Senaryoları

Refail Oğuztürk Dağlı’nın edebî şahsiyeti ve çalışma isteği sadece kitaplarına değil aynı zamanda senaryolarına da yansımıştır. Yazarın Vatan Sevgisi, Beşparmak-Hun Seddi, Bir Millet-İki Devlet, Aypara ve Şehitlik Zirvesi olmak üzere toplam beş senaryosu vardır. Yazar, diğer eser ve kitaplarında olduğu gibi yazdığı senaryolara göre çekilmiş bu filmlerde de Azerbaycan’ın tarihi, vatan tefekkürü, bayrak sevgisi, millî bilinç gibi önemli konulara yer verir. Yani kısacası yazar edebî şahsiyetini ve hayat felsefesini oluşturan kavramları film senaryolarında da işler. Vatan Sevgisi, Beşparmak-Hun Seddi, Bir Millet- İki Devlet filmlerinin rejisörü yani yönetmeni Muharrem Bedirzade’dir. Nureddin Mehdihanlı, Azad Şükürov ve Bahtiyar Şerifzade şiirleri, poemaları seslendirir ve metinleri okur. Senaryoları Oğuztürk’e ait olan filmlerin hepsi Azerbaycan Televizyonunda gösterime sunulmuştur.

1.3.2.1. Vatan Sevgisi

Vatan Sevgisi, Azerbaycan’daki Hızı Bölgesi’nin tarihini konu alan ve bu konu hakkında önemli bilgiler veren sanatlı ve ilmî bir filmdir. Filmde Hızı Bölgesi ve özellikle Hızı arazisinde yer alan Akdere Bölgesi hakkında çok önemli bilgiler verilir. Akdere Bölgesi’nin coğrafi konumu ve bu bölgede yaşayan Türk halkı hakkında izleyicilere

önemli bilgiler ve görseller sunularak, özellikle 18. ila 19. yüzyılda ve 1918 yılında yöre halkının Sovyet yönetimine ve Ermeni çetelerine karşı verdikleri mücadele anlatılır. Filmde bölgenin düşmanlara karşı nasıl korunduğu, düşmanla nasıl mücadele edildiği, bölgede yaşayan Türk halkının düşman tarafından topyekûn ölümlere, eziyetlere, işkencelere, sürgünlere nasıl maruz bırakıldığı, Sovyet yönetimine ve Ermeni çetelerine karşı mücadele veren bölge liderlerinin nasıl öldürüldüğü ve sürgün edildiği dramatik bir şekilde ifade edilir. Aslında yazar, filmde işlediği bu konuyu 2011 yılında yazdığı Hızı- Siyazen Bölgesinin Tarihi adlı kitabında ayrıntılı bir şekilde ele alır ve işler. Ayrıca Vahdet Hasreti kitabında yer alan Vahdet Hasreti adlı tarihî poemasında da bu konuyu şiirsel bir dille ifade eder ve okuyucuya bilgi verir. İster Hızı- Siyazen Bölgesinin Tarihi kitabında olsun ister Vahdet Hasreti kitabında olsun yazar, bu konuyu işlerken özellikle Akdere bölgesinde verilen mücadele üzerinde önemle durur ve her iki kitapta da bu konuyla ilgili arşiv belgeleri ve görseller paylaşır.

Vatan Sevgisi filmi, ilk olarak 2008, daha sonra ise 2010 yılında gösterime sunulmuştur. Bu filmin rejisörü yani yönetmeni Muharrem Bedirzade’dir. Filmin başında halk sanatçısı Nureddin Mehdihanlı tarafından iki şiir okunur. Okunan bu şiirlerden birincisi, Oğuztürk’ün Cennet Kapıları kitabında yer alan Mukaddes Görüş poemasının sonunda okunan Vatanım Benim adlı şiirdir. Okunan ikinci şiir ise yine yazarın Cennet Kapıları kitabında yer alan Hızı adlı gazelidir. Son alarak Vatan Sevgisi filminde: Ofelya Babayeva (Emekli Öğretmen), Refail Oğuztürk Dağlı, Sadık Sadıqov (İhtiyatta olan Polkovnik-Albay Asker), Hanlar Gurbanov (Profesör), Namık Abdullayev (Olimpiyat Şampiyonu), Abdülağa Gurbanov (Kent Sakini), Balağa Arzumanov (Kent Sakini), Mehemmedali İsmayılov (Kent Sakini), Mehman Memmeedov (Kent Sakini) gibi önemli şahsiyetler sırasıyla konuşur ve bilgi verir.

1.3.2.2. Beşparmak-Hun Seddi

Senaryosu yazara ait olan Beşparmak-Hun Seddi filmi, uzun ve önemli bir filmdir. Filmde özellikle Oğuztürk, önemli bilgiler verir. Filmin konusu, Azerbaycan’ın Hızı- Siyazen bölgelerinde yer alan ve Beşparmak-Hun Setleri diye adlandırılan setlerin tarihidir. Yazara göre, bu bölgede müdafaa amaçlı olarak Türkler tarafından beş set yapılmıştır. Bu setlerden tarih boyunca birçok devlet yararlanmış ve bu setleri bir müdafaa sistemi gibi kullanmıştır. Bundan dolayı bu setlerin Azerbaycan tarihinde önemli rolleri vardır. Yazar, bu setlerle ilgili özellikle bir araştırma ve inceleme kitabı olan Hızı-Siyazen Bölgesinin Tarihi adlı eserinde ayrıntılı bir şekilde bilgi verir. Filmde

ise bu setlerin tarihini, bizzat yerinde yapılan çekimler sonucunda izleyicilere anlatır. Film, Beşparmak-Hun Setlerinin bulunduğu bölgede çekilmiştir. Böylelikle hem dinleyicilere hem de izleyicilere bu setlerin tarihi ve Azerbaycan tarihindeki rolleri kalıcı bir şekilde anlatılır. Film, 2009 yılında gösterime girmiştir. Beşparmak-Hun Seddi filminin yönetmeni de Muharrem Bedirzade’dir.

Filmde okunan şiirleri Azerbaycan halk sanatçısı Azad Şükürov seslendirir. Filmin başında Azad Şükürov, Oğuztürk’e ait Sızan Hakikatler kitabında yer alan Vatan Sevgisi adlı şiiri seslendirir. Filmin devamında ise konuyla bağlantılı olarak yazarın Cennet Kapıları kitabında yer alan Mukaddes Görüş poemasında Musa Peygamber ile Hızır Peygamberin görüştüğü bölümler okunur. En son olarak da yazarın Sızan Hakikatler kitabında yer alan Hak Tanrım şiiri seslendirilir. Filmde özellikle yazar kendisi konuşarak konu hakkında önemli bilgiler verir. Filmde konuşmacının yaptığı sunumlar, konuşmalar ve verdiği bilgiler de önemli bir yer kaplar. Ayrıca filmde Azerbaycan edebiyatının önemli yazar ve senaristi Rafiq Savalan ve mimarlık doktoru Neriman Aliyev konuşur ve konu hakkında önemli bilgiler verirler. Rafiq Savalan, şairin ilk şiirlerinden biri olan Altı Ağaç şiirini radyoda seslendiren kişidir. Bu şiir radyoda seslendirildiğinde şair, henüz on bir yaşındadır. Ayrıca Rafiq Savalan, filmde Dede Korkut hakkında önemli bilgileri izleyiciler ve dinleyicilerle paylaşır. Kısacası bu film, Azerbaycan’da tarihî bir coğrafya olan Hızı bölgesinin ve Beşparmak-Hun Setlerinin tarihini öğrenmekte ve öğretmekte önemli bir yere sahiptir.

1.3.2.3. Bir Millet-İki Devlet

Elimize geçen materyallerden ve videolardan Bir Millet-İki Devlet filmi ile ilgili kısa bir bölüm bulunmaktadır. Bu kısa bölüm, Bir Millet-İki Devlet filminin kısa bir parçasından oluşumaktadır. Bu film, 2010 yılında çekilmiş ve gösterime sunulmuştur. Filmin yönetmeni Muharrem Bedirzade, filmdeki şiirleri seslendiren ve okuyan ise Nureddin Mehdihanlı’dır. Filmin başında Nureddin Mehdihanlı tarafından, şairin Sızan Hakikatler kitabında yer alan Turan Danışır şiiri okunur. Şiirin hemen devamında ise şairin Beşparmak-Hun Seddi filminde Rafiq Savalan’ın yaptığı ilk konuşma yani Dede Korkut hakkında yaptığı konuşma yer alır.

1.3.2.4. Aypara

Aypara, Azerbaycan Türkçesinde Hilâl yani ayın görünen bir şekli demektir. Aypara, ayın bir şekli olan hilâldir. Ayrıca aypara kelimesi Azerbaycan Türkçesinde

güzelin sıfatlarından biri olarak da kullanılır. Senaryosu Oğuztürk’e ait olan Aypara filmi, 2010 yılında çekilmiş ve gösterime sunulmuştur. Filmi konuşmacı sunar, Refail Oğuztürk Dağlı, filoloji ilimleri namzedi Fürudin Kurbansoy ve sanatşinaslık namzedi Abbasgulu Necefzade ise konuşur. Filmde ayrıca Nureddin Mehdihanlı tarafından iki şiir seslendirilir. Oğuztürk, filmde yaptığı konuşmada ilk şiirini nasıl yazdığını seyirci ile paylaşır. Şair, filmde ilk şiirini nasıl yazdığını şu şekilde anlatır: ‘’Çok iyi aklıma geliyor. Dört beş yaşlarındaydım. Annem ile gezmeye çıkmıştık. İlk şiirimi o gün Mehdi Şenzade heykelinin yanında, orda Mehdi Şenzade heykeline bir müddet baktıktan sonra söylemeye başladım. Ama şiiri kendiliğimden söyledim. Fakat okula gitmediğim için yazma bilmiyordum, yazamıyordum. Eve geldikten sonra ben söyledim annem yazdı. Ama uzun bir şiirdi. Arada bir burayı nasıl yazdın, şurayı nasıl yazdın diye anneme soruyordum. Daha sonra böyle birçok şiir söyledim. Kendimize ait, tabiata ait birçok şiirler söyledim. Söylediğim bu şiirleri annem yazdı. Radyoda seslendirilen ilk şiirim Altı Ağaç şiiridir. Bu şiiri yani Altı Ağaç şiirini Rafiq Savalan radyoda seslendirdi’’ (Aypara-CD-ROM, 2010). Oğuztürk’ün yaptığı konuşmanın devamında Fürudin Kurbansoy ve Abbasgulu Necefzade, izleyici ile Oğuztürk’ün hayatı ve edebî şahsiyeti ile ilgili önemli bilgiler paylaşır. Nureddin Mehdihanlı ise, şairin Sızan Hakikatler kitabında yer alan Gece Bir Aypara Yardı Zülmeti ve Hazreti Zul Kar Neyn kitabında bulunan Vatanım Doğma Azerabaycandır adlı şiirleri seslendirir. Filmin sonunda Oğuztürk, Cennet Kapıları kitabında yer alan Tar adlı gazelini musiki eşliğinde okur ve seslendirir.

1.3.2.5. Şehitlik Zirvesi

Senaryosu yazara ait olan Şehitlik Zirvesi filmi, ilk olarak 2014, daha sonra ise 2015 yılında Azerbaycan Televizyonunda gösterime sunulmuştur. Şehitlik Zirvesi, 20 Yanvar (Ocak) şehitlerine atfedilmiş ve Halkın Seheri adlı poemaya göre filme çekilmiştir. Filmin konusu 20 Ocak 1990 yılında Azerbaycan’da meydana gelen ve Azerbaycan halkı tarafından 20 Yanvar Faciası olarak adlandırılan olaydır. Bilindiği gibi 20 Ocak 1990 tarihinde Rus tankları Bakü’de ölüm kusar. Bu katliam sırasında, tamamı sivillerden oluşan, aralarında kadın ve çocuklarında bulunduğu 132 kişi öldürülür, 700 kişi de yaralanır (Buran, 2010: 124). Bu dehşetli olay Azerbaycan halkı tarafından 20 Yanvar Faciası olarak bilinir. Yanvar, Ocak ayı demektir. 20 Yanvar, Azerbaycan tarihinde sadece bir facia değil, aynı zamanda Azerbaycan’ın istiklal yolunun ilk zirvesi, millî mefkûresinin ve bağımsızlık isteğinin uyanış ve diriliş günüdür. 20 Yanvar, uzun yıllar Sovyet yönetiminin esareti altında yaşayan halkın bağımsızlık sesini yükselttiği,

özgüveni ile cesaretini gösterdiği şerefli bir tarihtir. Ayrıca bu tarih, Azerbaycan halkına kimin kim olduğunu, kimin dost kimin düşman olduğunu gösteren ve ispatlayan önemli bir imtihandır. 1990 yılının 19 Ocak’tan 20 Ocak’a geçen gecesinde Bakü’de Sovyet ordusu tarafından bütün halka karşı toplu bir katliam başlatılır. Bu kanlı facianın başlatılmasındaki asıl amaç: gayet haklı talepler ileri süren ve bu talepleri demokratik yollarla gerçekleştirmek isteyen, bağımsızlık, hürriyet ve özgürlük arzu eden Azerbaycan halkının iradesini kırmak ve insanların bağımsızlık isteklerini tankların dişleri ve tekerlekleri altından ezmektir. Sovyet emperyalizmi masum insanların kanını akıtsa da, Azerbaycan halkına örneği görülmemiş eziyetler etse de asıl maksadına ulaşamaz ve asıl maksadını gerçekleştiremez. Azerbaycan Türklerinin millî gururunun kıramaz.

20 Yanvar şehitlerine atfedilmiş bu filmde okunan Halkın Seheri poeması, şairin Sızan Hakikatler kitabında yer alan küçük hacimli bir şiiridir. Bu poema, Yirmi Yanvar ve Şehit olmak üzere iki bölümden meydana gelir. Şair, bu poemayı 20 Yanvar Faciası’nda şehit düşenler için yazmış ve onlara atfetmiştir. Filmde Halkın Seheri adlı bu poema, şair tarafından seslendirilir ve 20 Ocak 1990 yılında Azerbaycan’da yaşanan o kanlı facianın görüntüleri sunulur. Bu film, Azerbaycan Türkleri için millî tarihin ve bilincin uyandırılmasında ve harekete geçirilmesinde önemli bir yere sahiptir. Şair, sadece kitaplarında değil, aynı zamanda yazdığı film senaryolarında da Azerbaycan Türklerine tarihî olayları hatırlatır, onlara tarih bilinci aşılar ve Türklük fikrini işler. Bundan dolayı yazarın bütün senaryoları ve kitapları Azerbaycan sanat, edebiyat, kültür dünyasında önemli bir yere sahiptir.