Bilimin gözlemle yapıldığı varsayıp ve Yapılan çalışmalar ve kazanımlar incelendiğinde yıl boyunca öğrencilerin gözlem yapma becerisi kazandığı söylenebilir. BSB in ilk becerisi olan gözlem yapma becerisi ile ilgili olarak öğrenciler;
Nesneleri (cisim, varlık) veya olayların çeşitli yollarla bir veya daha çok
duyu organını kullanarak gözlemiş (Kazanım 1),
Bir cismin, şekil, renk, büyüklük ve yüzey özelikleri çeşitli özelliklerini belirlemiş (Kazanım 2),
Gözlem için uygun ve gerekli araç gereci seçip bunları beceri ile kullanmışlardır (Kazanım 3).
Örneklem olarak alınan 37 etkinlikten 37 sinde de kazanım 1, kazanım 2, kazanım 3 elde edilmiştir. Gözlem çıplak gözle yapılabildiği gibi çeşitli araçlar kullanıldığı zaman daha bilimsel hale gelir. Öğrenciler gözlemleri için cetvel, termometre, eşit kollu terazi,
88
dinamometre, dereceli silindir, mikroskop, teleskop (el yapımı) gibi araç ve gereçleri kullanmışlardır.
Özetle öğrenciler BSB’nden gözlem yapma becerisini başarıyla gerçekleştirmişler ve bu beceri diğer kazanımların temelini oluşturmuştur.
Gözlem yapan bilinç arkasından kendince veya belli bir taksonomiye dayanarak sınıflandırma yapar. Bu bir çeşit kodlamadır asında. BSB’nin ikinci becerisi olan karşılaştırma-sınıflama becerisi ile ilgili olarak öğrenciler;
Nesneleri sınıflandırmada kullanılacak nitel ve nicel özellikleri belirlemiş (Kazanım 4),
Nesneler ve olaylar arasındaki belirgin benzerlik ve farklılıkları saptamış (Kazanım 5),
Gözlemlere dayanarak bir veya birden fazla özelliğe göre karşılaştırma yapmış (Kazanım 6),
Benzerlik ve farklılıklara göre grup ve alt gruplara ayırma şeklinde sınıflamalar yapmışlardır (Kazanım 7).
Bu dört kazanım çalışma boyunca özellikle canlıların sınıflandırması etkinliklerinde önemli bir yer tutmuştur. Bu kazanımlarla ilgili birçok etkinlik yapılmış olup bu beceriler öğrencilere kazandırılmıştır.
Örneklem olarak alınan 37 etkinlikten Kazanım 4 e ait 29 etkinlik, Kazanım 5 e ait 33 etkinlik, Kazanım 6 ya ait 33 etkinlik,
Kazanım 7 ye ait 19 etkinlik yer almaktadır.
Kazanım 4, 5, 6’nın kazanılması yolunda çok sayıda etkinlik yapıldığı ve bu etkinliklerin başarıyla sonuçlandığı ürünlerde görülmektedir. Ancak kazanım 7 ye ait etkinlik sayısının diğerlerinden az olması bize öğrencilerin bu beceriyi kazanmada yetersiz olduğunu göstermez. Bu kazanıma ait etkinlik sayısı diğerlerine göze az olmasına rağmen kaliteli etkinlikler olup, öğrencilerin bu etkinlikleri başarı ile gerçekleştirdikleri görülmektedir.
Özetle öğrencilerin BSB’nden karşılaştırma - sınıflandırma becerisini büyük ölçüde kazandığı söylenebilir.
89
Soru cevap tekniği ve yönlendirmeler doğrultusunda öğrenciler deney ve etkinliklerden çıkarımlar yapmış ve olay ve durumlara açıklamalar yapmışlardır. Sonuç itibarıyla bu kazanım için yapılan etkinlikler başarılı olmuştur.
Öğrenciler;
Olmuş olayların sebepleri hakkında gözlemlere dayanarak açıklama getirmişlerdir (Kazanım8).
Örneklem olarak alınan 37 etkinlikten 31 tanesi bu Kazanım 8 e hizmet etmiştir. Bu değer ve öğrenci çalışmalarından elde edilen bilgiler bize öğrencilerin bu beceriye sahip olduklarını göstermektedir.
Özetle öğrencilerin BSB’nden çıkarım yapma becerisini büyük ölçüde kazandığı söylenebilir.
Öğrencilere deneyler esnasında sorular yönlendirilerek sonucu tahmin etmeleri istenmiş ve deney sonucunda tahminin doğruluğu test edilmiştir. Günlük hayatta etkinlikle ilgili benzer durumlar için de tahminler yürütmeleri sağlanmıştır. Öğrenciler;
Gözlem, çıkarım veya deneylere dayanarak geleceğe yönelik olası sonuçlar hakkında fikirler öne sürmüşlerdir (Kazanım 9).
Örneklem olarak 37 etkinlikten 29 tanesi bu kazanıma hizmet etmektedir. Yapılan çalışmalar ayrıntılı olarak incelendiğinde de bu becerinin başarıyla kazanıldığını görmekteyiz.
Özetle öğrencilerin BSB’nden tahmin becerisini büyük ölçüde kazandığı söylenebilir.
Çeşitli araç gereçlerle ölçüm yapan öğrenciler ölçüm değerlerini ölçme aletlerinin duyarlılıklarına yaklaşık olarak bulmuşlardır. Yani yaklaşık değeri kestirmişlerdir. Kestirme sayısal verilerle desteklenmiş bir tahmin olarak kabul edilebilir. Öğrenciler;
Olay ve nesnelere yönelik kütle, uzunluk, zaman, sıcaklık ve adet gibi nicelikler için uygun birimleri de belirterek yaklaşık değerler hakkında fikirler öne sürer (Kazanım 10).
Örneklem olarak alınan 37 etkinlikten 13 tanesi bu kazanıma hizmet etmektedir. Analizler sonucunda öğrencilerin bu beceriyi kazandıkları sonucuna ulaşılabilir. Öğrenciler ölçüm araçları yardımıyla yaklaşık değerleri sayısal olarak bulabilmektedirler.
90
Özetle öğrencilerin BSB’nden kestirme becerisini büyük ölçüde kazandığı söylenebilir.
Bilimsel araştırmanın temelinde kontrollü deney yer almaktadır. Öğrencilerin kontrol deneylerinin mantığını anlamaları deneyleri ve sorumları bu şekilde çözümleyebilmeleri fen öğretiminin tabanına yedirilmiş ana amaçlardandır. Bununla ilgili olarak öğrenciler;
Verilen bir olay veya ilişkide en belirgin bir veya birkaç değişkeni belirler (Kazanım 11).
Verilen bir olaydaki bağımlı değişkeni belirler. (Kazanım 12). Verilen bir olaydaki bağımsız değişkeni belirler (Kazanım 13). Verilen bir olaydaki kontrol edilen değişkeni belirler (Kazanım 14).
Örneklem olarak alınan 37 etkinlikten 28 i kazanım 11 e, 20 etkinlik ise diğer kazanımlara hizmet etmektedir. Öğrencilerin bu becerileri büyük ölçüde kazandığı etkinlik verilerinin ayrıntılı analizinden anlaşılmaktadır. Öğrenciler kontrollü bir deneyde değişkenleri belirleyebilmektedir.
Özetle öğrencilerin BSB’nden değişkenleri belirleme becerisini büyük ölçüde kazandığı söylenebilir.
Hipotez kurmak, doğru olduğu düşünülen düşünce ve tecrübelere dayalı test edilebilir ifadeler kurmaktır. Deneyler esnasında öğrenciler yönlendirilmiş ve sonuca yönelik tahminler yapmaları ve bunu denenebilir bir şekilde ifadeleri istenmiştir. Öğrenciler;
Verilen bir olaydaki bağımsız değişkenin bağımlı değişken üzerindeki etkisini denenebilir bir önerme şeklinde ifade eder (Kazanım 15).
Örneklem olarak alınan 37 etkinlikten 28 tanesi bu kazanıma hizmet etmek tedir. Öğrenciler çeşitli ifadelerle deneyden bekledikleri hipotezi ifade etmişlerdir.
Özetle öğrencilerin BSB inden hipotez kurma becerisini büyük ölçüde kazandığı söylenebilir.
Dersin ve konunun akışına göre öğrencilerden proje ve deneyler tasarlamaları istenmiş ve minik meraklardan ilginç deneyler çıkmıştır. Öğrenciler;
Bir tahminin doğruluğunun nasıl test edilebileceğine yönelik basit bir deney önerir (Kazanım 16).
91
Örneklem olarak alınan 37 etkinlikten 29 tanesinde öğrenciler; kendileri bir deney-proje üretmişler, kaynaklardan deneyler bulmuşlar veya öğretmen tarafından verilen bir deney yapmışlardır. Öğrencilerin kendi tasarladıkları deneyler incelendiğinde yadsınmayacak deneyler olduğu ve öğrencilerin bu kazanımı başarıyla gerçekleştirdiği görülmektedir.
Özetle öğrencilerin BSB’nden deney tasarlama becerisini büyük ölçüde kazandığı söylenebilir.
Psikomotor becerilerin geliştirilmesi ve yaşayarak öğrenmenin sağlanması açısından gerekli güvenlik önlemleri alındıktan sonra laboratuarın tüm imkânları öğrencilere sunulmuş ve her malzemeyi tanımaları, dokunmaları, incelemeleri, çalıştırmayı öğrenmeleri sağlanmıştır. Psikomotor beceriler unutulmayan beceriler olduğundan gelecekteki hayatlarına bu kazanımın verimlerinin daha belirgin görüleceği umulmaktadır. Öğrenciler;
Öğretmen gözetiminde basit araştırmalarda gerekli malzeme ve araç- gereçleri seçer; becerikli, emniyetli ve etkin bir şekilde kullanır (Kazanım 17).
Örneklem olarak alınan 37 etkinlikten 35 tanesinde bu kazanıma ulaşılmış olup, bu beceri öğrencilere kazandırılmıştır.
Özetle öğrencilerin BSB’nden deney malzemelerini ve araç gereçlerini
tanıma ve kullanmabecerisini büyük ölçüde kazandığı söylenebilir.
Deney föylerinden ve diğer kaynaklardan belirlenen deneylerin öğleciler tarafından kurulmasına özen gösterilmiş, deney föyleri ellerine verilerek “bu deneyi yapınız” denilmiştir. Öğrenciler birlik içinde hızlı bir görev dağılımı yapmışlar dolaplardaki malzemeleri alıp masada düzeneği hazırlamışlardır. Gerektiği yerde öğretmen müdahalesiyle beraber öğrenciler deney malzemelerini tanımış, laboratuar kullanmayı öğrenmiş ve deney düzeneği hazırlamayı başarmışlardır.
Verilen malzemeleri kullanarak kurduğu hipotezi sınamaya yönelik
tasarladığı deneyi gerçekleştirecek bir düzenek kurar (Kazanım 18).
Örneklem olarak alınan 37 etkinlikten 29 tanesi bu kazanıma hizmet etmiştir. Verileri analizinden bu kazanımın öğrencilerce kazanıldığı görülmektedir.
Özetle öğrencilerin BSB’nden deney düzeneği kurma becerisini büyük ölçüde kazandığı söylenebilir.
92
Kontrol deneyleri yapılırken kontrol değişkenleri sabit tutulur ve bağımsız değişkenin bağımlı değişken üzerine etkisi belirlenir. Öğrenciler;
Hipotezle ilgili olan değişkenlerin dışındaki değişkenleri sabit tutar (Kazanım 19).
Bağımsız değişkeni değiştirerek bağımlı değişken üzerindeki etkisini belirler (Kazanım 20).
Örneklem olarak alınan 37 etkinlikten 29 tanesi bu kazanıma hizmet etmiştir. Bu becerinin öğrenciler tarafından kazanıldığı ve kullanıldığı görülmüştür.
Özetle öğrencilerin BSB’nden değişkenleri kontrol etme ve değiştirme becerisini büyük ölçüde kazandığı söylenebilir.
Olgusal tanımlama yapılamadığı durumlarda veya alternatif olarak işlevsel tanımlama yapılabilir. Öğrencilerde işlevsel tanımlamayı çok kullanırlar. Örneğin; kalem için “yazı yazdığımız şey” tanımını yapabilirler. Öğrenciler;
Değişkenlerin birden fazla anlama gelebileceği, sınırları tam çizilmemiş durumlarda araştırmanın amacına (hipotez) uygun değişkenleri kesin olarak ve ölçme kriterleri ile birlikte tanımlar (Kazanım 21).
Bu kazanım tam olarak belirlenememekle birlikte Örneklem olarak alınan 37 etkinlikten 17 sinde kazanımın izlerine rastlanmaktadır.
Özetle öğrencilerin BSB’nden işlevsel tanımlama becerisini kazandığı söylenebilir.
Pozitif bilim ölçme araçlarına minnettardır. Fen bilimleri içinde aynı durumlar geçerlidir. Çalışmamız ne kadar nitel olsa da nicel verilerin önemini asla yadsıyamayız. Çalışma boyunca ölçme araçları öğrenciler tarafından kullanılmıştır. Öğrenciler;
Cetvel, termometre, tartı aleti ve zaman ölçer gibi ölçme araçlarını tanır
(Kazanım 22).
Büyüklükleri, uygun ölçme araçları kullanarak belirler (Kazanım 23).
Büyüklükleri, birimleri ile ifade eder (Kazanım 24).
Örneklem olarak alınan 37 etkinlikten 13 tanesi bu kazanımlara hizmet etmektedir. Kazanıma giden etkinlik sayısının az olması kazanıma ulaşılma durumunu olumsuz etkilememekte olup deneylerin doğasıyla ilgilidir. Bu 13 etkinlik ölçme araçlarının tanınması, büyüklerinin ve birimlerinin ifade edilmesi için yeterlidir.
93
Özetle öğrencilerin BSB’nden ölçme becerisini büyük ölçüde kazandığı söylenebilir.
Öğrenciler ders öncesinde ve ders sırasında çeşitli araştırmalar yaparak bir takım bilgi ve verilere ulaşırlar. Öğrenciler;
Değişik kaynaklardan yararlanarak bilgi ve veri toplar (örneğin çevrede gözlem, sınıfta gözlem ve deney, fotoğraf, kitaplar, haritalar veya bilgi ve iletişim teknolojileri) ( Kazanım 25).
Kurduğu hipotezi sınamaya yönelik nitel veya nicel veriler toplar (Kazanım 26).
Örneklem olarak alınan 37 etkinlikten 36 sinde bu kazanımlara ulaşılmıştır.
Özetle öğrencilerin BSB’nden bilgi ve veri toplama becerisini büyük ölçüde kazandığı söylenebilir.
İnsan beyni unutkan olabilmektedir. Bu yüzden elde edilen verilerin güvenilir bir şekilde kaydedilmesi gerekir. Öğrenciler;
Gözlem ve ölçüm sonucunda elde edilen araştırmanın amacına uygun verileri yazılı ifade, resim, tablo ve çizim gibi çeşitli yöntemlerle kaydeder (Kazanım 27).
Örneklem olarak alınan 37 etkinlikten 26 sı bu kazanıma hizmet etmiş olup öğrenciler elde ettikleri verileri kayıt altına almışlardır.
Özetle öğrencilerin BSB’nden verileri kaydetme becerisini büyük ölçüde kazandığı söylenebilir.
Gözlem ve deneylerden elde edilen verilerin yorumlanabilmesi için işlenmesi gerekir. Veriler derlenip yorumlamaya uygun bir forma dönüştürülmelidir. Öğrenciler;
Deney ve gözlemlerden elde edilen verileri derleyip, işleyerek gözlem sıklığı dağılımı, çubuk grafik, tablo ve fiziksel modeller gibi farklı formlarda gösterir (Kazanım 28)
Grafik çizmeyle ilgili kuralları uygular (Kazanım 29).
Örneklem olarak alınan 37 etkinlikten 10 tanesi kazanım 28 e hizmet etmekteyken kazanım 29 a hizmet eden hiç etkinlik yapılmamıştır. Bu aslında çalışmanın bir eksikliğidir.
94
Özetle öğrencilerin BSB’nden veri işleme ve model oluşturma becerisini yeterince kazanamadığı söylenebilir.
Kaydedilen ve işlenen verilerden yorum ve sonuç çıkarılması gerekir. Etkinlikten sonra öğrenciler sonuçlara ulaşarak yorumlar yapmışlar ve kendilerince desen ve ilişkilere ulaşmışlardır. Öğrencilere doğru desenlere ulaşmaları için yönlendirici sorular yardımcı olmuştur.
İşlenen verileri ve oluşturulan modeli yorumlar (Kazanım 30).
Elde edilen bulgulardan desen ve ilişkilere ulaşır (Kazanım 31).
Örneklem olarak alınan 37 etkinlikten 30'undan fazlası bu kazanımlara hizmet etmektedir. Öğrencilerin çalışmalarının analizinden bu becerinin kazanıldığı sonucuna ulaşılabilir.
Özetle öğrencilerin BSB’nden yorumlama ve sonuç çıkarma becerisini büyük ölçüde kazandığı söylenebilir.
Yapılan çalışmaların sunulması bilimin geliştirilmesi insanlığa faydalı olması açısından önem taşımaktadır. Aynı zamanda öğrencilerin öğrenmelerini biz ancak bu şekilde anlayabilmekteyiz. Öğrenciler;
Basit gözlem ve araştırmaları ve elde ettikleri sonuçları sözlü, yazılı ve/veya görsel malzeme kullanarak uygun şekilde sunar ve paylaşır (Kazanım 32).
Örneklem olarak alınan 37 etkinlikten 37 si bu kazanıma hizmet etmiş olup öğrenciler elde ettikleri veri ve sonuçları sınıflarıyla paylaşmışlardır.
Özetle öğrencilerin BSB’nden sunma becerisini büyük ölçüde kazandığı söylenebilir.
Tüm bu analizle incelendiğinde öğrencilerin 32 kazanımdan büyük çoğunluğunu kazandıkları, bazı kazanımlara hitap eden deney sayısının az olmasına rağmen bu kazanımların başarıya sergilendiğini ancak kazanım 29 da başarısız olunduğu söylenebilir. Sonuç itibarıyla SBUD’nin öğrencilerinin BSB’ni olumlu yönde etkilediği sonucuna ulaşılmıştır. Literatürde de benzer bilimsel etkinliklerin BSB’ni geliştirdiği görülmekte ve bu açıdan çalışma diğer çalışmalarla uyum sergilemektedir.
Gelecek çalışmalara öneri olması açısından kazanım 28 ve kazanım 29 için geliştirilmiş faaliyetler tasarlanması önerilebilir.
95