SERM – AR-GE değerlendirme

SERM AR-GE modelinin beşinci aşaması olan AR-GE değerlendirme aşamasında: aynı amaca hizmet eden ve henüz fikir konumunda olan AR-GE projelerinin değerlendirilmesi ve sonuçlarının ilgili birimlere sunulması faaliyetleri yapılmaktadır.

160

SERM AR-GE modeli, AR-GE projelerinin değerlendirilmesi aşamasında: iki ayrı değerlendirme yapılması gerektiğini belirtmektedir: Ürün GE’ si ve Süreç AR-GE’ si.

Ürün AR-GE’ si projelerini değerlendirmek için kurumun yapısına ve içinde bulunduğu sektöre göre değişebilmekle birlikte aşağıdaki kriterler kullanılabilmektedir:

- Müşteri beklentilerini karşılama yüzdesi, - Pazara yön verme kapasitesi,

- Üretilebilirlik / montaj edilebilirlik yeteneği vb

Süreç AR-GE’ si projelerini değerlendirmek için de yine kurumun yapısına ve içinde bulunduğu sektöre göre değişebilmekle birlikte aşağıdaki kriterler kullanılabilmektedir:

- Kaliteye katkısı,

- Kurumsal bilgiye katkısı, - Verimliliğe etkisi,

- Kullanım kolaylığı,

- Görüş netliği ve kontrol seviyesi, - Güvenilirlik,

- Güvenlik,

- Bakım edilebilirlik vb.

Ürün AR-GE’ si veya süreç AR-GE’ si değerlendirirken kullanılabilecek ortak kriterler ise aşağıda sıralanmaktadır:

- İnsan kaynağı ihtiyacı, - Maliyeti,

- Getirisi,

- Kullanılacak teknolojiyi elde edebilme oranı,

- Tamamlanma zamanı vb.

AR-GE projelerinin değerlendirme kriterlerinin açıklamaları aşağıda verilmektedir: - Müşteri beklentilerini karşılama kapasitesi / yüzdesi: projenin müşterilerin

beklentilerine cevap verme yüzdesini gösteren değerlendirme kriteridir.

- Pazara yön verme kapasitesi: müşteri, ihtiyacı olmadığını düşünse bile müşteri ihtiyacı oluşturacak, müşteri ihtiyacına / pazara yön verecek bir ürünün AR-GE çalışması olup olmadığının değerlendirileceği kriterdir.

- Üretilebilirlik / montaj edilebilirlik yeteneği: tasarlanacak olan ürünün üretilebilme ve / veya montaj edilebilme kolaylığının ne derecede olduğunu gösteren değerlendirme kriteridir.

- Kaliteye katkısı: yapılacak olan süreç AR-GE çalışmasının mevcut kaliteye (ürün kalitesi, süreç kalitesi) ne kadar katkı sağlayacağını gösteren değerlendirme kriteridir.

- Kurumsal bilgiye katkısı: yapılacak olan süreç AR-GE sinin kurumsal bilgiye ne kadar katkı sağlayacağını gösteren değerlendirme kriteridir.

- Verimlilik: yapılacak olan AR-GE çalışmasının verimliliğe olan etkisi, kaynakların optimum veya yeniden kullanımını sağlama yeteneği bu kriterde değerlendirilmektedir.

- Kullanım kolaylığı: sürecin kullanım kolaylığını ve personel tarafından öğrenebilirlik, anlaşılabilirlik seviyesini değerlendiren kriterdir. - Görüş netliği ve kontrol seviyesi: otomatik kontroller, geri beslemeler, ilerleyişin

izlenmesi, iyileştirmelerin ölçülmesi bu kriterde değerlendirilmektedir.

- Güvenilirlik: başarısızlık sıklığı, hata toleransı, geri alınabilirliliği vb özellikler bu kriterde değerlendirilmektedir.

- Güvenlik: risk farkındalığı olup olmadığının değerlendirilmesinin yapıldığı kriterdir.

- Bakım edilebilirlik: analiz edilebilirliliği, değişiklik yapılabilirliliği, kararlılığı, test edilebilirliliği, doğrulanabilirliliği, yeniden kullanılabilirliliği, taşınabilirliliği vb özellikler bu kriterde değerlendirilmektedir.

162

- İnsan kaynağı ihtiyacı: yapılacak olan AR-GE projesi için ne kadar insan kaynağına ihtiyaç olduğunu gösteren değerlendirme kriteridir.

- Maliyeti: yapılacak olan AR-GE projesinin ne kadar maliyetli olacağını gösteren değerlendirme kriteridir.

- Getirisi: yapılacak olan AR-GE projesi neticesinde elde edilecek olan getirileri / kazançları gösteren değerlendirme kriteridir.

- Kullanılacak teknolojiyi elde etme oranı: ürün veya süreç AR-GE’ si yapmak için gerekli olan veya sonrasında üretim esnasında gerekli olan teknolojiyi elde edebilme oranını gösteren değerlendirme kriteridir.

- Mevcut personelin gereksinim duyulan teknolojiyi kullanma kabiliyeti: AR-GE projesi sonucunda yapılacak olan faaliyetlerde ihtiyaç duyulan teknolojiyi, mevcut personelin kullanma kabiliyetin olup olmadığını gösteren değerlendirme kriteridir. Yapılan AR-GE projesini gerçekleştirmek için personele yeniden eğitim verilmesine ihtiyaç olup olmadığını gösteren bir değerlendirme kriteridir

- Tamamlanma zamanı: AR-GE projesinin tamamlanma süresini gösteren kriterdir. Tablo 6.1’ de ve 6.2’ de örnek olarak hazırlanmış ürün ve süreç AR-GE projeleri değerlendirmeleri gösterilmektedir. Bu değerlendirmeler yapılırken; insan kaynağı ihtiyacı, maliyeti ve tamamlanma zamanı kriterleri projenin seçilmesinde negatif yönlü etki yapmalarından dolayı, bunlar için puan verilirken ters yönlü düşünülmesi (örneğin maliyeti düşük olan projeye daha yüksek puan vermek gibi) gerekmektedir. Tablo 6.1. Örnek bir ürün AR-GE projeleri değerlendirmesi

Değerlendirme kriterleri ^{AR-GE projeleri (100 üzerinde} _{puanlandırılacaktır)} Ürün AR-GE si ^{1. AR-GE} _projesi ^{2. AR-GE} _projesi ^{3. AR-GE} _projesi

Müşteri beklentilerini karşılama kapasitesi / yüzdesi 60 70 70

Pazara yön verme kapasitesi 70 50 40

Üretilebilirlik / montaj edilebilirlik yeteneği 80 40 80

İnsan kaynağı ihtiyacı 30 50 60

Maliyeti 60 60 60

Getirisi 90 80 70

Kullanılacak teknolojiyi elde edebilme oranı 70 50 50 Mevcut personelin gereksinim duyulan teknolojiyi

kullanma kabiliyeti ^{80 55 45}

Tamamlanma zamanı 65 70 80

Ürün AR-GE’ sini değerlendirmek için 9 tane değerlendirme kriteri verildiğinden, değerlendirilecek olan projeler en fazla 900 puan alabilirler. Tablo 6.1’ deki değerlendirme sonuçlarına göre en fazla puan olan 605 puanı alan 1 numaralı AR-GE projesinin seçilmesi kuruma en çok faydayı sağlayacaktır.

Tablo 6.2. Örnek bir süreç AR-GE projeleri değerlendirmesi

Değerlendirme kriterleri ^{AR-GE projeleri (100 üzerinde} _{puanlandırılacaktır)} Süreç AR-GE si ^{1. AR-GE} _projesi ^{2. AR-GE} _projesi ^{3. AR-GE} _projesi

Kaliteye katkısı 30 40 40

Kurumsal bilgiye katkısı 60 50 50

Verimliliğe etkisi 80 60 50

Kullanım kolaylığı 40 50 25

Görüş netliği ve kontrol seviyesi 40 65 60

Güvenilirlik 50 70 50

Güvenlik 50 70 70

Bakım edilebilirlik 40 40 60

İnsan kaynağı ihtiyacı 30 60 60

Maliyeti 80 50 60

Getirisi 40 80 90

Kullanılacak teknolojiyi elde edebilme oranı 70 60 80 Mevcut personelin gereksinim duyulan teknolojiyi

kullanma kabiliyeti ^{90 40 60}

Tamamlanma zamanı 20 70 50

TOPLAM 720 805 805

Süreç AR-GE’ sini değerlendirmek için 14 tane değerlendirme kriteri verildiğinden, değerlendirilecek olan projeler en fazla 1400 puan alabilirler. Tablo 6.2’ deki değerlendirme sonuçlarına göre en fazla puan olan 805 puanı alan iki adet proje bulunmaktadır (2 numaralı proje ve 3 numaralı proje). Bunlar arasında seçim yapılırken kurumun önceliklerine göre kriterlere tek tek bakılmalıdır. Örneğin, kurum için maliyet önemli ise maliyeti daha düşük olan 2 numaralı proje seçilmelidir.

Tüm bu değerlendirmeler sadece AR-GE projesi seçme konusunda karar vermede yardımcı olmaktadır. Nihai karar, kurumun genel yapısı ve stratejileri dikkate alınarak verilmektedir.

164