Saw Yöntemi

Saw yöntemi (Simple Additive Weighting), portföy seçim problemlerinde kullanılmak üzere 1954 yılında Churchman ve Ackoff tarafından geliştirilen yöntem Ağırlıklı Toplam Model (Weighted Sum Model) olarak da bilinmektedir. SAW yöntemi matematiksel olarak basit olması sebebiyle ÇKKV yöntemlerinde en fazla kullanılan tekniklerden birisidir (Çakır ve Perçin, 2013, s. 452).

Basit adımları ve oldukça kolay işlem hacmi ile Saw yöntemi yaygın olarak analistler tarafından kullanılmaktadır.

2.1.6.6.3. Critic Yöntemi

1995 yılında Diakoulaki vd. tarafından yapılan bir çalışma ile literatüre kazandırılan Critic yöntemi (Criteria Importance Through Intercriteria Correlation), ÇKKV yöntemlerinin karar aşamasında kriterlerin önem derecelerini nesnel olarak

Yöntemin diğer yöntemlerden öne çıkaran özelliği; uzmanların öznel görüşlerinden değil, kriterlerin standart sapmalarını ve kriterler arası ikili karşılaştırmalarını birlikte kullanılarak objektif ve nicel bir ağırlıklandırma gerçekleştirmesidir (Demircioğlu ve Çoşkun, 2018, s. 187).

2.1.6.6.4. Entropi Yöntemi

Entropi yöntemi, ÇKKV yöntemlerinde kriterlerin önem düzeylerini belirlemede kullanılmaktadır. Entropi yönteminin en güçlü yanı, kullanıcıların değerlendirmelerine gerek duymadan kriterlerin önem düzeylerini objektif yansıtmadır ayrıca sadece karar matrisi oluşturulması değerlendirme açısından yeterlidir. Bu açıdan oldukça kolay bir yöntemdir. Bu çalışmada araştırmanın yöntemi kısmında ayrıca ayrıntılı olarak incelenmiştir.

2.2 İlgili Araştırmalar

Gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde işletme kavramı gittikçe önem kazanmaktadır. Ülkenin gayri safi yurt hasılasına (GSYH) önemli katkıları bulunan şirketlerin; yatırım, ithalat, ihracat gibi birçok koldan nihai mal ve hizmetleri sayesinde ortaya çıkan parasal getirileri sebebiyle gün geçtikçe finansal olarak ülke gelişiminde etkin rol oynamaktadır. Dolayısıyla işletmelerin daha verimli devamlılığını sürdürebilmesi için finansal performansın kontrolüde önem kazanmıştır. Bu ihtiyaç doğrultusunda, finansal performans ölçümlerinin geliştirilmesine odaklanılmış ve sürdürülebilirlik açısından alınacak kararları belirleme adına karar verme yöntemleri geliştirilmiştir.

Birçok araştırmacı hem muhasebese alanında hem de finansal alanda analiz çalışmaları yapmışlar ve muhasebe alanında oran ölçülerini finansal yöntemlere entegre ederek daha kapsamlı sonuçlar elde etmişlerdir. Bu alanda araştırmaların örneği olacak çalışmamızı hazırlarken yararlandığımız, araştırmamızın konusunu oluşturan tezler ve bilimsel makaleler, literatür taraması yapılarak konuya hakimiyetimizi sağlamış ve çalışmamızın ortaya çıkmasına yardımcı olmuştur.

Araştırmada kullanılan yöntemler ve finansal oranlara açısından literatürde yer alan diğer çalışmalar aşağıda özetlenmiştir.

Acar (2003) Tarımsal İşletmelerde Finansal Performans Analizi adlı araştırmasında, tarımsal işletmelerde finansal performans analizi yapmış ve uygulamada geleneksel yöntemler kullanılmıştır. Çalışmanın yapılmasında ki amaç yalnızca finansal performans ölçümü değil bunun yanı sıra Türkiye’deki tarımsal alanda faaliyet gösteren 150 şirketin finansal oranları karşılaştırılarak ortalama karlılık ve yüksek karlılık referans oranları belirlenmiş ve baz alınan şirketin oranları karşılaştırılmıştır. Sonuç olarak, referans olarak belirlenen oranların yüksek oranda aşılmasında şirketin diğer şirketlerden uzun vadede daha iyi durumda olduklarını göstermiştir. Ancak ortalama referans ölçüleriyle aynı düzeyde ki şirketlerin uzun vadede yetersiz olacağı öngörülmektedir.

Çınar (2004) Çok Kiterli Karar Verme ve Bankaların Mali Performanslarının

Değerlendimesi Örneği adlı tez çalışmasında, Çok kriterli karar verme yöntemlerinden

Topsis ve Entropi yöntemlerinden yararlanarak bankaların mali performanslarını değerlendirme uygulaması yapılmıştır. Bu uygulama sonucu bankaların mali performaslarını ölçmede ÇKKV yöntemlerinden yararlanabilineceği ve yöntemler sayesinde yapılan dercelenedirme ve sıralamanın yol gösterici olduğu kabul edilmiştir. Ertuğrul (2009) Finansal Performans Ölçümünde Dönüşümlerin Türkiye

Açısından Değerlendirilmesi adlı çalışmasında, finansal performans ölçümünde

geleneksel ölçüler ve modern ölçüler üzerine durulmuştur. Türkiye’de süre gelen geleneksel ölçülerin kullanımını artık modern ölçülere bıraktığı görülmektedir. Çalışmada her hem geleneksel hem de modern ölçüler tanıtılmış, geleneksel ölçülerin eksiklerine ve modern ölçülerin yeniliklerine dikkat çekilmiştir. Sonuç olarak, gelenekselden çok “Değer Odaklı” ölçütlerin performans ölçümde daha etkin olduğu savunulmuştur.

Özer vd. (2010) İşletmelerde Etkinlik ve Performans Ölçmede VZA, Kümeleme

ve TOPSIS Analizlerinin Kullanımı: İMKB İşletmeleri Üzerine Bir Uygulama adlı

çalışmasında belirlenen işletmelerin etkinlik ve verimlilik düzeyleri ölçülmüştür. Etkinlik ve verimlilik ölçümünde yaygınlaşan VZA yöntemi ile şirketlerin verimlilikleri ölçülmüş ve derecelendirme kısmında ise ÇKKV yöntemlerinden Topsis yöntemi ile en kötüden en iyiye doğru sıralama yapılmıştır.

gıda şirketlerinin finansal performans ölçümünde ÇKKV yöntemlerinden Topsis ve Electre yöntemlerinden yararlanılmıştır. Yapılan analizin sonucu olarak belirlenenen finansal oranlar ışığında Topsis ve Electre yönteminin benzer sonuçlar verdiği tespit edilmiştir. Böylece şirketleirn finansal değerlendirmesinde ÇKKV yöntemlerinden yararlanmak daha sağlıklı bir değerlendirme olanağı sağlayacağı vurgulanmıştır.

Sakarya ve Aytekin (2013) BIST'te İşlem Gören Gıda İşletmelerinin Topsis

Yöntemi İle Finansal Performanslarının Değerlendirilmesi adlı çalışmasında, Gıda

işletmelerinin performans değerleri ÇKKV yöntemlerinden Topsis Yöntemi ile analiz edilmiştir.

Urfalıoğlu ve Genç (2013) Çok Kriterli Krar Verme Teknikleri ile Türkiye’nin

Ekonomik Performansının Avrupa Birliği Üye Ülkeleri ile Karşılaştırılması adlı

çalışmasında, Türkiyenin finansal performansını ÇKKV yöntemlerinden Topsis, Promethee ve Electre yöntemleri ile Avrupa birliği ülkeleriniin finansal performansları arasında karşılaştırma yapılmıştır. Çalışmanın sonucunda, ÇKKV yöntemleri analiz sonuçları ülkeler arası genel trendler ile benzerlik göstermiştir.

Sakarya ve Akkuş (2015) Finansal Performansın Ölçülmesinde Geleneksel

Oranlar ve Nakit Akım Oranlarının Karşılaştırılmalı Analizi: BIST Çimento Şirketleri Üzerine Topsis Yöntemi ile Bir Uygulama adlı araştırmasında, BIST çimento

şirketlerinin finansal tablolarından yararlanarak, finansal performans ölçümünde kullanılan geleneksel ve nakit akım oranlarını, ÇKKV yöntemlerinden Topsis yöntemi yardımıyla karşılaştırmalı analizini yapmışlardır. Araştımanın sonucu olarak, finansal performans değerlendirmesinde geleneksel oranların yanısıra nakit akım oranlarının kullanımına ilişkin yararlarından bahsedilmiş ve diğer araştırmalar da finansal performans ölçümünde yetersiz görülen geleneksel oranların yanında nakit akım oranlarından da yardım alınması gerektiği vurgulanmıştır.

Yıldırım vd., (2016) Finansal Tablolar Analizinde nakit akış Rasyoları:Taş ve

Toprağa Dayalı Sanayi Sektöründe Bir Uygulama adlı çalışmasında, BIST’te işlem

gören işletmelerinde 2012-2014 yılları arası nakit akış tablolarından yola çıkılarak belirlenen oranlar ne bilanço ve gelir tablolarından yararlanılarak analiz edilmiş ve nakit akış tablosunun ve nakit akım oranlarının geleceğe yönelik kararlarda uzun vadede önemi vurgulanmıştır.

Yavuz ve Öztel (2017) Entropi Tabanlı Copras Yöntemi ile Ölçek Bazında

Finansal Performans Analizi: Bilgi ve İşlem Sektöründe Bir Uygulama adlı

çalışmasında, merkez bankasının yayınladığı sektör bilançolarından yola çıkılarak ÇKKV yöntemlerinden Copras ve Entropi yöntemi ile Bilgi ve İletişim sektörünün finansal performansları analiz edilmiştir. Sonuç olarak sektörel performans analizinde ölçek (küçük, orta, büyük ölçekli firmalar) bazında değerlendirme yapılması ve ülke ekonomisi değerlendirilirken sektörün genel durumuna değil ölçekler baz alınarak sektörel değerlendirmeler yapılması vurgulanmıştır.

Aytekin ve Erol (2018) Finansal Performans Kurumsal Sürdürülebilirlik

Performansının Temel Belirleyicisi midir? BIST Sürdürülebilirlik Endeksinde Aras Yöntemi ile Bir Uygulama adlı araştırmasında, BIST Sürdürülebilirlik endeksine giren

şirketlerin, Sürdürülebilirlik endeksine girmede finansal performansın önemi üzerine çalışılmış, 2014 Ekim ve 2015 dönemi için ÇKKV yöntemlerinden Aras ve Entropi yöntemleri ile analiz yapılmıştır. Araştıma sonucunda incelenen yıllar itibari ile sürdürülebilirlik endeksine girmede diğer göstergelerin dışında finansal performansın önemli ölçüde etkin olduğu görülmüştür.

Ersoy (2020) Finansal Performansın Gri İlişkisel Analiz Yöntemi İle

Değerlendirilmesi: Borsa İstanbul Ulaştırma Endeksi’ndeki Şirketler Üzerine Bir Araştırma adlı çalışmasında, ulaştırma sektöründe finansal performans analizi

yapılmış ve 13 oran belirlenerek ÇKKV yöntemlerinden Gri İlişkisel Analiz Yöntemi kullanılarak performans sıralaması yapılmıştır. Sonuç olarak analizde kullanılan oranlar ile Gri İlişkisel analiz yönteminde önemli farklılıkların görülmediği tespit edilmiştir.

3.YÖNTEM

Araştırmada, BIST Sürdürülebilirlik Endeksinde 2016-2019 yılları arasında işlem görmüş işletmeler her yıl ayrı ayrı analiz edilmek suretiyle finansal oranları incelenmiştir. Her bir yıl endekste yer alan finansal olmayan işletmelerin geleneksel oranları ve nakit akım oranları ÇKKV yöntemlerinden ARAS yöntemi ile değerlendirilmiştir. Kriterlerin ağırlıklandırılmasında Entropi yönteminden yararlanılmıştır. Finansal oranlar Finnet veri tabanından ve KAP’ta yer alan mali tablolardan elde edilmiştir.

3.1. Araştırmanın Modeli

Araştırmada Finnet veri tabanı ve KAP’tan elde edilen finansal oranlar ÇKKV yöntemlerinden ARAS yöntemi ile analiz edilmiştir. Elde edilen bulgular yıllar itibariyle karşılaştırılmıştır.

3.2. Evren ve Örneklem

Araştırmanın evreni, BIST Sürdürülebilirlik Endeksinde işlem gören şirketler oluşturmaktadır. Örneklem ise 2016-2019 yılları arasında endekste sürekli olarak yer alan finansal olmayan işletmelerden oluşmaktadır. Endeks kapsamı ve çalışmanın kapsamı Çizelge 3’de gösterilmiştir.