Sözcüklerin veya Söz Öbeklerinin Açık Hale Getirilmesi ve Analiz Edilmesi Stratejisi ile İlgili Birey ve Toplum Adlı Temadaki Bulgular:

Ders kitaplarında eleştirel düşünmenin bilişsel stratejilerinden sözcüklerin veya söz öbeklerinin açık hale getirilmesi ve analiz edilmesi stratejisinin analizi yapıldığında, Milli Eğitim Yayınevi’ne ait ders kitabının, birey ve toplum temasında eleştirel düşünmeyi olumlu yönde etkileyen sözcüklerin veya söz öbeklerinin açık hale getirilmesi ve analiz edilmesi stratejisine Erdem Yayınevi’nin hazırladığı ders kitabına göre daha fazla yer (f(MBİR)=18;f(ÖZBİR)=14) verdiği görülmektedir (Ek 2).

Sözcüklerin veya söz öbeklerinin açık hale getirilmesi ve analiz edilmesi stratejisi ile ilgili Milli Eğitim Yayınevi ve Özel Yayınevinin 5. sınıf Türkçe ders kitaplarının Birey ve Toplum adlı teması için yapılan Kendall’s W Testi sonucunda elde edilen bulgular Tablo 19’da yer almaktadır.

127

Tablo 22: Sözcüklerin veya Söz Öbeklerinin Açık Hale Getirilmesi ve Analiz Edilmesi Stratejisi ile İlgili Milli Eğitim Yayınevinin ve Özel Yayınevinin Birey ve Toplum Adlı Teması için Kendall W Testi Tablosu

Yayınevi Adı N Kendall W Sd p

Milli Eğitim Yayınevi 4 .92 4 .00

Özel Yayınevi 4 .97 4 .00

Tablo 22 incelendiğinde sözcüklerin veya söz öbeklerinin açık hale getirilmesi ve analiz edilmesi stratejisi ile ilgili Milli Eğitim Yayınevinin birey ve toplum adlı teması için 4 puanlayıcının verdikleri puanlar arasındaki Kendall W uyum katsayısı .92 özel yayınevi için .97’dir. Bu temadaki puanlamada araştırmacının puanlaması ile hakemlerin puanları arasında uyumun, oldukça yüksek düzeyde olduğu ve anlamlı olduğu söylenebilir (p<.05). Milli Eğitim ve Özel Yayınevindeki Birey ve Toplum adlı temasındaki metinlerdeki sözcüklerin veya söz öbeklerinin açık hale getirilmesi ve analiz edilmesi stratejisiyle ilgili ifadeler bulunarak aşağıda açıklanmaya çalışılmıştır.

3.7.1.1. Milli Eğitim Yayınevi ve Özel Yayınevinin Birey ve Toplum Adlı Temasındaki Sözcüklerin veya Söz Öbeklerinin Açık Hale Getirilmesi ve Analiz Edilmesi Stratejisi ile İlgili Metin Analizleri:

Eleştirel düşünmenin sözcüklerin veya söz öbeklerinin açık hale getirilmesi ve analiz edilmesi stratejisi ile ilgili Milli Eğitim 5. sınıf Türkçe ders kitabının Birey ve Toplum adlı temasındaki metinlerin içerik analizi sonucunda:

“Küçük çocuk, baloncuyu büyülenmiş gibi takip ederken şaşkınlığını gizleyemiyordu.” “Onu hayrete düşüren, ‘’Bizim eve bile sığmaz.’’dediği o güzelim balonların, adamı nasıl havaya kaldırmadığı idi.”(Balon)

128

Birinci cümledeki çocuğun şaşkınlığını gizleyemediği ifadesinin açıklaması ikinci cümledeki ‘’Bizim eve bile sığmaz.’’ ifadesi ile açık hale getirilmeye çalışıldığı görülmektedir.

“Babama yeni bir okul çantası aldırıncaya kadar akla karayı seçtim. Sonunda yalvara yakara kabul ettirdim.” “Aslına bakacak olursanız eski çantamın da kötü yanı yoktu. Sapasağlam duruyordu. Zaten babam da bu yüzden yeni bir çanta almaya yanaşmıyordu. Ama benim gözüm, yeni çıkan üzeri süslü çantalardaydı.”(Yeni Çantalar da Eskir)

Birinci cümledeki çocuğun babasına çantayı aldırasıya kadar akla karayı seçmesinin açıklaması olarak çantanın sapasağlam olduğu ve babasının bu yüzden çanta almaya yanaşmadığı açıkça ifade edilmektedir.

Eleştirel düşünmenin sözcüklerin veya söz öbeklerinin açık hale getirilmesi ve analiz edilmesi stratejisi ile ilgili Özel Yayınevinin 5. sınıf Türkçe ders kitabının Birey ve Toplum adlı temasındaki metinlerin içerik analizi sonucunda:

“Beden dilini konuşup anlayabilmemiz için iki temel öğeye gerek duyarız: Jestler ve mimikler. Jestler, genel olarak el, kol ve bacak hareketlerimizi, mimiklerse yüz hareketlerimizi içerir.” (Beden Dilimiz)

Metinde beden dili için gerekli olan öğeler verilmekte ve daha sonra bu öğelerin ne anlama geldiklerinin açıklandığı açık bir şekilde ifade edilmektedir.

“Beden dilinin inceliklerini fark edip onu bilinçli olarak kullanmak da mümkün. Ancak, yine de kendimizi istediğimiz şekilde gösterebilmemiz çok kolay değil. Hele karşımızdakilerin hareketlerini tam olarak yorumlayabilmemiz hiç değil.

Çünkü beden dili; ülkelere, kültürlere, ailelere, yaşa, cinsiyete göre değişiklik

gösterir.” (Beden Dilimiz)

Metindeki ilk üç cümlenin açıklamasının son cümlede açık bir şekilde ifade edildiği görülmektedir.

“Sakın bunu İtalyanlara yapmayın! Çünkü İtalyanlar bu hareketi “rezalet”

anlamında kullanıyorlar. Eğer İtalyan bir arkadaşınıza “Yemek çok güzel olmuş.”demek istiyorsanız yapmanız gereken şey şu: İşaret parmağınızın ucunu

129

yanağınıza koyun, elinizi öne arkaya hareket ettirin. “Mmm…”sesini çıkarmayı unutmayın!” (Beden Dilimiz)

Metinde İtalyanlara karşı yemeğin nasıl olduğunu nasıl bir şekilde anlatılacağı açık bir şekilde ifade edilmektedir.

“Bazı araştırmacılar, iç dünyamızın davranışlarımızı yönlendirdiği kadar,

davranışlarımızın da iç dünyamızı etkilediğini saptamışlar. Buna göre, hissettiğimiz gibi davranmaktan çok, davrandığımız gibi hissediyormuşuz.

Örneğin, sıkıntılı bir insan gibi davranmak, insan bedeninde kimyasal

değişiklikler oluşmasına yol açıyormuş.” (Beden Dilimiz)

Metindeki ilk iki cümlenin açıklamasının son cümlede açık bir şekilde ifade edildiği görülmektedir.

“Büyüdükçe ve sokağımızın dışına taştıkça anladım ki dünya benim sandığımdan çok daha büyükmüş…” “İçinde milyonlarca ev, milyonlarca sokak, binlerce şehir varmış. Sadece bu kadar mı? Dağlar, tepeler, ırmaklar, denizler ve uçsuz bucaksız okyanuslar… Tabii, bir de insanlar… Başka evlerde büyüyen, başka sokaklarda yürüyen, başka hayatlar yaşayan milyarlarca insan…” (Hayat Bir Sokakta Geçer)

Metnin ilk cümlesinin açıklaması diğer cümlelerde açık bir şekilde ifade edilmektedir.

“O zaman anlıyor ki aslında bir insanın gerçek dünyası; içinde yaşadığı ev,

yürüdüğü sokak, hayatı paylaştığı komşuları, dostları, arkadaşlarıdır en çok.” “Çünkü o sokağın insanları olarak biz, aynı hayatın parçalarıyızdır hepimiz….” “Birimizin başı ağrısa sokağımızın da başı ağrımaya başlar. Birimizin yüzünde bir solgunluk olsa, Fatma teyzenin çiçekleri boynunu büker. Birimizin neşeli kahkahası bütün sokakta çınlar. Onun için insan en çok kendi çocukluğunun sokağında yaşar. Bir gün başka bir sokağa taşınsa bile, o sokak içinde hep yaşar.” (Hayat Bir Sokakta Geçer)

Metnin ilk cümlesindeki ifade daha sonraki cümlelerde yer alan ifadelerle açık bir şekilde anlatılmaktadır.

130

3.7.2. Sözcüklerin veya Söz Öbeklerinin Açık Hale Getirilmesi ve Analiz Edilmesi