Sigortanın maliyetleri

Bir önceki bölümde bahsetmiş olduğumuz faydaların yanında, sigortanın maliyetleri de söz konusudur. 42

Sigorta işletme maliyeti:

Sigorta işletmeleri, organizasyon yapılarını kurmaktadırlar. Bu organizasyon yapılarında, prim toplanması, hasar ödemeleri, muhasebe bilgi kayıtlarının tutulmasını ve gerekli yatırımın yapılması sağlanmaktadır. Bu tür organizasyonların kurulmaları ve işlemeleri sigorta işletmeler için birer maliyet unsurudur.

Moral rizikolar artar:

Moral Riziko, genel bir ifadeyle, sigortalının tutum ve alışkanlıkları ile ilgilidir. Sigortalının işlerinde ve sigortacı ile olan ilişkilerinde dikkatli, titiz ve dürüst olması esastır. Kendisini sigortalı değilmiş gibi sakınması gerekir. Ancak sigortalının hileli ve abartılmış taleplerde bulunmak suretiyle kar sağlamak için sigorta teminatı satın aldığı görülmektedir.

Moral Riziko, daima hileyi ve dürüst olmamayı ifade etmez. Örneğin; sigortalının işyerinde çalıştırdığı kişilerin güvenliğine dikkat etmemesi, mallarını korumada gerekli özeni göstermemesi de moral riziko örnekleridir.

1.4. SİGORTA TÜRLERİ

Ani ve beklenmedik risklere karşı, önceden ödenen prim karşılığında olası riskin sigorta şirketine transferini kapsayan iki taraflı sözleşmeye sigorta denir.43 Sigortacılık faaliyetleri dünyanın her ülkesinde devlet tarafından düzenlenmekte ve denetlenmekte olup, ülkeden ülkeye değişen bir şekilde, kamu ve özel sektör kuruluşlarınca yürütülmektedir.

42 _{Yanık, a.g.e., s.31}

Sigortanın benimsenen yaklaşım ve güdülen amaca göre, çok farklı biçimlerde bölümlere ayrıldığı görülmektedir.

1.4.1. Kişisel-Ticari Sigorta

Sigortadan yararlanacak kişi ya da kuruma göre yapılan bir sınıflandırma çeşididir. Sigorta talebi kişinin kendisi için ise bu kişisel sigorta, sigorta talebi ticari bir faaliyet ve ticari bir mal için geliyorsa ticari sigorta olarak nitelendirilmektedir. 44

1.4.2. Özel-Sosyal Sigorta

Toplumsal açıdan taşıdığı önem ve sosyal güvenlikle olan ilişkisi bakımından devlet tarafından düzenlenen ve yürütülen sigorta, sosyal sigortalar olarak tanımlanmakta olup, özel sigortalar da gerekli yasal düzenlemelere uygun olarak kurulan özel sigorta işletmelerince yürütülmektedir. 45

1.4.3. Gönüllü-Zorunlu Sigorta

Bazı sigorta türlerinin yaptırılması kamu tarafından zorunlu tutulmuştur. Ülkemizdeki zorunlu sigortalara; Karayolları Motorlu Araçlar Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası, Tehlikeli Maddeler Zorunlu Sorumluluk Sigortası, Tüpgaz Zorunlu Sorumluluk Sigortası, Zorunlu Karayolu Taşımacılık Mali Sorumluluk Sigortası, Karayolu Yolcu Taşımacılığı Zorunlu Koltuk Ferdi Kaza Sigortası örnek olarak verilebilir. Bunun yanında diğer sigorta türleri ise bireylerin ya da kurumların isteğine bırakılmıştır yani gönüllü özellik taşımaktadır. 46

1.4.4. Meblağ-Tazminat Sigortaları

Meblağ sigortalarında sigortaya konu olayın gerçekleşmesi halinde ödenecek tutar, önceden belirlenmiştir. Tazminat sigortalarında ise, sigortaya konu olayın gerçekleşmesi halinde sigortacı tarafından ödenecek tutarı, sigorta sözleşmesi çerçevesinde, sigortalının uğradığı zarar belirler. Bu

44 _{Yanık, a.g.e., s. 34.}

45 _{Yanık, a.g.e., s. 35.} 46 _{Yanık, a.g.e., s. 35-36.}

ayrıma göre bireyi esas alan hayat ve ferdi kaza sigortaları dışında tüm sigortalar tazminat sigortalarıdır. 47

1.4.5. Müddet-Sefer Sigortaları

Sigorta poliçesi teminatı süresi taraflarca önceden belirlenmiş ve belli bir zaman aralığını kapsamaktaysa, bu sigortalar müddet sigortası olarak adlandırılmaktadır. Sefer sigortaları ise nakliyat sigortalarında yapılacak olan her bir sefer başına, sefer bilgilerinin bildirilmesi şartı ile düzenlenen sigortalardır.

1.4.6. Hayat-Hayatdışı Sigortacılığı Hayat sigortacılığı ;

Bu sigorta türü kişilerin günlük hayatta karşılaşabilecekleri kendilerine yönelik risklere karşı teminat veren sosyal güvenlik sisteminin en önemli parçalarından biridir. Bu sigorta ile kaza veya hastalık sonucunda olabilecek ölümlere karşı, maluliyete karşı, emekliliği karşı teminatlar vermektedir. Hayat sigorta şirketleri, sigortalılarını risklere karşı korumanın yanı sıra, müşterilerinin tasarruflarını yatırımlarda değerlendirirler. Hayat sigortacılığında dört çeşit risk karşınında sigorta teklifi yapılır: erken ölüm risklerine karşı sigorta yapılması, çok fazla yaşam riski karşısında sigorta yapılması, belli bir dönem sonunda aylık ödemelerin yapılması, hastalık ve kazalar karşısında sigorta yapılmasıdır. 48

Hayatdışı sigortacılık :

Hayat sigortaları dışında kalan, bireylerin ve işletmelerin aktiflerini koruma altına alan sigortalar hayatdışı sigortalar olarak adlandırılmaktadır. Hayatdışı sigorta türleri tarım, mühendislik, oto kaza, ferdi kaza, sorumluluklar, nakliyat, yangın, kar kaybı, hukuksal koruma, gibi branşlarda gerçekleşmektedir. Bu branşların başlıcalarından kısaca bahsedelim.49

47 _{Nomer, a.g.e., s. 27.}

48 _{Yanık, a.g.e, s. 36.}

• Yangın sigortaları; Bireyin sahip olduğu konut, işyeri ve muhteviyatı için düzenlenen ve Doğal afet risklerini de içeren sigorta poliçeleridir.

• Oto Kaza Sigortaları; Karayolunda kullanılabilen motorlu taşıtların uğrayacağı maddi zararları karşılar.

• Oto Sorumluluk Sigortaları; Motorlu aracın işletilmesi sırasında bir kimsenin ölümüne veya yaralanmasına veya bir şeyin zarara uğramasına sebebiyet vermiş olmasından dolayı işletene düşen hukuki sorumlulukları tazmin eder.

• Sorumluluk Sigortaları; Özel/ Tüzel Kişilerin 3. şahıslara, kendileri ile bir sözleşme akdi bulunan kimselere vereceği maddi veya bedeni zararlardan dolayı oluşacak hukuki sorumluluklarını karşılayan sigorta ürünleridir.

• Mühendislik Sigortaları; İnşaat ve Montaj işlerinde meydana gelecek maddi zararları ve de Makine/Elektronik ekipmanlarda yaşanacak arıza, bozulma hasarlarını temin eder.

• Ferdi Kaza Sigortaları; Ani ve harici bir olayın etkisi ile sigortalının iradesi dışında vefatı veya sakat kalması hallerini temin eder.

• Nakliyat Sigortaları; Mal ve yararlar fırtına, kötü hava koşulları, karaya oturma, çatışma, yangın, elkonulma ve benzeri deniz rizikolarına karşı temin edilirler. Nakliyat sigortası kapsamına, gemi, geminin taşıdığı yük ve taşıma karşılığı alınan para olan navlun girmektedir.50

50 _{Gordon Dickson ve John Steele, İngiltere’de Sigortanın Genel Prensipleri ve Uygulamaları}

Hakkında Bilgiler, çev. Ergin Gediz, İstanbul: Türk Sigorta Enstitüsü Vakfı Yayınları, No: tsev 1, 1991, s.15.

Hayat sigortası ve hayatdışı sigorta ayrımı sigortacılık uygulamalarında en önemli ayrımdır. Bu ayrım ile ilgili olarak temel farklılıkları aşağıdaki gibi sıralayabiliriz. 51

Hayat sigortalarında poliçe zamanı uzun dönemlidir, hayatdışı sigortalarında ise bu süre esasen bir yıldır ve dönem sonunda yenilenebilir nitelik taşımaktadır.

Hayat sigortacılığında hasarların ödenmesi ile sigorta süreci tamamlanır ve kontrat sona erer. Hayatdışı sigortalarda ise hasar ödemeleri gerçekleşse bile –tam ziya durumu gerçekleşmemişse *- poliçe dönemi sonuna kadar diğer olası hasarlar itibariyle poliçe devam eder.

Hayatdışı sigortalarda, sigortalı meydana gelen değişiklikleri sigorta sözleşmesini etkilemediği sürece bildirmek zorunda değildir. Hayat sigortacılığında sigortalı açısından meydana gelen tüm değişiklikler hayat sigortasını etkiler.

Hayat sigortacılığında ve az sayıdaki hayatdışı branşta, kişisel kaza gibi hasarların boyutu önceden belirlenmiştir. Hayatdışı sigortacılıkta ise hasarların boyutunu sigortalının uğradığı zarar belirler.

51 _{Yanık, a.g.e., s.38.}

2. SİGORTA SEKTÖRÜ VE TÜRK SİGORTA SEKTÖRÜNDE