-İzmir) Jeotermal Kaynakların Çevre Kirliliğine Olan Etkileri Üzerine Araştırmalar.Türkiye Toprak İlmi Derneği İlhan Akalan Toprak ve Çevre Sempozyumu, Ankara.
Altınbaş, Ü., Kurucu, Y. ve Bolca, M., 2000, Seferihisar (İzmir) Yöresi Jeotermal Kaynakların Nicel İçerikleri ve Bunların Çevresel Etkileri Üzerine Bir Araştırma, - E.Ü.Z.F. Dergisi, Bornova-İzmir.
Altınbaş, Ü., Kurucu, Y., Bolca, M., Esetlili, M. T., Özden, N., Özen, F.
ve Türk, T., 2003, Uzaktan Algılama ve Coğrafi Bilgi Sistemi Uygulamalı Temel Kursu Ders Notları. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Toprak Bölümü, İzmir.
Anonim, 2004, Water Pollution Protection Regulation (Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği)
Anonim, 2006, www.zoi.fuw.edu.pl.
Anonim, 2007a http:/www.carsguide.110mb.com/?l=Electromagneti Anonim, 2007, Yıldız Teknik Üniversitesi,
http://www.yildiz.edu.tr/~bay-ram/sgi/saygi_files/sayisa7.gif
Anonymous, 1954, Diagnosis Improvement of Saline and Alkali Soils, Agriculture Handbook, No: 60, USA.
Aydın, G., ve Seferoğlu, S., 1999, Aydın Yöresinde Kullanılan Bazı Sulama Sularının Bor Konsantrasyonlarının Bitki Beslenmesi ve Toprak Kirliliği Açısından İncelenmesi, Yer Deniz Atmosfer Bilimleri ve Çevre Araştırma Grubu, Tübitak.
KAYNAKLAR DİZİNİ (devam)
Ayers, R.S. and Westcot, D.W., 1989, Water Quality For Agriculture.FAO, Irrigation And Drainage Paper 29, Rev.1, p.174.
Badruk, M., 2003, “Jeotermal Enerji Uygulamalarında Çevre Sorunları”, Jeotermal Enerji Doğrudan Isıtma Sistemleri, Temelleri ve Tasarımı Seminer Kitabı, MMO Yayın No: MMO/2003/328-4, İzmir.
Bakaç, M., Kumru, M.N., 1999, Gediz Havzası Topraklarındaki Doğal Radyoaktivite Seviyesi, Çev-Kor Ekoloji Dergisi, Cilt.8, Sayı 30.
Bakaç, M., Kumru, M.N., 2003, Orta Gediz Havzasından (Ege Bölgesi) Toplanan Su, Sediment ve Toprak Örneklerinin İçerdiği Doğal Radyasyon Miktarı, 8th National Nuclear Sciences and Technology Conference, 15-27 October 2003, Kayseri/TURKEY, pp.127.
Balık Şanlı, F., 2004, Elektro-optik ve SAR Uydu Görüntüleri ile Arazi Bitki Örtüsünün Belirlenmesi, Yıldız Teknik Üniversitesi Doktora tezi, İstanbul.
Bergmann, 1993, Ernährungsstörungen bei Kulturpflanzen, Dritte Erweiterte Auflage, Gustav Fisher Verleag Jena, Stutgart.
Bouyoucos, G.J., 1962, Hydrometer Method Improved for Making Particle Size Analysis of Soil. Agr. Journal. Çeviren; Saatçi, F., 1967. E.Ü Ziraat Fak. Dergisi No: 4
Börekçi, M., 1986, Borla Kirlenen Simav Çayının Sulamada Kullaılmasının Toprakta Oluşabilecek Bor Birikmesine Etkileri, Toprak Gübre Araştırma Enstitüsü Yayınları
Burrough, P.A., 1998, Principles Of Geographical Information Systems For Land Resources Assessment, Oxford Universty Press
Data, G. and Bahati, G., 2003, The Chemistry of Geothermal Waters From Areas Outside the Active Volcanic Belt, Department of Geological Survey and Mines, PO Box 9, Entebbe, Uganda.
Delibacak, S., 1996, Aydın İli Germencik Ovası Topraklarının Fiziksel Kimyasal Ve Mineralojik Özellikleri Üzerine Bir Araştırma, E.Ü Fen Bilimleri Enstitüsü, Bornova-İzmir.
KAYNAKLAR DİZİNİ (devam)
El-Bassam, N. and Tğetjen, C. 1977, Municipal Sludge as Organic Fertilizer with Special Reference to the Heavy Metals Constituents in Soil Organic Matter Studies, Vol. 2, IAEE, Vienna , 253 p.
Elmacı, Ö. L., 1995, Güney Marmara Bölgesi Sanayi Domates Alanlarındaki Toprak, Sulama Suyu ve Domates (Lycopersicum Esculentum) Meyvelerinde Ağır Metal İçeriklerinin Belirlenmesi, E.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, İzmir.
Erişen, B., Akkuş, İ., Uygur, N. ve Koçak, A., 1996, Türkiye Jeoloji Envarteri, MTA Yayınları
Esetlili, M. T., 2001, Uzaktan Algılama Tekniği ile Pamuk Ekili Alanlarının Belirlenmesinde Kontrollü (Supervised) Sınıflandırma Yöntemlerinin İrdelenmesi Üzerine Bir Araştırma, E.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi.
Eşder, T. ve Şimşek, Ş., 1977, İzmir-Seferihisar Alanı Çubukludağ Grabeni Dolayının Jeolojisi ve Jeotermal Enerji Olanakları, MTA.
Fiege, N. and Grunwaldt, H.S., 1977, Einordung von Abfallstoffen in Belastunsgrade im Erlass des Hessischen ministers für.
Landsentwicklung, Umwelt, Landwirstchaft Forsch (4)-34179.
Filiz, Ş. ve Tarcan, G., 1997“Geology and Geochemistry of Salihli Geothermal Fields, TURKEY”, Dokuz Eylül University, Geological EngineeringDepartment, 35100-Bornova-İzmir, Turkey
Gamsız, E., 1981, Bor Kaynaklarımız Ve Akarsularda Oluşturduğu Kirlilik DSİ Gen.Müd Toprak Ve Kaynaklarının Karunması Ve Geliştirilmesi Konferansı Bildirgeleri, Cilt 2, Ankara
Gupta, J., Mazumder, D.N., Das, D., Chakrabory, A.K. and Chatterjee A., 1992, “Environmental pollution and chronic arsenicosis in South Calcutta”.
Gemici, Ü. ve Tarcan, G., 2002, Hydrogeochemistry of the Simav Geothermal Field, Western Anatolia, Turkey, J. of Volcanology and Geothermal Research.
KAYNAKLAR DİZİNİ (devam)
Gemici, Ü., Tarcan, G., Çolak, M. ve Helvacı, C., 2004, Hydrogeochemical and Hydrogeological İnvestigations of Thermal Water in the Emet Area (Kütahya, Turkey), Applied Geochemistry.
Gürü, M., 2005, Jeotermal Enerji Kaynaklarının Değerlendirilmesi, Çevreye Genç Bakış, Mart 2005/ Sayı 7.
Goncharuk, E.J. , Sğdorenka, G.J., 1986, Hygienic Regulation for Chemic Substance in Soils, Medicina, Moscow, 320 p.
Gökçen, G., Çakın, A. ve Eroğlu, A., 1995, Jeotermal Uygulamaların Çevresel Etkileri: Balçova Jeotermal Bölgesel Isıtma Sistemi Örneği.
Hakerlerler, H., Anaç, D., Okur, B. ve Saatçi N., 1994., Gümüldür ve Balçova’daki Satsuma Mandarin Bahçelerinde Ağır Metal Kirliliğinin Araştırılması, E.Ü. Araştırma Fonu Proje No: 92-ZRF-47, Bornova-İzmir.
Ilgar, R., 2005, Ekolojik Bakışla Jeotermal Kaynaklara Dualist Yaklaşım, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, C.4, S.13: 88-98.
Jackson, M.L., 1958. Soil Chemical Analysis. Prentice Hall of India, Pvt.
Ltd., New Delhi, p. 1-498.
Jackson, M.L., 1967,. Soil Chemical Analysis. Prentice Hall, of India Private Limited, New Delhi.
Kabata Pendias, A. and Pendias, H., 1979,. Current Problems in Chemical Degration of Soils, Paper Presented at the Conf. on Soil and Plant Analyses in Environment Protection, Falenty/Warsaw, October 29.7.
Kabata Pendias, A. and Pendias, H., 1992, Trace Elements in Soils and Plants, 2 nd. Edition CRC Press, Boca Raton, Ann Arnbor London.
Kılınç, R. ve Yokaş, İ., 1987, Toprak, Bitki ve Su Kaynaklarında Bulunan Radyasyon Miktarları ve Çevresel Önemi, E.Ü.Z.F. Dergisi.
Kloke, A. 1979, Content of Arsenic, Cadmium, Chromium, Fluorine, Lead, Mercury and Nickel in Plants Grown on Contamined Soil, Paper Presented at United Nations-ECE Symp. on Effect of Air-Borne, Pollution on Vegetation, Warsaw, August 20, 192 p.
Kloke, A. 1982, Erläuterungen Zur Klärsch lamm Verordnung and wirtsch, Forsch., Soderhs, 39: 302-308.
KAYNAKLAR DİZİNİ (devam)
Koç, A., 2001, “Çeşme Jeotermal Projesinin Hedefi ve Uygulaması”, Jeotermal Enerji Semineri, s:416
Kun, N., Özcan, Ö. ve Candan, O., 1986, Menderes Masifinde Dev Kuvars Kristalleri, “Journal Of The Faculty Of Science” Vol.8.
Kurucu, Y., Altınbaş, Ü. ve Bolca, M., 2000, Ege'de Pamuk Alanlarının ve Ürün Rekoltesinin Uzaktan Algılama Tekniği Kullanılarak Belirlenmesi. İzmir Ticaret Borsası, İzmir.
Küçüknane, Ö, Ertürk, F. ve Ekimci, E., 2004, “Jeotermal Suların Taş Yapıcı Etkilerinin Önlenmesi”, Ekoloji Dergisi Resmi İnternet Sitesi (www.ekolojidergisi.com.tr/resimler/4-11.pdf), (Erişim tarihi: 10 Ekim 2009).
Lınzon, S.N. 1978, Phytotoxicology Excessive Levels for Contaminants in Soil andVegetation, Report of Ministry of the Environment, Ontorio, Canada.
Lund, J.W., Culver, G. and Lienau, J., 1978, Groundwater Characteristics and Corrosion Problems Associated with the Use of Geothermal Water in Klamath Falls, Oregon, Geo-Heat Center, Oregon Institute of Technology, Klamath Falls,
Mahon, T., Harvey, C. and Crosby, D., 2000, The Chemistry of Geothermal Fluids in Indonesia and Their Relationship to Water and Vapour Dominated Systems, Proceeding World Geothermal Congress, Kyushu– Tohoku, Japan.
Mengel, K. and Kirkby, E.A., 1987. Principles of Plant Nutrition.
International Potas Institute, P.O. Box. CH-3048, Worblaufen-Bern Switzerland
Meteoroloji Bölge Müdürlüğü, 1995, Aydın İline Ait Çok Yıllık Rasat Raporları, Poligon-İzmir.
Mutlu, M.A., 2004, Jeotermal Enerji ve Türkiye’deki Durumu, Dünya’da ve Türkiye’de Enerji Potansiyeli ve Enerji Politikaları Konferans Notları.
KAYNAKLAR DİZİNİ (devam)
Ölgen, K., 2002, Dikili-Çandarlı Kıyılarında CBS İle Çevresel Duyarlılık Derecesinin Belirlenmesi. Türkiye’nin Kıyı ve Deniz Alanları IV.
Ulusal Konferansı, 5-8 Kasım 2002, Bildiriler Kitabı, 2. Cilt, D.E.Ü, İzmir.
Öngür, T., 2003, Jeotermal Sahalardajeolojik ve Jeofizik Arama İlke Ve Stratejileri, Jeoloji Enerji Semineri, s:21-30.
Örüklü, E., 1988, Uzaktan Algılama, Yıldız Teknik Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
Parker, C.R., 1972. Water Analysis By Atomic Absorption Spectroscopy, Varian Techtron Pty, ltd. Springvale-Australia.
Prasad, B. and Bose, J.M., 2001, Evaluation of the Heavy Metal Pollution Index for Surface and Spring Water Near a Limestone Mining Area of the Lower Himalayas, Enviromental Geology. Yönünden Kalitelerinin Tespiti Üzerine Araştırmalar, E.Ü Ziraat Fakültesi Yayın: 197, Bornova-İzmir.
Saatçi, F., Hakerlerler, H., Tuncay, H. ve Okur B., 1988, Izmir Ili ve Civarındaki Bazı Önemli Endüstri Kuruluşlarının Tarım Arazileri ve Sulama Sularında Oluşturdukları Çevre Kirliliği Sorunu Üzerinde Bir Araştırma, E.Ü. Araştırma Fonu Proje No: 127. Bornova – Izmir.
Saatçı, F., Tuncay, H. ve Altınbaş, Ü., 1993, İzmir İli Balçova Bölgesinde Sulamada Kullanılan Bazı Kuyu, Artezyen, Kaynak Ve Dere Sularının Sulama Yönünden Kalitelerinin Tespiti Üzerine Araştırmalar, E.Ü Ziraat Fakültesi, Yayın No:197, Bornova-İzmir.
KAYNAKLAR DİZİNİ (devam)
Sayhan, S., 2005,Kırşehir İl Merkezindeki Jeotermal Suların Fiziksel Ve Kimyasal Özelliklerinin Zamana Bağlı Olarak Değişimlerinin İncelenmesi Ve Coğrafi Açıdan Önemi, Gazi Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi, Coğrafya Bölümü
Schachtschabel, P. and Blume, H.P., 1984, Hartge, K.H. und Schwertmann, U., Lehrbuch der Bodenkunde, F. Enke Verlag, Stuttgart, 441 p.
Scheffer, F. Und Schachtschabel, P., 1989, Lehrbuch Der Bodenkunde, 12 Aufl., Ferdinand Enke Verlag, Stuttgart, 442 P.
Serpen, Ü., 2000. Jeotermal Enerji,İTÜ Petrol ve Doğal Gaz Mühendisliği Bölümü, PMO Yayını,Ocak 2000, İstanbul.
Serpen Ü., 2003, “Hydrogeolocical investigations on Balcova geothermal system in Türkey”, Geothermics.
Soil Survey Staff., 1951, Soil survey manual, U.S. Dep. Agric. Handbk.
No. 18. U.S. Government Printing Office, Washington, D.C. 503 pp.
Şahinci, A., 1987, Jeotermal Sistemler ve Jeokimyasal Özellikleri, Dokuz Eylül Üniversitesi, .Jeoloji Mühendisliği Bölümü, No:24, Bornova-İzmir.
Şahinci, A., 1991, “Doğal Suların Jeokimyası” İzmir Reform Matbaası Şener, S. ve Özkara, M., 1986, Balıkesir Bigadiç Yöresindeki Bor Madeni
Atık Sularının Simav Çayı’na Karışmasının Bölge Topraklarında Meydana Getirdiği Kirlilik Ve Bunun Tarımsal Üretime Etkileri, 86.Çevre Sempozyumu, İzmir.
Tarcan, G., 1995, “Hydrogeological study of the Turgutlu Hot Springs.
Dokuz Eylul Univ.Graduate School of Natural and Applied Sciences.”, Jeotermalde Yer Bilisel Uygulamalar, s:213
Tarcan G., Filiz, Ş. ve Gemici, Ü., 1998 Salihli (Manisa) Jeotermal Alanlarının Hidrojeolojik Ve Hidrojeokimyasal İncelenmesi. Türkiye Petrol Jeologları Bülteni, cilt 10, sayı 1,s: 61-86.
Tarcan, G., 2003. Jeotermal Su Kimyası, Jeotermalde Yerbilimsel Uygulamalar, Yaz Okulu Ders Kitabı, JENARUM, DEÜ Mühendislik Fakültesi, İzmir, Yayın No: 306, s.198–245.
KAYNAKLAR DİZİNİ (devam)
Tarcan, G., 2005, Mineral Saturation and Scaling Tendencies of Waters Discharged from Wells (>150°C) in Geothermal Areas of Turkey, J.
of Volcanology and Geothermal Research.
Tarcan, G., Gemici, Ü., 2003, Water Geochemistry of the Seferihisar Geothermal Area, İzmir, Turkey, J. of Volcanology and Geothermal Research.
Tuncay, H., 1994, Su Kalitesi (I. Basım), Ege Üniv. Ziraat Fak. Yayınları, No: 512, İzmir.
Turoğlu, H., 2000, Fiziksel Planlama Ve Coğrafi Bilgi Sistemleri, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü, 34459 Laleli-İstanbul.
Ul, M.A, Akçay S. ve Gürgülü H., 2007, “Aydın Yöresinde Sulama Yönünden Kuraklık Analizi”, E.Ü Ziraat Fakültesi Dergisi, 44(1):
137-147
Uygan, D.ve Çetin, Ö., 2004, Bor'un Tarımsal ve Çevresel Etkileri:
Seydisuyu Su Toplama Havzası. Köy Hizmetleri Araştırma Enstitüsü, Su Yönetimi Bölümü, Eskişehir II. Uluslararası Bor Sempozyumu, 23-25 Eylül 2004, Türkiye.
Wilcox, L.V., 1955. Classification and Use of Irrigation Water. USDA.
Circ., 969-19
Wolf, B., 1971, The Determination of Boron in Soil Extracts, Plant Materials, Composts, Manures, Water and Nutrient Solutions, Soil Science and Plant Analysis, (2), 363-374.
Yeşin, O., 2003, Türkiye’de Jeotermal Enerji Uygulamaları, 14. Ulusal Isı Bilimi ve Tekniği Kongresi, 3–5 Eylül 2003, Isparta,
Yomralıoğlu, T., 2000 Coğrafi Bilgi Sistemleri Temel Kavramlar ve Uygulamalar, Trabzon.
ÖZGEÇMİŞ
Emrah ASLAN
03.07.1982 tarihinde Erzurum’da doğdu. İlköğrenimini Mimar Sinan İlkokulunda, orta ve lise öğrenimini Mehmet Akif Ersoy Anadolu Lisesinde tamamladı. 2000 yılında girdiği Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Teknolojisi Programından 2006 yılında mezun oldu. Öğrenimine ara vermeden aynı yıl içerisinde Ege Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsünde Yüksek Lisansa başladı.