Sayıltıları İnceleme ve Değerlendirme (Örtük Varsayımların Belirlenmesi) Stratejisi ile İlgili Birey ve Toplum Adlı Temadaki Bulgular:

Ders kitaplarında eleştirel düşünmenin bilişsel stratejilerinden örtük varsayımların belirlenmesi stratejisinin analizi yapıldığında, Milli Eğitim Yayınevi’ne ait ders kitabı, Birey ve Toplum temasında eleştirel düşünmeyi olumsuz yönde etkileyen örtük varsayımlara Erdem Yayınevi’nin hazırladığı ders kitabına göre daha az yer (f(MBİR)=25;f(ÖZBİR)=30) verdiği görülmektedir (Ek 2).

Sayıltıları inceleme ve değerlendirme stratejisi ile ilgili Milli Eğitim Yayınevi ve Özel Yayınevinin 5. Sınıf Türkçe Ders Kitaplarının Birey ve Toplum adlı teması için yapılan Kendall’s W Testi sonucunda elde edilen bulgular Tablo 7’de yer almaktadır.

Tablo 10: Sayıltıları İnceleme ve Değerlendirme (Örtük Varsayımların Belirlenmesi) Stratejisi ile İlgili Milli Eğitim Yayınevinin ve Özel Yayınevinin Birey ve Toplum Adlı Teması için Kendall W Testi Tablosu

Yayınevi Adı N Kendall W Sd p

Milli Eğitim Yayınevi 4 .81 4 .01

Özel Yayınevi 4 .89 4 .01

Tablo 10 incelendiğinde sayıltıları inceleme ve değerlendirme stratejisi ile ilgili Milli Eğitim Yayınevinin birey ve toplum adlı teması için 4 puanlayıcının verdikleri puanlar arasındaki Kendall W uyum katsayısı .81 özel yayınevi için .89’dur. Bu temadaki puanlamada araştırmacının puanlaması ile hakemlerin puanları arasında uyumun, oldukça yüksek düzeyde olduğu ve anlamlı olduğu söylenebilir (p<.05). Milli Eğitim ve Özel Yayınevindeki Birey ve Toplum adlı temasındaki metinlerdeki sayıltıları inceleme ve değerlendirme stratejisiyle ilgili ifadeler bulunarak aşağıda açıklanmaya çalışılmıştır.

93

3.3.1.1. Milli Eğitim Yayınevi ve Özel Yayınevinin Birey ve Toplum Adlı Temasındaki Sayıltıları İnceleme ve Değerlendirme (Örtük Varsayımların Belirlenmesi) Stratejisi ile İlgili Metin Analizleri:

Eleştirel düşünmenin sayıltıları inceleme ve değerlendirme stratejisi ile ilgili Milli Eğitim 5. sınıf Türkçe ders kitabının Birey ve Toplum adlı temasındaki metinlerin içerik analizi sonucunda :

“Alper, sınıfımıza yeni geldi. Babasının memuriyeti dolayısıyla şimdiye kadar dört ayrı yerde okula gitmek zorunda kalmış.”(Bir İnsan Kazanmak)

Cümledeki altı çizili ifade örtük varsayımın göstergesi olarak karşımıza çıkmaktadır.

“Sanırım öğretmenimiz, onun bu başarısızlığını sık sık okul değiştirmek zorunda kalmış olmasına bağlıyordu. Alper’in aramızda olmadığı bir günde:” (Bir İnsan Kazanmak)

Cümledeki Alper’in başarısızlığı ile ilgili öğretmenin iddiası örtük varsayımı göstermektedir.

‘’Çocuklar, sizden bir isteğim var.’’dedi. ‘’Alper’in durumunu hepimiz görüyoruz. Bu yüzden ona yardımcı olmamız gerekiyor. O, henüz sınıfımıza alışamadı. Öyle görülüyor ki alışması zaman alacak. Biz, beş yıldır birlikteyiz. Ama bu, onun dördüncü okulu. İsteğim, onu dışlamamanız, ders çalışmaları sırasında yardımcı olmanız.’’ (Bir İnsan Kazanmak)

Metindeki koyu yazılmış kelimeler bir çıkarıma işaret ettiğinden dolayı örtük varsayım olarak karşımıza çıkmaktadır. Açık bir kararın yani Alper’e neden yardım edilmesi kararının öncesinde sebebin verilmesi cümlede örtük varsayımın göstergesidir.

“Küçük çocuk, baloncuyu büyülenmiş gibi takip ederken şaşkınlığını gizleyemiyordu. Onu hayrete düşüren, ‘’Bizim eve bile sığmaz.’’dediği o güzelim balonların, adamı nasıl havaya kaldırmadığı idi. Baloncu, dinlenmek için durakladığında duruyor ve sonra yine takibe koyuluyordu.”(Balon)

Metindeki “bizim eve bile sığmaz” ifadesi karar ya da iddiayı gösterdiğinden dolayı örtük varsayım olarak karşımıza çıkmaktadır.

94

Adam, çocuğu şöyle bir süzdükten sonra:

- Paran var mı, diye sordu. Sen onu söyle.

- Bayramda vardı, diye atıldı çocuk. Önümüzdeki bayram yine olacak. (Balon)

Metindeki “önümüzdeki bayram yine olacak” ifadesi varsayım olduğundan dolayı örtük varsayım olarak karşımıza çıkmaktadır.

“Ancak balonlardan biri iyice sıkıştığından diğerlerinden ayrılmış ve ağaçta kalmıştı. Çocuk onu kurtarmaya kalksa, dikenlerden patlayacağını çok iyi biliyordu.” (Balon)

Cümle örtük varsayımın göstergesi olan, varsayım ve iddiayı destekler şekildedir.

“Okul çantası satan dükkânları teker teker dolaştık. Kiminin sapını babam beğenmiyor, kiminin resimlerinden de ben hoşlanmıyordum. Nihayet, üzerinde trafik sembollerini gösteren bir çantayı beğendim. Gerektiği zaman, yedek bir kayışla sırtta taşınabiliyordu.”(Yeni Çantalar da Eskir)

Metindeki son cümlede açık bir kararın öncesindeki geçerli sebebin verilmesi örtük varsayımın göstergesi olarak karşımıza çıkmaktadır.

Eleştirel düşünmenin sayıltıları inceleme ve değerlendirme stratejisi ile ilgili Özel Yayınevinin 5. sınıf Türkçe ders kitabının Birey ve Toplum adlı temasındaki metinlerin içerik analizi sonucunda :

“Beden dilinin inceliklerini fark edip onu bilinçli olarak kullanmak da

mümkün. Ancak, yine de kendimizi istediğimiz şekilde gösterebilmemiz çok kolay değil. Hele karşımızdakilerin hareketlerini tam olarak yorumlayabilmemiz hiç değil.”(Beden Dilimiz)

Açık bir kararın öncesindeki sebebin verilmesi örtük varsayım olarak metinde karşımıza çıkmaktadır.

Örneğin, sıkıntılı bir insan gibi davranmak, insan bedeninde kimyasal değişiklikler oluşmasına yol açıyormuş. Bu da bazı durumlarda gerçekten iç sıkıntısına neden olabiliyormuş. (Beden Dilimiz)

95

Açık bir kararın öncesindeki sebebin verilmesi örtük varsayım olarak metinde karşımıza çıkmaktadır.

“Oysa kendimizi sıkıntılı hissetimizde omurgamızı dikleştirmeyi, yüz kaslarımızı gevşetmeyi ve gülmeyi denemeliyiz. Kim ne derse desin, bunları yaptığınız zaman kendinizi daha iyi hissettiğinizi göreceksiniz.” (Beden Dilimiz)

Koyu yazılmış “ Kim ne derse desin” ifadesi karar ya da iddiaya işaret ettiğinden dolayı karşımıza örtük varsayım olarak çıkmaktadır.

“Ama beni evcilleştirirsen yaşamıma güneş doğmuş olacak. Duyduğum bir ayak

sesinin ötekilerden farklı olacağını bileceğim. Öteki ayak sesleri beni köşe bucak kaçırırken, seninkiler bir müzik sesi gibi beni çağıracak. Hem bak şu

buğday tarlalarını görüyor musun? Senin saçlarının renginde. Buğday bana hep seni hatırlatacak. Ben buğday tarlalarında esen rüzgârın sesini de

seveceğim.”(Küçük Prens)

“Ama beni evcilleştirirsen yaşamıma güneş doğmuş olacak” cümlesindeki karar ifadesinin arkasından sebeplerinin açıklanması karşımıza örtük varsayım olarak çıkmaktadır.

3.3.2. Sayıltıları İnceleme ve Değerlendirme (Örtük Varsayımların Belirlenmesi)