Senin Birinci Suâlin ki:
Sahabeler nazar-ı velâyetle müfsidleri neden keşfedemediler? Tâ Hulefâ-yı Raşidîn’in üçünün şehâdetini netice verdi. Hâlbuki küçük sahabele-re, büyük velilerden daha büyük deniliyor?Elcevap:
Elcevap:
Bunda iki makam var.Birinci Makam
Dakik bir sırr-ı velâyetin beyanıyla suâl halledilir, şöy-le ki:
Sahabelerin velâyeti, velâyet-i kübrâ denilen, ve-râ set-i nübüvvetten gelen, berzah tarîkına uğrama-yarak, doğrudan doğruya zâhirden hakikate geçip,
Berzah tarîkı: Uzun tarîkat yolu.
Dakik: İnce, hassas.
Hulefâ-yı Raşidîn: Dört büyük ha-life: Hz. Ebûbekir, Hz. Ömer, Hz.
Osman ve Hz. Ali (r.anhum).
Müfsid: İfsad eden, bozguncu.
Nazar-ı velâyet: Allah’a yakın ol-manın insana kazandırdığı bakış açısı, basiret.
Sahabe: Hz. Peygamber Efendi-miz’in (s.a.s.) zamanında yaşayıp O’na iman eden bahtiyar, seçkin kimseler (r.anhum).
Sırr-ı velâyet: Allah’a yakın olma-daki sır.
Şehâdet: Şehitlik.
Velâyet: İman ve takva ile Allah’a yakınlık.
Velâyet-i kübrâ: Peygamberler ve vârislerinin (asfiya) velâyeti.
Verâset-i nübüvvet: Peygamber vârisliği.
Zâhirden hakikate geçmek: Mâ-nen olgunlaşmak, kâmil imana, takvâya, velâyete ermek.
ak rebiyet-i ilâhiyenin inkişafına bakan bir velâyettir ki, o velâyet yolu, gayet kısa olduğu hâlde gayet yük-sektir. Harikaları az, fakat meziyyâtı çoktur. Keşif ve keramet orada az görünür.
Hem evliyanın kerametleri ise, ekserîsi ihtiyârî değil.
Ummadığı yerden, ikram-ı ilâhî olarak bir harika ondan zuhur eder. Bu keşif ve kerametlerin ekserîsi de seyr u sülûk zamanında, tarîkat berzahından geçtikleri vakit, âdî beşeriyetten bir derece tecerrüd ettiklerinden, hilâf-ı âdet hâlâta mazhar olurlar.
Âdî: Normal, sıradan.
Akrebiyet-i ilâhiye: Allah’ın, kulu-na kendi yakınlığını hissettirmesi;
Allah’ın, kulunu kendine yaklaş-tırması.
Beşeriyet: İnsanlık.
Ekserî: Çoğunluk, genel.
Hâlât: Hâller, durumlar.
Hilâf-ı âdet: Normal ve tabiî du-rumda olmayan, alışılmamış.
İhtiyârî: İsteğe bağlı.
İkram-ı ilâhî: Cenâb-ı Hakk’ın ik-ramı, ihsanı.
İnkişaf: Açılma, ilerleme.
Keramet: Cenâb-ı Hakk’ın, sâ-lih kullarına lütfettiği hususî, fev-kalâde, ikramı, ihsanı.
Keşif: Allah dostlarının ilâhî ihsan ve ilham ile bazı sırları, hakikatle-ri keşfetmesi.
Mazhar olmak: Erişmek, nâil ol-mak, şereflenmek.
Meziyyât: Meziyetler, ayırıcı vasıf-lar, özellikler.
Seyr u sülûk: Belli bir usûl daire-sinde, hayvanî ve cismânî arzular-dan uzaklaşıp kalb ve ruhun hayat çizgisinde gönül ayağıyla Allah’a, O’nun rızasına ulaşmaya çalış-mak.
Tarîkat berzahı: Uzun tarîkat yo-lu.
Tecerrüd etmek: Sıyrılmak, uzak-laşmak.
Zuhur etmek: Görünmek, ortaya çıkmak.
Sahabeler ise, sohbet-i nübüvvetin in’ikasıyla ve inciza-bıyla ve iksiriyle tarîkattaki seyr u sülûk daire-i azîmesinin tayyına mecbur değildirler. Bir kademde ve bir sohbette zâhirden hakikate geçebilirler.
Mesela, nasıl ki dün geceki
Leyle-i Kadr’e ulaşmakiçin iki yol var:
Biri: Bir sene gezip dolaşıp, tâ o geceye gelmektir. Bu kurbiyeti kazanmak için bir sene mesafeyi tayyetmek lâzım gelir. Şu ise ehl-i sülûkün mesleğidir ki, ehl-i tarîkatın ço-ğu bununla gider.
İkincisi: Zamanla mukayyet olan cism-i maddî gıla-fından sıyrılıp, tecerrüdle ruhen yükselip, dün geceki Leyle-i Kadr’i öbür gün Leyle-i Îd ile beraber bugünkü
Cism-i maddî: Maddî cisim, be-den.
Daire-i azîme: Geniş daire.
Ehl-i sülûk: Hayatlarını, Allah’a ve O’nun rızasına ulaşmak için be-lirli bir usûl dairesinde, hayvanî ve cismânî arzulardan uzaklaşa-rak, kalb ve ruhun hayat çizgisin-de gönül ayağıyla yürüyerek geçi-ren kimseler.
Ehl-i tarîkat: Tarîkata bağlı olan-lar.
Kurbiyet: Yakınlık. Kişinin; ihlas, gayret ve istidadı ile kendisine bahşedilen yakınlık.
Leyle-i Îd: Sıyrılma, uzaklaşma.
Leyle-i Kadir: Kadir gecesi.
Mukayyet: Kayıtlı, sınırlı.
Sohbet-i nübüvvet: Hz. Peygam-ber Efendimiz’in (s.a.s.) yakınında bulunmaktan elde edilen istifade.
Tayy: Sarma, dürme, katlama.
Tecerrüd: Sıyrılma, uzaklaşma.
gibi hâzır görmektir. Çünkü ruh zamanla mukayyet de-ğil. Hissiyât-ı insaniye ruh derecesine çıktığı vakit, o hâzır zaman genişlenir. Başkalarına nisbeten mâzi ve müstakbel olan vakitler, ona nisbeten hâzır hükmün-dedir.
İşte, bu temsile göre dün geceki Leyle-i Kadr’e geç-mek için, mertebe-i ruha çıkıp, mâziyi hâzır derecesinde görmektir. Şu sırr-ı gâmızın esası akrebiyet-i ilâhiyenin in-kişafıdır:
Mesela
güneş bize yakındır; çünkü ziyası, harareti ve misali aynamızda ve elimizdedir. Fakat biz ondan uza-ğız. Eğer biz nurâniyet noktasında onun akrebiyetini his-setsek.. aynamızdaki misalî olan timsaline münasebetimi-zi anlasak.. o vâsıta ile onu tanısak.. münasebetimi-ziyası, harareti, he-yeti ne olduğunu bilsek onun akrebihe-yeti bize inkişaf eder ve yakınımızda onu tanıyıp münasebettar oluruz. Eğer biz, bu’diyetimiz nokta-yı nazarından ona yakınlaşmakAkrebiyet: En yakın olma, daha da yakınlık.
Bu’diyet: Uzaklık.
Hararet: Sıcaklık.
Hissiyât-ı insaniye: İnsanî duygu-lar, hisler.
Mâzi ve müstakbel: Geçmiş ve gelecek zaman.
Mertebe-i ruh: Ruhun derecesi.
Misalî: Bir şeyin benzeri, onun gi-bisi.
Nokta-yı nazar: Bakış açısı.
Nurâniyet: Aydınlık, parlaklık.
Sırr-ı gâmız: Kapalı, anlaşılması zor olan sır.
Timsal: Örnek, numune.
Ziya: Işık.
ve tanımak istesek, pek çok seyr-i fikrîye ve sülûk-u aklîye mecbur oluruz ki; kavânîn-i fenniye ile fikren semâvâta çı-kıp semâdaki güneşi tasavvur ederek, sonra mahiyetinde-ki ziya ve harareti ve ziyasındamahiyetinde-ki elvan-ı seb’ayı uzun uza-dıya tedkikât-ı fenniye ile anladıktan sonra, birinci ada-mın kendi aynasında az bir tefekkürle elde ettiği kurbiyet-i mâneviyeyi ancak elde edebiliriz.
İşte, şu temsil gibi nübüvvet ve verâset-i nübüvvette-ki velâyet, sırr-ı akrebiyetin innübüvvette-kişafına bakar. Velâyet-i sâire ise ekseri, kurbiyet esası üzerine gider. Birçok merâtibde seyr u sülûka mecbur olur. (Mektubat, s. 51-52)
64