Web Sitesi Kavramı

Web sitesi, İnternet üzerinde uygun formattaki bilgiyi barındıran ve bir tarayıcı aracılığı ile erişilebilen birbirine mantıksal olarak bağlanmış olan Web sayfalarının ve hizmetlerin bütünüdür. Bir Web sayfası İnternet üzerinde büyük oranda Hipermetin Aktarım Protokolü (HTTP – Hypertext Transfer Protocol) kullanarak bilgi iletişimine açık olan, Hipermetin İşaret Dili (HTML - Hyper Text Markup Language) veya Genişletilebilir İşaretleme Dili (XML - Extensible Markup Language) kodlama sistemi ile oluşturulmuş çoklu medya barındıran sanal bir ortamdır. Bir web sitesi, HTTP başta olmak üzere Güvenli Hipermetin Aktarım Protokolü (HTTPS - Secure Hypertext Transfer Protocol), Dosya Transfer Protokolü (FTP - File Transfer Protocol), E-posta Gönderme Protokolü (SMTP - Simple Mail Transfer Protocol), E-posta Alma Protokolü (POP3 - Post Office Protocol 3) ve hatta gerçek zamanlı veri akışı (streaming media) hizmeti veriyor olabilir.

Bir Web sayfası, İnternet’e uyumlu farklı bilgileri barındırır ve kullanıcı sunucu üzerinden tutulan sayfaya bir tarayıcı aracılığı ile erişir. Bu bilgiler genellikle HTML veya XML biçimindedir ve başka Web sayfalarına hipermetin bağlantıları içerebilir. Tanımdan da anlaşılacağı gibi İnternet ile Web birbirlerine çok yakın anlamlar taşısalar ve genellikle birbirlerinin yerine kullanılsalar da aslında farklı kavramlardır. İnternet herkese açık olan küresel bir ağdır; Web ise, bu ağ üzerinde hizmet veren bir alt kümedir. İnternete bağlı bilgisayarlar farklı yollardan birbirleri ile iletişime geçip veri alışverişinde bulunabilirler. Web, metin ve grafik başta olmak üzere farklı ortamların kullanılması ile hazırlanabilen sayfalardan oluşan bir iletişim ve yazılım sistemidir.

İnternet üzerinden sağlanan Web hizmeti, kullanıcılar ve sunucular üzerine kurulu bir sistemdir. Web sisteminin çalışması Web sayfalarını taşıyan sunucu, kullanıcı ve sunucu iletişimini sağlayan protokoller ve Web sayfaları hazırlamaya imkan veren temel kodlama dillerine bağlıdır. Web sitesine ait dosyaları barındıran sunucu ile bu bilgilere erişmek isteyen kullanıcı arasındaki iletişim TCP/IP protokollerine uygun olarak yapılır. Kullanıcılar İnternet üzerinde aradıkları Web sitesine tarayıcıları yardımı ile bağlantılar ve Tekdüzen Kaynak Konumlayıcı (URL - Uniform Resource Locator) adresler sayesinde ulaşırlar.

75

4.6.1. Kullanıcı/Sunucu Mimarisi

Kullanıcı/sunucu mimarisi Web sitelerinin yayımlanmasında kullanılan bir modeldir. Web sisteminde, kullanıcılar sunucu üzerindeki Web sitesine erişebilmek için bilgisayarlarına yüklenmiş olan tarayıcılarını kullanırlar. Tarayıcı yolu ile sunucuya gönderilen talebe karşılık gelen cevabın içeriği kullanıcının tarayıcısında gözükür. Bu süreç dört adımda özetlenir:

• Sunucu ile bağlantının kurulması • İsteğin Web servisine iletilmesi • Sunucudan cevabın gelmesi • Sunucu ile bağlantının kesilmesi

Bu süreçler, Web üzerinde iletişim kurallarını tanımlayan ve düzenleyen İnternet iletişim kuralları dizisinin (TCP/IP protokolleri) uygulama katmanında çalışan HTTP’yi oluştur. Kullanıcı/sunucu iletişim yöntemi, işlem yükünü kullanıcı ile sunucu arasında dağıtan ve kullanıcıya standart arabirim sağlayan verimli yöntemlerden biridir.

4.6.2. Hipermetin Aktarım Protokolü (HTTP)

Kullanıcı/sunucu yönteminde, kullanıcılar ile sunucular arasında iyi tanımlanmış bir iletişim sözleşmelerini ortaklaşa kullanmalarından kaynaklanan özel bir ilişki vardır. HTTP (Hypertext Transfer Protocol) Web üzerinde iletişimin kurallarını tanımlayan protokoller bütünüdür. İnternet üzerindeki Web sitesi adresleri “http” ifadesi ile başlar: http://www.itu.edu.tr. Web üzerindeki tüm sunucu ve istemciler çoklu ortam dosyalarını gönderip alabilmek için HTTP dilini konuşmak zorundadır. Web tarayıcılar HTTP dışında diğer İnternet protokollerini de kullanabilirler ve bu sayede e-posta yönetimi, FTP sunucularından bilgi edinme gibi işlemleri de gerçekleştirebilirler.

HTTP’nin en önemli özelliklerinden birisi dosyaların diğer dosyaları referans gösterebilmesidir (Dikener, 2002). Bir Web sayfasındaki bağlantıları takip ederek ağ üzerindeki başka Web sayfalarına ulaşmak mümkündür. Web’in diğer İnternet hizmetlerinden üstünlüğünü sağlayan özellik HTTP sisteminin sınırsızca dolaşıma izin vermesidir.

76

4.6.3. Barındırma (Hosting) ve Sunucu

Sunucu genel anlamında, diğer ağ bileşenlerinin (kullanıcıların) erişebileceği, kullanımına ve/veya paylaşımına açık kaynakları barındıran bilgisayar birimidir. Web sunucusu ise İnternet üzerinde bir Web sitesinin yayından sorumlu olan ve belirlenen protokollere göre hizmet veren sunucudur. Barındırma, sunucu özelliğine sahip bir bilgisayarda belirli bir Web sitesine ait sayfaların ve diğer dokümanların tutulmasıdır. Barındırma işlemini yerine getiren sunucular İnternet’te site yayınlamak için özel olarak üretilmiş, İnternet omurgasına çok hızlı bağlantısı olan, yüzlerce kullanıcıya aynı anda hizmet verebilecek gelişmiş bilgisayarladır. Günümüzde barındırma işini yapan yüzlerce firma vardır ve genellikle Web sitelerine ait dosyalar bu firmaların sunucularından alanlar kiralanarak saklanır. Ancak İnternet bağlantısı olan her bilgisayarı kapasitesi kısıtlı ufak bir sunucuya dönüştürmek de mümkündür.

4.6.4. Alan Adı (Domain) ve URL

Kullanıcının Web sitesine ve dolayısıyla ona ait dosyaları barındıran sunucuya erişimi sağlayan sistem TCP/IP protokol kümesinin uygulama katmanında çalışan İnternet Alan Adı Sistemidir (DNS Domain Name System). DNS İnternet uzayını bölümlemeye ve bölümleri adlandırmaya yarayan bir sistemdir.

İnternet ağı içindeki her bir bilgisayar veya sunucu kendisine atanmış bir IP (Internet Protocol) adresine sahiptir. IP adresi ağa bağlı bilgisayarların ağ üzerinden birbirlerine veri yollamak için kullandıkları adrestir. Dolayısıyla aynı yerel ağın içinde bulunmayan bilgisayarlar İnternet içerisinde IP adresleri ile iletişimlerini sağlarlar. Günümüzde yaygın kullanımda olan 4. nesil IP adresleri 32 bit boyunda olup, noktalarla ayrılmış 4 adet 8 bitlik sayıyla gösterilirler. Örneğin: 160.75.57.26. Web’e tarayıcıları ile bağlanan kullanıcılar farklı Web sitelerinin IP adreslerini hatırlamaları zor olduğu için Web siteleri kolay akılda kalabilen Web adreslerine sahip olurlar. DNS sunucuları, İnternet adreslerinin IP adresi karşılığını kayıtlı tutmaktadır. DNS sisteminin temel görevi girilen Web adreslerini IP adreslerine çevirmektir.

İnternet ağındaki milyonlarca dokümana ve Web sitesine erişimin sağlanması için tanımlanmış genel standartlar gerekir. İnternet üzerindeki Web adreslerinin yönetimi Tekdüzen Kaynak Konumlayıcı (URL - Uniform Resource Locator) standart format ile sağlanır. Bu sayede milyonlarca kullanıcı ve Web sitesi arasındaki veri iletişimi

77

doğru olarak yapılabilmektedir. URL, İnternet üzerinde erişilmek istenen servisleri belirlemek ve tanımlamak için kullanılan Web adresidir. Dolayısıyla URL, İnternet kullanıcılarının bir kaynağa nasıl ulaşabilecekleri veya bilgiyi nerede bulabileceklerini gösteren açıklama adresidir (Dinler, 1998).

Web tarayıcının adres çubuğuna girilen URL satırının genel komut formatı aşağıdaki gibidir (Yeniad, 2006):

<servis>://<adres>/<dizin>/<dosya>

Web tarayıcıları üzerinden farklı İnternet servisleri kendine has protokoller yardımı ile kullanılabilir. Web erişimi için http, FTP erişimi için ftp, Gopher için gopher kullanılır. Aşağıda farklı erişimler için örnekler verilmiştir:

http://www.itu.edu.tr ftp://ftp.anadolu.edu.tr/ gopher://gopher.itu.edu.tr/

http://www.rfid.itu.edu.tr/iletisim.html

Web tarayıcısının adres çubuğuna site adı girildikten sonra hangi dosyaya gidileceği bilgisi girilmez ise tarayıcı sitenin giriş sayfasına yönlenecektir.

Kullanıcıların daha kolay erişebilmesi için Web adresleri birkaç gruba ayrılmış ve her grubu tanımlayan kısaltmalar belirlenmiştir (Tablo 4.1). Ayrıca her ülke ait farklı kısaltmalar da kullanılmaktadır. Yani, bir Web sitesinin adresi genellikle belirlenen uygun bir ad ve sitenin dahil olduğu grubun ve ülkenin kısaltması şeklindedir.

http://www.itu.edu.tr adresi incelenecek olursa;

World Wide Web Küme

http:// www . itu . edu . tr

78

Tablo 4.1: Bazı Temel Kümeler Ve Kodları

Kısaltma Anlamı

.com Ticari kurumlar .edu Eğitim kurumları .gov Devlet kurumları

.info Bilgi servisi sağlayan kurumlar .k12 İlköğretim ve ortaöğretim .mil Askeri kurumlar .net İnternet servis sağlayıcıları .org Kar amacı gütmeyen kurumlar