Araştırma Yöresinin Jeoloji ve Jeomorfolojisi

Araştırma alanının jeolojik oluşumu, Büyük Menderes havzasının jeolojik oluşumu ile aynıdır. Büyük Menderes havzası, Menderes masifi diye tanımlanan başkalaşım kompleksinin tam ortasında yer alır. Büyük Menderes havzası, Büyük Menderes nehrinin ve sel sularının taşıyıp yığmış olduğu Alüviyal topraklardan oluşmuş olup, çevre kayaçlarının özelliği bunu çok iyi yansıtmaktadır. Havzayı çevreleyen kayaçlar iki ana gruba ayrılmaktadır. Bunlardan temeli oluşturanlar, Paleozoik ve daha yaşlı olan Menderes masifi başkalaşımları olarak adlandırılan başkalaşım kayaçlarıdır. İkinci grubu oluşturanlar ise Senezoik (Neojen) yaşlı karasal tortul kayaçlardır( Şekil 3.2)

Havzanın temelini oluşturan kayaçlar alttan üste doğru gnayslar, metavolkanikler, şistler ve mermerlerdir. Bu metamorfik kayaçlar, granit ve gabro türü magmatik kayaçlar tarafından kesilmiştir. Gnaysların mineral bileşiminde;

kuvars, plajioklas, ortoklas, mikroklin, biotit, muskovit, granat ve apatit bulunmaktadır. Şistler; eski tortulların başkalaşım hali olup, mikaşist, muskovit, granat ve kuvarsşist alt gruplarını içerirken, mermerler bölgede genelde dolomitik mermer bileşimindedirler.

Graben sistemine bağlı olarak havzanın çökme olayı günümüzde halen devam etmektedir. Havzayı oluşturan Alüviyonlar bu metamorfik kayalardan türeyen kırıntılardan oluşmuştur. Germencik ovası, Menderes masifinin ortasındaki çöküntüyü izleyerek akan Büyük Menderes nehrinin, değişik zamanlarda taşımış olduğu Alüviyonlardan oluşmuş genç topraklara sahiptir (Delibacak, 1996).

Şekil 3.2. Büyük Menderes Havzasının jeolojik özelliklerini gösteren harita (Kun et al.,1986)

3.4 Materyal

Araştırma materyalini, tarım, sanayi ve turizm yönünden önemli bir bölge olan 8000 hektarlık Aydın-Germencik Alangüllü Havzasında bulunan jeotermal kaynakların direkt veya dolaylı olarak etkilediği, araştırma alanını en iyi şekilde temsil edecek yerlerden seçilerek alınan, termal su ve toprak örnekleri oluşturmaktadır(Çizelge 3.4). Jeotermal kaynak sularından, bunların karıştığı dere ve yan dereler ile bu sularla sulanan topraklardaki mevsimsel değişimleri izlemek amacıyla 2008 yılı boyunca Mart-Nisan ve Temmuz-Ağustos aylarında olmak üzere iki dönem şeklinde örnekleme yapılmıştır. Analizi yapılacak örnekler, alındığı döneme ait olmak koşulu ile örnek numarasının yanına küçük harfler konularak 2008 Mart-Nisan (b), 2008 Temmuz-Ağustos (y), şeklinde sınıflandırılmıştır.

Toprak örneklemesi jeotermal suyun en fazla etkisinin olduğu toprağın üst tabakası olan A horizonundan yapılmıştır. Toprak örneklerinin alınma derinliği toprak özelliğine bağlı olarak yaklaşık 30 cm‘dir. Örnekleme termal kaynakların etkisi altında olan farklı uzaklıktaki arazilerden veya termal sularla sulanan tarım alanlarından alınmıştır.

Bahar ve Yaz döneminde alınan toprak örneklerinde fiziksel ve kimyasal, su örneklerinde kimyasal analizler yapılmış, bunun sonucunda analizlerden elde edilen verilerle her dönem için jeotermal kaynakların su ve toprak üzerine etkileri belirlenmiştir. Verilerin değerlendirilmesi araştırma alanının toprak ve topoğrafik özellikleri dikkate alınarak yapılmıştır.

Çizelge 3.4. Arazi çalışmalarında alınan su ve toprak, örneklerinin dağılımı

Lab No Alındığı Yer Toprak Su

1b, y Alangüllü Termal Tesis Kaynağı X

2b, y Alangüllü Termal Tesis-Roma Hamamı Kaynağı X

3b, y AlangüllüTermal Kaynağın Boşaldığı Dere Yatağı X

4b, y Alangüllü Termal Tesis Kollektör Çıkışı X

5b, y Bozköy Termal Sularının Boşalım Gösterdiği Dere Yatağı X 6b, y Bozköy Termal Sularının Boşalım Gösterdiği Yan Dere Yatağı X

7b, y Bozköy Termal Sularının Boşalım Gösterdiği Dere Sularıyla

Sulanan Dere Yanındaki Tarla X

8b, y Alangüllü-Bozköy-Çamköy Yol Kavşağındaki Termal Kaynak X X

9b, y Çamköy-Bozköy Yol Ayrımı Dere Yatağı X

10b, y Çamur Ilıcası Mevkii Aşağı Termal Kaynağı X X

11b, y Çamur Ilıcası Mevkii Yukarı Termal Kaynağı X X 12b, y Göçenli Tepesi Mevkiisi Hıdırbeyli Deresi Köprü Altı X

13b, y Çamur Ilıcası Mevkii Tuzlu Araziler X

14b, y Termal Kaynak Etkisi Altındaki Hıdırbeyli Köyü Arazileri X 15b, y Termal Kaynak Etkisi Altındaki Hıdırbeyli Köyü Arazileri X 16b, y Termal Kaynak Etkisi Altındaki Hıdırbeyli Köyü Arazileri X

17b, y Termal Kaynak Etkisi Altındaki Hıdırbeyli Deresi X X 18b, y Termal Kaynak Etkisi Altındaki Hıdırbeyli Köyü Arazileri X

19b, y Termal Kaynak Etkisi Altındaki Hıdırbeyli Köyü Arazileri X 20b, y Termal Kaynak Etkisi Altındaki Hıdırbeyli Köyü Arazileri X

21b, y Hıdırbeyli Sulama Barajı Suyu X

22b, y Termal Kaynak Etkisi Altındaki Hıdırbeyli Köyü Tarım

Arazileri X

23b, y Termal Kaynak Etkisi Altındaki Hıdırbeyli Köyü Tarım

Arazileri X

24b, y Termal Kaynak Etkisi Altındaki Hıdırbeyli Deresi X X 25b, y Termal Kaynak Etkisi Altındaki Hıdırbeyli Köyü Tarım

Arazileri X

Çizelge 3.4.‘ün devamı

26b, y Termal Kaynak Etkisi Altındaki Hıdırbeyli Deresi X X 27b, y Termal Kaynak Etkisi Altındaki Hıdırbeyli Deresi X X 28b, y Termal Kaynak Etkisi Altındaki Hıdırbeyli Köyü Tarım

Arazileri X

29b, y Termal Kaynak Etkisi Altındaki Hıdırbeyli Köyü Tarım

Arazileri X

30b, y Çarıklar-Meşeli Köyü Deresi X X

31b, y Alangüllü MTA Kuyusu X X

32b, y Alangüllü Termal Tesisleri Sulama Suyu X

33b, y Hıdırbeyli MTA Kuyusu

34b, y Baraj Çıkışı Sulama Kanalı X

35b, y Baraj Suyu İle Sulanan Hıdırbeyli Köyü Tarım Arazileri X 36b, y Baraj Suyu İle Sulanan Hıdırbeyli Köyü Tarım Arazileri X 37b, y Baraj Suyu İle Sulanan Hıdırbeyli Köyü Tarım Arazileri X 38b, y Baraj Suyu İle Sulanan Hıdırbeyli Köyü Tarım Arazileri X 39b, y Baraj Suyu İle Sulanan Hıdırbeyli Köyü Tarım Arazileri X 40b, y Baraj Suyu İle Sulanan Hıdırbeyli Köyü Tarım Arazileri

Sulama Suyu X X

41b, y Baraj Suyu İle Sulanan Hıdırbeyli Köyü Tarım Arazileri

Sulama Suyu X X

42b, y Baraj Suyu İle Sulanan Alangüllü Köyü Tarım Arazileri

Sulama Suyu X X

43b, y Baraj Suyu İle Sulanan Alangüllü Köyü Tarım Arazileri

Sulama Suyu X X

44b, y Baraj Suyu İle Sulanan Alangüllü Köyü Tarım Arazileri

Sulama Suyu X X

45b, y Baraj Suyu İle Sulanan Alangüllü Köyü Tarım Arazileri

Sulama Suyu X X

46b, y Germencik İlçesi Mesudiye Mahallesi Tarım Arazileri X 47b, y Termal Kaynak Etkisi Altındaki Dağkaraağaç Köyü Tarım

Arazileri X

48b, y Termal Kaynak Etkisi Altındaki Dağkaraağaç Köyü Tarım

Arazileri X

49b, y Termal Kaynak Etkisi Altındaki Hıdırbeyli Köyü Tarım

Arazileri X

3.5 Yöntem

3.5.1. Örneklerin Analize Hazırlanmasında Uygulanan Yöntemler Toprak örnekleri 2 kg‘lık naylon torbalar içinde laboratuara getirildi.

Laboratuar koşullarında hava kurusu hale getirilerek tahta tokmakla dövüldü ve 2 mm‘lik elekten geçirilerek analize hazırlandı (Soil Survey Staff, 1951; Jackson, 1958).

Su örnekleri, önceden saf su ile yıkanan ve örnek alınan su ile 2 kez çalkalanarak 2,5 ve 5 lt‘lik polietilen bidonlar içerisinde laboratuara getirildi.

Buzdolabında saklanan örneklerden iz element ve ağır metal için ayrılanlara HCl ve HNO3 ilave edilerek pH=2‘ye düşürüldü (Saatçı vd., 1988). Örnekler, analizler boyunca karanlık bir ortamda saklandı.

3.5.1.1 Toprak örneklerinin analizinde kullanılan yöntemler

Toprak Reaksiyonu (pH): Saf su ile doygun hale getirilen örneklerde pH, cam ve kalomel elektrotlu pH-metre ile ölçüldü (Jackson, 1967).

Suda Çözünebilir Toplam Tuz: Saf su ile doygun hale getirilen örneklerin

―ohm‖ cinsinden direnci Backman geçirgenlik aleti kullanılarak saptandı ve toplam tuz ilgili grafikten bulundu (Soil Survey Staff, 1951).

Kireç (CaCO3): Scheibler kalsimetresi yardımıyla volumetrik CO2

çıkışından yaralanarak hesap yoluyla belirlendi (Schlichting ve Blume, 1966).

Organik Madde: Schlichting ve Blume (1966) tarafından verilen yöntemle

% olarak tayin edildi.

Bünye: Toprak örneklerinin fiziksel özelliklerinden olan tane büyüklüğü dağılımı, yani %Kum, %Mil, %Kil fraksiyonları hidrometre yöntemi uygulanarak belirlenmiştir (Bouyoucos, 1962). Her fraksiyon için bulunan veriler bünye üçgenine uygulanarak toprak örneklerinin bünyeleri saptanmıştır (Black, 1965).

3.5.1.2 Su örneklerinin analizinde uygulanan yöntemler

Su örneklerinde buharlaşma kalıntısı; 110⁰C‘de buharlaştırılarak ve filtrasyon sonucu hesaplanarak, pH; cam elektrotlu pH-metre kullanılarak, elektriksel geçirgenlik ise kondüktometre cihazı ile belirlendi. Na ve K flamefotometrik, Ca + Mg 0.01 N EDTA yöntemiyle ölçüldü. Cl^- ayarlı 0.05 N AgNO3 çözeltisiyle titre edilerek saptandı (Anonim, 1954). SO4-2

, BaCl2 ile çöktürülerek gravimetrik yolla, CO3

ve HCO3

ise fenolftaleyn ve metil oranj indikatörleri varlığında 0.1 N HCl çözeltisiyle titre edilerek tayin edildi (Tuncay, 1994). Bor analizinde Azometin-H Yöntemi kullanıldı (Wolf, 1971). SAR ve RSC özel formülleriyle hesaplandı. Suların kalite bakımından sınıflandırılması, ABD Riverside tuzluluk laboratuarı özel grafik sistemine göre yapıldı (Anonim, 1954).

Bazı iz elementler ve ağır metallerin (Fe, Cu, Zn, Mn, Co, Ni, Cr, Cd ve Pb) tayini için su örnekleri buharlaştırılarak 10 misli deriştirildi. Derişik örneklerdeki elementler A.A.S kullanılarak analiz edildi (Parker, 1972).