Silahdar Seyyid Mehmet Paşa'nın Sadaret Öncesi Memuriyet Hayatı ve Yönetimdeki Etkis

Birinci bölümde bahsedildiği üzere Kara Silahdar (Seyyid Mehmet) on altı yaşında İstanbul'a gelerek aşçıbaşılıkla tanışmış, dayısı Sürre Emini Süleyman Ağa'nın saray mutfağında Helvahane’ye çırak edinmiştir. Daha sonra 1759-1760 yıllarında Zülüflü Baltacılar Ocağına kaydedilmiştir. 1762'de ise Enderun'da hazine odasına alınarak ikinci yazıcılık görevine başlamıştır. O zamanlar kardeşi Mustafa Ağa Şehzade Abdülhamid'in kahvecibaşısı olduğundan kardeşi aracılığı ile veliaht'a intisab fırsatı bulmuştur. Böylece Sultan Abdülhamid'in en güvenilir adamları haline gelen Seyyid Mehmet,102 Abdülhamid padişah olur olmaz Has odaya alınarak mabeyinci, yirmi gün sonra hazine kethüdası103 ve 1775 Mart'ında Silahdar-ı Şehriyar-ı104

olmakla Osmanlı sarayının en nüfuzlu şahsiyetlerinden biri olmuştur.

Kara Silahdar Mehmet Paşa'dan evvel Yeniçeri Ağası Kalafat Mehmet'in 1 Eylül 1778'de sadarete getirilişinde Kırım'la ilgili anlaşmazlıklar dolayısıyla Rusya ile girişilecek harple alakalı olarak yapılacak hazırlıklarla bağlantısı bulunmaktadır. Padişah görevlendirme Hatt-ı hümayununda yeni sadrazamdan Cebehane, Tophane, Tersane ve Baruthane'nin ikmaline, mühimmat ve zahire teminine çalışmasını istemekteydi. Savaş söz konusu olduğundan daha önceki tecrübeliler Muhsinzade

102

I. Abdülhamid'in cülusundan itibaren kendi yakın çevresinde yaptığı değişiklikler nedeniyle kilit görevlere "intisab" düzeni ölçüsüyle tayinler yapılıyordu. Bu atamalar onun yakın çevresini oluşturuyordu. Hazine Kethüdası Seyyid Mehmet Efendi de onun yakın çevresini oluşturan şahıslardan birisiydi. (Sarıcaoğlu, a.g.e, 2001a, s. 139).

103 _{Küçük Kaynarca Antlaşmasına duyulan memnuniyetsizlik dolayısıyla Padişahın arayış içinde}

bulunduğunu yazan Cevdet Paşa, yakınlarının nüfuz yarışında olduklarını ve Hazine Kethüdası Mehmet'in (Karavezir) bunların başında yer aldığı belirtir. (Sarıcaoğlu, a.g.e, 2001a, s. 139). Ayrıca Kethüda'nın tertiplerine dair ayrıntıları da Cevdet Paşa, belirtmektedir. Bu nüfuz yarışında olan Kethüda Seyyid Mehmet'in ağırlığı 4 Ağustos 1774'de (26 Cumadelula 1188) Muhsinzade'nin vefatıyla belirginleşti. (Süleyman Efendi, a.g.e, s. 28).

104 _{Bazı tarihlerin yazdığına göre Padişah kendisine uyacak bir sadrazam aramaktayken bazılarının}

teşvikiyle "Kara Silahdar" adı ile anılan Silahdar-ı Seyyid Mehmet Efendi'yi bulmuş, sadarete yetiştirmek üzere kethüda tayin ettirmiştir. (Cevdet, a.g.e, s. 119).

Mehmet Paşa ekibinden kalanlar işbaşına getirildi. Kethüdalık ve Çavuşbaşılıkla birlikte Muhsinzade'nin kadrosundan damadı, hazine katibi, mühürdarı gibi kimseler ve bunların zadeleri aynı yıl Şevval tevcihatında yer almışlardı.105

I. Abdülhamid saltanatında güç kazanan Silahdar Kara Mehmet'in nüfuzu da böylece daha ileri seviyeye ulaşıyordu. Seyyid Mehmet, bu nüfuzunu genellikle hayır işlerinde kullandığı için müdahaleler hep olumlu sonuç vermiş, bu da etkisinin daha da artmasını sağlamıştır.106

Padişah üzerinde tesis ettiği nüfuz o derece kuvvetliydi ki bu tarihlerde sadaret makamına gelen vezirler, makamlarında kalabilmek için onu kollamak, onunla iyi geçinmek zorundaydılar. Seyyid Mehmet Efendi, padişahın büyük teveccühünden istifade ile iyice güçlenerek sarayda kendisine rakip olabilecekleri birer suretle uzaklaştırdığı gibi sadrazam azil ve tayinlerinde de etkili oldu.107

Gerek Sadaret Kethüdası Mustafa Efendi'nin ve gerekse Derviş Mehmet Paşa'nın azillerinde,108 Darendeli Mehmet Paşa'nın sadarete getirilişinde109 ve azlinde, Kalafat Mehmet Paşa'nın sadarete getirilişinde ve azlinde ve vefatından sonra Halil Hamid Paşa'nın sadarete getirilişinde110

I. Abdülhamid'in büyük itimadını kazanmış olan Kara Silahdar namı ile meşhur olan Seyyid Mehmet'in büyük tesiri olmuştur.

105 _{Sarıcaoğlu, a.g.e, 2001a, s. 142.} 106

Komisyon, Bilinmeyen Kapadokya Gülşehir, Gülşehir Belediye Başkanlığı, (Nevşehir, 1998), s.19.

107

Uzunçarşılı, a.g.e, 2003, s. 428.

108 _{Azl-i Sadr-ı azam Derviş Paşa}

Ve zilkadenin yirmi beşinci günü (5 Ocak 1777) vezir olan Derviş Paşa segeri tedbil saray-ı hümayuna davet olunup vardıkta Mühr-i şerif istirdat olunup Kazbekçi Ağa mübaşereti ile Şeyhü'ül- islam Esat Efendi dahi vakti tulu-ı şemsde kayıkla saray-ı hümayuna alınıp Hünkar Silahdar-ı olan Mehmet Efendi'ye (namı diyer Kara Silahdar) gelüp Hünkar kapıcılar kethüdası ağa dahi paşa kapısına gelüp mazulün hazinesini temhir ettikten sonra Silahdar Ağa ile vezir kethüdası tedbil sarayı hümayuna varup huzur-ı faizü'n nur-ı husrevaneye müsal oldukta hatem-i vekaleti kübra kendüye erzani buyrulmağla müfti-i enam Esad Efendi ile bile hem inan Paşa kapısına geldikten ve selefi balıkhanede üçgün meskten sonra Gelibolu'ya icla olundu ve ahz-i mührün beşinci günü vezir müftü efendi konağına gitti. (Şemzanizade, a.g.e, s. 45).

109 _{Derviş Mehmet'in sadaretten alınmasından sonra 5 Ocak 1777'de (25 Zilkade 1190) görevi}

devralan isim on beş gün önce Silahdar Kara Mehmet Ağa'nın iltimasıyla kethüdalığa getirilen Darendeli Mehmet Paşa'dır. Bu tayinin arkasında Seyyid Mehmet'in olduğunu bilenlerin "madem ki

Kara Silahdar, ara yerdedir bu vezir dahi yüz ağırdamaz" biçiminde sözler kullanılmıştır. (Ruzmerre,

Türk Tarih Kurumu Kütüphanesi, Yazma, nr.58, s. 7).

110 _{Babiali ahvalini yakından bilmesi sebebiyle Karavezir demekle meşhur Silahdar Seyyid Mehmet}

Efendi'nin güvenini kazandı ve onun tarafından himaye edildi .Onun tavsiyesiyle büyük tezkireci oldu (1779). Karavezir'in sadrazam olmasıyla birlikte yedi ay gibi kısa süre sonra reisü'l-küttab tayin edildi. Çok geçmeden Sadrazam kethüdalığına getirildi (1780). (İzgöer, a.g.m, s. 125). "Sadr-ı esbak merhum

Silahdar Mehmet Paşa'nın hüsn-i terbiyye ve sevkiyle amedcilikten büyük tezkerecilik hizmetine takdim ve çok geçmeden hasret-keş-i hacegan-ı divan olan riyaset-i küttab hizmet-i celilesiyle noksaniyyet-i itibarı tekmil ve tetmim olunup yedi-sekiz mahdan sonra sadaret-i uzma keyhüdalığiyle ser-efraz ve o esnada İzzet Mehmet Paşa saniyen sadarete gelüp müşarünileyhin kiber-i nefs ve ta'ayyününden müşmeiz olup kethüdalıkdan azlini niyaz ve ba'de'l-azl tersane emaneti mansıbiyle