4320 SAYILI KANUN’UN AMACI A) Genel Olarak

Türk toplumunda, özellikle kırsal kesimde ve gecekondu bölgelerinde halen varlığını sürdürmekte olan aile içi şiddet ile mücadele edilmesi amacıyla akademik çevrelerin, basının ve kadın kuruluşlarının çalışma ve talepleri karşısında kayıtsız kalınmayarak388 hazırlanan Ailenin Korunmasına Dair Kanun Tasarısı, 14 Ocak 1998 tarihinde TBMM’de kabul edilerek 4320 sayı ile kanunlaşmış389 ve ardından yürürlüğe sokulmuştur390.

388 _{Zevkliler/Acabey/Gökyayla, sh. 847; Uluğ, İ. : Ailenin Korunmasına Dair Kanun Çerçevesinde Aile İçi} Şiddetin Önlenmesi, Prof.Dr. Hüseyin Hatemi’ye Armağan, İstanbul 2005, sh. 438; Erman, B. : Ailenin Korunmasına Dair Kanun’un Türk Hukukuna Etkisi, Sıçla Mücadele Bağlamında Türkiye’de Aile İçi Şiddet, Ülke Çapında Kriminilojik-Viktimolojik Alan Araştırması ve Değerlendirmesi, İstanbul 2003, sh. 93; Zevkliler/Havutçu, sh.249.

389 _{Bkz.RG., T. 17.1.1998, S.23233.}

390 _{Çalışmamızın hazırlanması sırasında 4320 sayılı Ailenin Korunmasına Dair Kanun, 5636 sayılı} “Ailenin Korunmasına Dair Kanunda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun” (Bkz. RG., T. 4.5.2007, S. 26512) ile değişikliğe uğramıştır. Biz de bu sayede yeni düzenlemeleri içeren ilk çalışmayı yapma fırsatını yakalamış bulunuyoruz. 5636 sayılı Kanun’un temel amacı, genel gerekçede belirtildiği şekli ile 1998 yılında yürürlüğe giren AKDK’nın uygulaması sırasında karşılaşılan aksaklıkların giderilmesi, kavram karışıklıklarının giderilmesi ve kanunun kapsamının genişletilerek uygulamasının yaygınlaştırılmasını sağlamaktır. Türkiye Büyük Millet Meclisinin 28/6/2006 tarihli ve 853 sayılı Kararıyla Töre ve Namus Cinayetleri ile Kadınlara ve Çocuklara Yönelik Şiddetin Sebeplerinin Araştırılarak Alınması Gereken Önlemlerin Belirlenmesi Amacıyla oluşturulan Meclis Araştırma Komisyonu Raporu ile 4/7/2006 tarihli ve 26218 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 2006/17 sayılı Başbakanlık Genelgesinde 4320 Sayılı Ailenin Korunmasına Dair Kanunda değişiklik yapılması gerektiği belirtilmektedir. Tasarı, belirlenen eksiklikleri gidermek üzere düzenlenmiş ve en sonunda 5636 sayı ile kanunlaşmıştır. İlerleyen bölümlerde AKDK’ya ilişkin açıklamalarımız en son değişikliklere uygun olarak yapılmış olup, mevzuat değişikliğinin halen güncelliğini koruması nedeniyle kanunun değişikliğe uğrayan hükümleri ve değişiklikten önceki halleri değişiklik gerekçesini de içerecek şekilde ilgili yerlerde metin içinde ve/veya dipnotlarda belirtilmiş durumdadır.

Böylelikle, hem aile içi şiddet mağdurlarının korunmasında önemli bir hukuki enstrümana kavuşulmuş hem de imza atarak taraf olduğumuz başta, Kadınlara Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Önlenmesi Sözleşmesi391 (CEDAW) olmak üzere diğer tüm uluslarararası sözleşmelerden392 doğan etkin koruma taahhüdünün yerine getirilmesi konusunda önemli bir adım atılmıştır. Aynı zamanda, “aile içi şiddet” kavramına ilk defa bir kanunda yer verilmek suretiyle, aile içi şiddet ile genel hükümlerle mücadele yönteminden vazgeçilmiş ve aile içi şiddetin özel bir kanun ile önlem alınması gereken bir olgu olduğu saptaması yapılmıştır393.

4320 sayılı kanunun birinci maddesine göre, Türk Medeni Kanunu’nda öngörülen tedbirlerden ayrı olarak, eşlerden birinin veya çocukların veya aynı çatı altında yaşayan diğer aile bireylerinden birinin veya mahkemece ayrılık kararı verilen veya yasal olarak ayrı yaşama hakkı olan veya evli olmalarına rağmen fiilen ayrı yaşayan aile bireylerinden birinin aile içi şiddete maruz kaldığını kendilerinin veya Cumhuriyet Başsavcılığının bildirmesi üzerine Aile Mahkemesi Hakimi meselenin mahiyetini göz önünde bulundurarak re’sen kanunda sayılan tedbirlerden bir ya da birkaçına birlikte veya uygun göreceği benzeri başka tedbirlere de hükmedebilir.

AKDK’nın ilk maddesinde de açıkça belirtildiği üzere kanunun amacı, eşlerden biri veya aynı çatı altında yaşayan diğer aile bireylerinden birinin aile içinde meydana gelebilecek şiddet olaylarına maruz kalmasının önlenmesi, şayet şiddet olayına maruz kalınmışsa en azından tekrarlanmasını engelleyecek tedbirlere hükmedilmesidir. Böylelikle, aile bireyleri ve de özellikle çocukların şiddet içeren bir ortamda

391 _{RG., T.14.10.1985, S.18898. Sözleşme hükümleri hakkında ayrıntılı bilgi için bkz. Moroğlu,} N.:Kadınların İnsan Hakları Bildirisi ve Ek İhtiyari Protokol, Prof.Dr.Erdoğan Moroğlu’na Armağan, İstanbul 1999, sh.881 vd.

392 _{Bu konuda Türkiye’nin taraf olduğu diğer sözleşmeler için bkz. Domaniç, sh.72 vd.}

393 _{Erdoğan, M.: Ailenin Korunmasına Dair Kanun ve Uygulaması, Hukukta Kadın Sempozyumu, T.C.} Başbakanlık Kadının Statüsü ve Sorunları Genel Müdürlüğü Yayını, Ankara 2000, sh. 93.

yetişmemesi ve ilerleyen dönemde telafi edilemez kalıcı zararlardan korunmaları sağlanmış olacaktır394.

AKDK’da öngörülen tedbirler Medeni Kanun’da evlilik birliğinin korunmasını amaçlayan MK.m.195 vd. maddelerinde öngörülen tedbirlerin yanı sıra veya bunlardan ayrı alınmak üzere düzenlenmiştir395. Yoksa, amaç ne Medeni Kanun’da öngörülen tedbirleri tahdidi olarak sınırlamak ne de bunları somut olarak örneklemektir396. Kanun koyucunun, Medeni Kanun’un koruyucu hükümleri ile yetinmeyerek doğrudan ve sadece ailenin korunmasına yönelik özel bir kanuna ihtiyaç duymasının temel sebebi, MK’da düzenlenen tedbirlerin bazı durumlarda aile içi şiddetin önlenmesinde yetersiz kalması ve bu tedbirlere hükmedilmesinin mahkemelerin iş yükü nedeniyle uzun bir süre almasıdır397. Bu şekilde aile bireylerinin aile içi şiddet olayları karşısında etkin ve süratli bir şekilde korunması hedeflenmiştir. AKDK. m.2 uyarınca bu kanun kapsamında hükmedilen tedbirlere uyulmaması fiilinin, cezai sorumluluğa bağlanarak özel olarak ihdas edilen yeni bir suç tipi olan “AKDK’ya Muhalefet Suçu” oluşturması kanun koyucunun bu konudaki irade ve kararlılığını açıkça ortaya koymaktadır.

394 _{AKDK’nın amacı kanunun genel gerekçesinde şu şekli ile ifade edilmiştir: Anayasa’nın 41.maddesinde} belirtildiği gibi toplumun temelini aile oluşturmaktadır. … ailenin sağlıklı yapılanması ve yürütülmesi toplumun varoluşunu ve yarınlara güçlü bir biçimde uzanmasını doğrudan etkilemektedir… Son yıllarda aile içi şiddet olayları toplumumuzu sarsar boyutlara ulaşmıştır. Her geçen gün ailede yaşanan dayak, işkence ve cinayet gibi şiddet olayları görsel ve yazılı basında izlenmektedir. Bu itibarla Anayasanın 41.maddesinde yer alan Devlet ailenin huzur ve refahı ile özellikle ananın ve çocukların korunması için gerekli tedbirleri alır, teşkilatı kurar.” hükmü de göz önüne alınarak aile içi şiddetten mağdur olan kadını koruyucu yasal tedbirlerin alınması zorunluluğu ortaya çıkmıştır. Bu amaçla hazırlanan “Ailenin

Korunmasına Dair Kanun Tasarısıyla”, ABD, Avustralya, Yeni Zelanda, İngiltere, İrlanda ve Norveç gibi ülkelerde uygulanan, şiddete uğrama ihtimali bulunan kadınların mahkemelere başvurarak koruma emri alabilmelerini sağlayacak hükümler Türk Hukuk sistemine dahil edilmektedir. (www.tbmm.gov.tr) 395 _{Güven, sh. 17; Baydur, E./ Ertem B.: Kadına Yönelik Evlilik İçi Şiddetin Hukuki Boyutları- Ceza} Kanunu, Medeni Kanun ve Ailenin Korunmasına Dair Kanun Kapsamında Bir İnceleme, TBBD. s. 65, Ankara 2006, sh. 115; Uçar, sh. 148.

396 _{Güven, sh. 17.}