İnternetin Sağladığı Hizmetler (Servisler)

İnternet’e bağlı bilgisayarların iletişimi İnternet İletişim Kuralları Dizisi veya İnternet Protokol Takımı olarak adlandırılan TCP/IP (Transmission Control Protocol/ Internet Protocol) iletişim protokolü üzerinden sağlanır. Yaklaşık 100 protokolden oluşan TCP/IP protokol seti, İnternet üzerinden veri alışverişinin nasıl gerçekleşeceğini belirler. Bu protokol seti sayesinde bilgisayarlar, bünyelerindeki yazılım ve donanım farklılıklarından etkilenmeksizin birbirleriyle haberleşirler (Yeniad, 2006). TCP/IP'de, yollanan veriler katmanlara göre paketlenerek yollanır ve alıcıda bu paketler teker teker açılıp veri ulaştırılır. Bu katmanlar dörde ayrılabilir:

71

• Uygulama: Bu katmanda veriyi göndermek isteyen uygulama ve kullandığı dosya formatı bulunur. Örneğin "HTTP üzerinden HTML formatında yazılmış İTÜ ana sayfası"

• Taşıma: Bu katmanda verinin ne şekilde gönderildiği gösterilir. TCP veya UDP gibi protokoller bu katmandadır.

• Ağ (IP): Bu katman, IP adreslerinin yani gönderen ve alıcı bilgilerinin veriye eklendiği noktadır.

• Fiziksel: En alt katman olan fiziksel katmanda ethernet ve modem gibi protokoller bulunur.

Bu yöntem ile yollanan veri, yollama şekli ve iletim yolu birbirinden ayrılarak bağımsız olarak çalışmayı kolaylaştırır. Örneğin, farklı uygulama katmanlarından çıkan bilgiler için farklı taşıma protokolleri gerekmez.

TCP/IP iletişim sistemi ile çalışan İnternet altyapısı üzerinde farklı amaçlara yönelik farklı yapıda servisler kullanılmaktadır. Bu teknolojilerin çeşitleri ve olanakları sürekli gelişmektedir. Bu servislerden bazıları hakkında temel bilgiler aşağıda verilmiştir.

4.5.1. Dosya Transfer Protokolü (FTP)

İnternete bağlı bir bilgisayardan diğerine (her iki yönde de) dosya aktarımı yapmak için geliştirilen bir İnternet protokolü ve bu işi yapan uygulama programlarına verilen genel addır. FTP (File Transfer Protocol) özellikle paylaşıma açık programların yüklenmesinde ve dağıtımında hız açısından büyük avantajlar sunmaktadır. Kişisel sayfaların güncellemeleri de bu protokol ve program sayesinde gerçekleştirilmektedir.

4.5.2. Elektronik Posta (e-Mail)

Elektronik posta, ağdaki bilgisayarlar arasında mesaj alış verişi için kullanılan bir servistir. Bu hızlı, güvenli ve ücretsiz imkan, her gün milyarlarca e-postanın dünyanın çevresinde alıcılara ulaşmasını sağlamaktadır. E-postalarda metin iletileri dışında sesli, görüntülü belge ve program da iliştirmek mümkündür. E-posta servisi İnternet dışında çok çeşitli kamu ve ticari ağlar için de kullanılmaktadır. İnternet ve diğer ağlar içinde kullanılan farklı e-posta sistemleri ve yazılımları vardır. E-posta,

72

özel yazılımlarla alınıp gönderilebilen bir servis olmasına karşın günümüzde çok sayıda web tabanlı e-posta adresi sunan site, web üzerinden e-posta iletimini ve alınmasını sağlamaktadır. E-posta hedefine ulaşırken pek çok noktadan geçer ve bu noktalardan mesajın içeriğine erişmek mümkündür. Ayrıca bu geçiş noktalarında veri kaybına uğrama ihtimali de vardır. Dolayısıyla e-posta için tam güvenli bir iletişim servisi olduğunu söylemek mümkün değildir.

4.5.3. Sohbet (IRC)

IRC (Internet Relay Chat), farklı kullanıcıların eşzamanlı olarak mesajlaşabildiği bir ortamdır. Bu hizmet ile gönderilen mesaj çok kısa bir süre içerisinde karşı tarafa iletilmektedir. Günümüzde birçok yazılım ile İnternet kullanıcıları bu hizmetten yararlanmaktadır. IRC ile sesli ve görüntülü iletişim olanağı da vardır (Mumcu, 1997).

4.5.4. Gopher

Gopher, hem bir protokol hem de bir yazılım paketidir. İnternet ağı üzerindeki merkezlerden bilgi aramak, bilgiye erişmek ve bu bilgileri göstermek için tasarlanmıştır. İstemci/sunucu modeli ile çalışan Gopher ile kullanıcılar ilgi duydukları bilgiye sahip sunuculara çevrimiçi bağlanırlar. Kullanıcılar Gopher ile ağaç yapısı şeklindeki bir dizi menüyü izleyerek ve istenen belgeleri ya da menü seçeneklerini belirtmek için arama araçlarını kullanarak etkileşimde bulunurlar (Mumcu, 1997).

4.5.5. Web (World Wide Web)

Yazı, resim, ses, film, animasyon gibi pek çok farklı format ile sunulan verilerin bir tarayıcı yardımıyla izlenebildiği ortama verilen isimdir (Hofstetter, 2001). World Wide Web, Web ya da W3, Internet kullanıcıları tarafından en fazla tercih edilen ve kullanılan platformlarından biridir.

Web, bilginin İnternet üzerinde paylaşımına izin veren hipermetin (hypertext) üzerine inşa edilmiş bir sistemdir (Hofstetter, 2001). Hiper-metin kelimesi bir bağlantıya sahip olan kelime anlamına gelmektedir. Web üzerinde bir hiper-metine tıklandığı zaman bilgisayar o bağlantının gösterdiği adresteki bilgiye ulaşmaya çalışır.

73

Gopher’da kullanılan menülü sistem, Web’de çoklu ve erişimi daha kolay bir sistem olarak karşımıza çıkar. Bu hiper ortam, bir dokümandan başka bir doküman çağrılmasına (navigate) imkan verir ve bütün bu farklı yapıdaki veriler uygun bir standart ile bir arada kullanılıp bir Web tarayıcısında (browser) görüntülenir. Web ortamı, e-posta, ftp gibi diğer bazı İnternet servislerini de barındırır (Mumcu, 1997). Web, Cenevre CERN Fizik Laboratuarı’nda çalışan Tim Berners-Lee ve Robert Cailliau adlarındaki iki fizikçi tarafından 1989 yılında geliştirilmeye başlanmış ve 1991 yılında kullanıma açılmıştır. Web ilk kullanıma açıldığında salt metin tabanlı olarak çalışmaktaydı (Hofstetter, 2001). 1993 yılın Ocak ayında tüm dünyada toplam 50 adet web sitesi yayındadır. Şubat 1993 yılında, National Center for Supercomputere Applications (NCSA) webi çok daha kolay kullanmaya izin veren grafik tabanlı kullanıcı arayüzü olan Mosaic’i kullanıma sürmüştür. İlerleyen yıllarda web sitesi sayısı artmış Web’in İnternet trafiği içindeki payı giderek büyümüştür. Yaygın olarak kullanılan bir bilgisayar işletim sistemi içinde gelen tarayıcı ile 2000li yıllara doğru Web kullanıcıların çok daha rahat ulaşabilecekleri bir ortam haline gelmiştir. Bugün W3C World Wide Web Konsorsiyumu, Web için her türlü gelişmeyi ve standartları yöneten birimdir. Konsorsiyum ortak bir dil geliştirmek için lider rol üstlenmektedir.

Web’in kısa sürede tüm dünya üzerinde yaygınlaşmasının temel nedenleri aşağıda sıralanmıştır:

• Web servisi İnternet bağlantısı olan herkese açık ve kolay erişilir bir sistemdir. Herhangi bir işletim sisteminden bağımsız veya farklı donanımlar üzerinde çalışabilir.

• Web üzeriden bilgiye erişmek, bilgiyi paylaşıma sunmak çok kolay ve hızlıdır.

• Web tarayıcıları kullanıcı dostu arayüzlere sahiptir ve kullanılması ve öğrenilmesi kolaydır.

• Web içerik olarak dinamik bir yapıya sahiptir. Birçok farklı ortam Web içerisinden kullanılabilir. Başka İnternet servislerini Web üzerinden kullanmak mümkündür.

74