Sekte

Lügatte, “susmak”, “iki ezgi/nağme arasını soluk almaksızın açmak”

anlamlarına gelir.541 _{Bir tecvîd terimi olarak sekteyi, Hamza Efendi “ َلا}

ِب توَّصلا ُعاطَق

اسُّفَنَت : Nefes almaksızın sesi kesmektir” şeklinde ifade etmiştir.542 _{İbnü’l-Cezerî’nin,}

sektenin tarifini daha geniş tuttuğu ve şöyle ifade ettiği görülmektedir. “ ٌة َراَبِع َوُه ُةَتاكَّسلا ةَداع ِفاق َوالا ِنَم َز َنوُد َوُه اًنَم َز ِت اوَّصلا ِعاطَق انَع : Sekte sesi, vakf süresinden daha kısa bir süreliğine ve nefes almaksızın kesmekten ibarettir. ” Cezerî’nin tanımında da görüldüğü üzere sekte, vakftaki bekleme süresinden daha az bir zaman sesi kesip sonrasında tilavete devam etmektir. Bu durumda vakf ile sekte arasında dört farktan söz edilebilir. Birincisi, vakfta, nefes alma söz konusu iken, sektede “سُّفَنَت َلاِب ” nefes

alma durumu yoktur. İkincisi, sektenin süresi vakftan daha azdır.543 _{Üçüncüsü, sekte}

vasla has bir durumdur.544Dördüncüsü ise sekte, bir kırâat vechidir. Kırâatta bütün

vecihler rivayetle gelmiştir. Vakf ise bir kırâat vechi olmadığı için bu yönüyle nakle

dayanmaz.545

Âlimler sekte için birçok kavram kullanmıştır. Bunlar arasında “sekte-i yesire”, “sekte-i kasîre”, “vakf-ı yesîr”, “vakf-ı hafîf”, “sekte-i hafife”, “sekte-i hafiyye” kavramlarını sayabiliriz. Hamza Efendi bunlardan “sekte-i yesire” ve

“vakf-ı yesîr” kavramlarını kullanmıştır.546

İbnü’l Cezerî, sekteyi iki isimle kavramsallaştırmıştır. Bunlardan birincisi,

farklı kelimeler arasında oluşan sektedir. “اَنِدَق ارَم انِم”547 _{ve “اَذَه” kelimeleri arasında}

olan sekte, buna örnek teşkil etmektedir. Bu bağlamda Hafs kırâatındaki sekteler “munfasıl sekte”’dir. Diğeri ise, aynı kelimede olan sektedir. Cezerî bunu da

541 _{Âsım Efendi, “Kamus Tercümesi”, c. I, s. 578.} 542 _{Hamza Efendi, “Edâiyye”, s. 55.}

543 _{Karaçam, İsmail, “Kur’ân-ı Kerîm’in Faziletleri...”, s. 390; Temel, Nihat, “Kur’ân Kırâatında} Vakf ve İbtida”, s. 54.

544 _{Hamza Efendi, “Edâiyye”, s. 55.}

545 _{İbnü’l-Cezerî, “en-Neşr”, c. I, s. 238; Süyûtî, Celâleddîn Abdurrahman b. Ebî Bekir, l-İtkân fî} Ulûmi’l-Kur’ân”, tah. Muhammed Ebu’l-Fadl İbrâhîm, Kahire, 1387, c. I, s. 243; Mar’aşî, “Cühdü’l- Mukill”, s. 110.

546 _{Hamza Efendi, “Edâiyye”, s. 55.} 547 _{Yâsîn Sûresi 36/52.}

“muttasıl sekte” olarak isimlendirmiştir. “ض ارَ الاا” kelimesinde meydana gelen, Hamza

kırâatındaki rivayetler de buna örnek teşkil etmektedir.548

Saçaklızâde, sektenin vakfa benzediğini bu nedenle de hüküm olarakta

sektenin, vakf gibi değerlendirilmesi gerektiğini söyler.549 _{Fakat bu görüşü kabul}

etmeyenler, Hafs’ın Kehf sûresinde ki “اًج َوِع”550 _{kelimesinde tenvînin elife kalbedip}

elif üzere vakfettiğini, Hamze’nin ise “ َّلاِا ائايَش”551 _{örneğinde olduğu gibi tenvînin,}

sonrasında gelen hemzeden dolayı sekit yaparak okuduğunu ve bunun daha önce de belirttiğimiz gibi, rivayetle geldiğinden dolayı, vakfın hükmü gibi olmayacağını

belirtirler.552 Hamza Efendi sektenin hükmü konusunda bir görüş bildirmemiştir.

Âsım kırâatının Hafs rivayetinde dört yerde sekte gelmiştir:

Birincisi: Kehf sûresinde geçen “اًج َوِع”553 kelimesi ile “ا_{ًمِ يَق”}554 kelimesi arasında yapılan sektedir. Burada sekte, tenvînin elif üzere kalpedilmesiye elif

üzerine medd-i tabîî olarak yapılır.555

Sektenin yapılma nedeni ise, “ا_{ًمِ يَق” kelimesinin “اًج َوِع” kelimesinin sıfatı}

olarak anlaşılma ihtimali ve bu nedenle nazm-ı celîlin yanlış anlaşılmamasına yardım içindir.556 _“ا

ًج َوِع” kelimesi ayet sonu olduğu için vakf evlâ sekte câizdir.557

İkincisi: Yâsîn sûresinde geçen “اَنِدَق ارَم انِم”558 _{kelimesi ile “اَذَه” kelimesi}

arasında vasl ile okunduğu zaman yapılan sektedir. Burada sekte elif üzerine medd-i

tabîî olarak yapılır.559

548 _{Aşıkkutlu, Mehmet Rüşdi, “Tayyibe metni ve Elfâz Manası”, (Osmanlıca teksir notları), İstanbul,} ty., s. 44.

549 _{Mar’aşî, “Cühdü’l-Mukill”, s. 141.} 550 _{Kehf Sûresi, 18/1.}

551 _{en-Necm Sûresi, 53/26.}

552 _{Karaçam, İsmail, “Kur’ân-ı Kerîm’in Faziletleri...”, s. 347; Temel, Nihat, “Kur’ân Kırâatında} Vakf ve İbtida”, s. 57.

553 _{Kehf Sûresi, 18/1.} 554 _{Kehf Sûresi, 18/2.}

555 _{Hamza Efendi, “Edâiyye”, s. 55.}

556 _{Benna, “İthâfu Füdalâi’l Beşer bi’l Kırâati’l-Erbeati’l-Âşer”, s. 42;} 557 _{Karaçam, İsmail, “Kur’ân-ı Kerîm’in Faziletleri...”, s. 347}

558 _{Yâsîn Sûresi 36/52.}

Sektenin yapılma nedeni, yine nazm- ı celîlin doğru anlaşılmasına yardım içindir. Çünkü “اَنِدَق ارَم انِم” lafzına kadar kâfirlerin sözü, sonrasında ise mü’minler ya da meleklerin sözü başlamaktadır. Bu nedenle, iki sözün birbirinden ayrılması için

yapılmıştır.560 _{Birinci kelime üzerinde lafız ve mânâ tamamlandığı için en kuvvetli}

secâvend alâmeti olan م/mîm, yani vakf-ı lâzim konulmuştur. Bu itibarla vakf evlâ,

sekte câizdir. Diğer kırâatlarda, burada sekte yoktur.561

Üçüncüsü: el- Kıyâme sûresinde geçen “قا َر انم َليِق َو”562 _{lafzında ki “نم” ile}

“قا َر” kelimeleri arasındadır. Sekte, ن/nûn harfi üzerinde, nefes almaksızın kısa bir

süre sesin kesilmesiyle yapılır.563

Sektenin yapılma nedeni ise, sâkin ن/nûn’dan sonra gelen ر/ra harfi, iki kelime arasında idğâma sebebiyet vermektedir. Bunun sonucunda ise “çorbacı” anlamına gelen “قا َّرَم” kelimesi çıkmaktadır. Sekte burada idğâmı ve dolayısıyla mânânın değişmesini önlemektedir. Bu iki kelime arasında vakf yapmak mümkün

olmadığı için sekte yapmak vâcip hükmündedir.564 _{Fakat bu gerekçe zayıftır. Zirâ}

birçok kırâat imamı idğamlı okumuştur.

Dördüncüsü: Mütaffifîn sûresinde geçen “ َنا َر الَب”565 _{lafzındaki “ الَب” ve “ َنا َر”}

kelimeleri arasında yapılan sektedir. Sekte, ل/lâm harfi üzerinde, nefes almaksızın

kısa bir süre sesin kesilmesiyle yapılır.566

Sektenin yapılma nedeni ise, ل/lâm harfinden sonra gelen ر/ra harfi, iki kelime arasında idğâma sebebiyet vermektedir. Bunun sonucunda ise “küpçü” anlamına gelen “ َنا َّرَب” kelimesi çıkmaktadır. Sekte burada idğâmı ve dolayısıyla mânânın değişmesini önlemektedir. Bu iki kelime arasında vakf yapmak mümkün

olmadığı için sekte yapmak vâcip hükmündedir.567 _{Fakat bu gerekçe de zayıftır. Zirâ}

birçok kırâat imamı idğamlı okumuştur.

560 _{Zerkeşî, “el-Burhân fî Ulûmi’l-Kur’ân”, Beyrut, 1391, c. I, s. 345.}

561 _{ed-Dânî,”et-Teysîr”, s. 142; bennâ, “İthâfu Füdalâi’l Beşer bi’l Kırâati’l-Erbeati’l-Âşer”, s. 129.} 562 _{el-Kıyâme Sûresi, 75/27.}

563 _{Hamza Efendi, “Edâiyye”, s. 55.}

564 _{Temel, Nihat, “Kur’ân Kırâatında Vakf ve İbtida”, s. 59.} 565 _{Mutaffifîn Sûresi, 83/14.}

566 _{Hamza Efendi, “Edâiyye”, s. 55.}