İmalat Kaynak Planlaması (Manufacturing Resource Planning – MRP II)

MRP II, hem MRP tarafından sunulamayan yetenekleri sunmak hem de daha fazla miktarda siparişe göre üretim yapabilmek gibi değişik nedenler ile 1980’li yıllarda ortaya atılmıştır. MRP sistemlerinin eksikliklerini de içine alacak şekilde malzeme ihtiyaç planlaması imalat kaynak planlamasına dönüştürülmüştür. Temel olarak MRP; kapasite kaynak planlaması (CRP-Capacity Resource Planning), satın alma, stok yönetimi ve atölye kontrol fonksiyonları birleştirilerek oluşturulmuş bir kaynak planlama sistemidir. MRP II’ nin temel amacı işletmenin birincil fonksiyonları (üretim, pazarlama ve finans) ile planlama sürecindeki personel, mühendislik ve satınalma gibi diğer fonksiyonları bütünleştirmektir (Chen, 2001). Anderegg’ e (2000) göre ise MRP II şu şekilde tanımlanmaktadır: “Bir imalat firmasının tüm kaynaklarını planlamak için etkili bir yöntemdir”. İdeal olarak MRP II; birim bazında operasyonel planlamayı, mali bazda finansal planlamayı belirler ve “Eğer – İse – O zaman” sorusuna cevap verebilen bir benzetim yeteneğine sahiptir. Her biri birbirine bağlı iş planlama, satış ve operasyon planlama, üretim planlama, ana üretim çizelgeleme, malzeme ihtiyaçları planlaması, kapasite ihtiyaçları planlaması, kapasite ve malzeme yönetimi gibi çeşitli fonksiyonları gerçekleştirmektedir (Anderegg, 2000).

Bir başka tanıma göre; bir imalat şirketinin tüm kaynaklarının planlanmasını sağlamak için MRP temelli bir sistem kullanıldığında bu İmalat Kaynakları Planlaması olarak adlandırılmaktadır (Evans, 1993). MRP II; bir şirketin kaynaklarını ve operasyon yatırımlarını yönetmek, önceden tahmin etmek ve kontrol etmek için bir araçtır. MRP II; pazardaki talebi, çalışılabilir bir üretim planına dönüştüren araçları ve süreçleri kapsayan bütünleşik operasyonlardır. MRP II; envanter ve üretim planlamaya ek olarak satınalma, kapasite planlama ve ana çizelgeleme planlarını da kapsamaktadır (Evans, 1993).

12

MRP II sisteminin genel çalışma düzeni şu şekilde açıklanabilir. Öncelikle imalat hedefleri belirlenir ve satış hedefleri oluşturulur. Bu işi yaparken talep tahminlerinden ve müşteri siparişlerinden de faydalanılarak Ana Üretim Planı hazırlanır. Daha sonra MRP sistemi kullanılarak bu üretimi geçekleştirecek malzeme ihtiyaçları ve gerekli zamanlar belirlenir ve buna bağlı üretim planları oluşturulur. Bu üretim planları kaba bir kapasite planlama aşamasından geçirilerek kaynakların yeterliliği araştırılır. Kaynakların yeterli olmaması durumunda ya hedefler değiştirilir, ya da yeni kaynak arayışına veya bazı işleri dışarıya verme yoluna gidilir. Gerekiyorsa finansal destek arayışına girilir. Gerekli düzenleme yapıldıktan sonra, Ana Üretim Planı güncellenerek malzeme ihtiyaçları ve üretim planları yeniden oluşturulur. Böylece uygulanabilir ve kapasite ile uyumlu bir planlama süreci gerçekleştirilmiş olur. MRP çalıştırılıp üretim planları oluşturulduktan sonra bu planlar kapasite ihtiyaç planlama modülü tarafından iş merkezlerine yüklenip kısa dönem kapasite yeterliliği araştırılarak bir günlük veya haftalık üretim planı yapılır. MRP modülünün gereksinim gösterdiği malzemeler, ön süreler göz önüne alınarak satınalma işlemleri yapılır ve bu planlar yürürlüğe konulur. Planlar üretim sırasında imalat kontrol ya da atölye kontrol modülü tarafından sürekli denetlenerek imalat işleminin belirlenen girdiler ve koşullar ile oluşması sağlanır.

Evans (1993) tarafından önerilen MRP II sisteminin yapısı şekil 2.3’ de gösterilmektedir. MRP II sistemi; üretim planlama, ana üretim çizelgeleme, MRP ve atölye kontrolü dikey boyutta kapsamaktadır. Ayrıca envanter kontrol, satınalma ve diğer planlamaları kapsamak için de yatay olarak genişlemektedir.

Şekil 2.3. MRP II sisteminin yapısı (Evans, 1993)

Stevenson (1996) tarafından önerilen MRP II sisteminin yapısı şekil 2.4’ de gösterilmektedir. Şekil 2.4’ deki süreç tüm kaynaklardan (firma siparişleri, tahminler, emniyet stoğu gereksinimleri gibi) gelen talebin bütünleştirilmesi ile başlamaktadır. Üretim, pazarlama ve finans personeli; ana üretim çizelgesini hazırlamak için birlikte çalışmaktadır. Bununla birlikte imalat personeli de; çizelgeyi belirlemedeki temel girdilere sahip olacaklardır.

Planı desteklemek için ihtiyaç duyulan belirli imalat kaynaklarına ek olarak; finansal kaynaklara da ihtiyaç duyulacaktır. Finansal kaynaklar da hem zaman hem de miktar olarak planlanmalıdır. Benzer olarak pazarlama kaynaklarına da süreç süresince çeşitli derecelerde ihtiyaç duyulacaktır. Planı çalıştırmak için ihtiyaç duyulan tüm kaynaklar elde edilebilir olmalıdır (Stevenson, 1996).

Üretim Planı Malzeme Listesi Kaynak / Kapasite Planlaması Ana Üretim Çizelgeleme Malzeme İhtiyaç Planlaması Envanter Kontrol Satın alma Kontrol Ara stok raporlama Atölye Kontrol İş merkezi ve Rotalama standartları Kapasite İhtiyaçları Planlaması

14

Evans’ ın (1993) önerdiği MRP II sisteminde olduğu gibi Stevenson (1996) tarafından önerilen MRP II sisteminde de; MRP sistemi MRP II sürecinin kalbinde yer almaktadır (Bkz Şekil 2.4). Evans’ ın (1993) önerdiği yapıdan farklı olarak Stevenson (1996), MRP II sistemin şekline dış çevre etkisini (Pazar talebi) ve finans-pazarlama bölümleri ile olan bilgi akışlarını da eklemektedir. Evans (1993) ise; Stevenson’ dan (1996) farklı olarak imalat faaliyetlerini daha detaylı şekilde vermektedir.

Şekil 2.4. MRP II sisteminin genel yapısı (Stevenson, 1996) Pazar Talebi Üretim Planı Kaba Kapasite Planlama Finans Pazarlama İmalat Problem? Ana Üretim Çizelgesi MRP Kapasite İhtiyaç Planlaması Problem? Gereksinim Çizelgesi HAYIR EVET EVET HAYIR Ana Çizelgeye uygun Üretim planına uygun

16

Yukarıdaki açıklamalardan görüldüğü gibi MRP II, MRP sistemini biraz daha genişleterek ihtiyaçları kurum kaynakları ile ilişkilendirmektedir. Buna rağmen MRP II sistemlerinin de tüm sorunları çözdüğü söylenemez. O nedenle, MRP II sisteminin de dikkate almadığı bazı konulara burada dikkatleri çekmekte fayda vardır. MRP II imalat firmasının üretimini gerçekleştirmesi için gerekli kaynakların planlanmasına yönelik bir yaklaşım sunmaktadır. Oysa gelişen pazar şartlarına ayak uydurabilmesi için firmaların üretim fonksiyonlarının şirketin satış/pazarlama, kalite yönetimi gibi diğer tüm fonksiyonlarıyla entegre edilmesi gerekmektedir. MRP II sadece kurumun iç kaynaklarına odaklanmaktadır. Kurumun çevresi, tedarikçileri ve müşterilerinin kaynak durumları ile ilgili bilgileri yöneticilerin bildiğini ve karar vermede ve kaynakları planlamada dikkate aldıklarını varsaymaktadır. Benzeri şekilde sistem genel olarak, dağıtık ortamları dikkate alan çok merkezli bir yaklaşım için geliştirilmemiştir. Günümüzde ise doğru bilgiye, doğru zamanda ve mümkün olduğunca hızlı ulaşmanın öneminden dolayı farklı coğrafi bölgelerde olan işletme fonksiyonlarının da (farklı bölgelerdeki dağıtım, planlama, imalat birimleri gibi) bir sistem içinde toplanması gerekmektedir. Bu nedenle MRP II; mühendislik, insan kaynakları, satış ve pazarlama, dağıtım gibi bir işletmedeki değişik bölgelerde de olabilecek tüm faaliyetleri içine alabilecek şekilde genişletilmiş ve böylece Kurumsal Kaynak Planlaması (Enterprise Resource Planning – ERP) ortaya çıkmıştır.