Mali Yapı Oranları

s. 289). İşletmenin finansmanda yabancı kaynaklardan ne derece faydalandığını belirleyen oranlardır. Bu oranlar alacaklıların öz sermaye karşısında güvence durumunu göstermesi açısından önemlidir. Ayrıca, borçlanmanın şirket kârına olumlu ya da olumsuz katkısının ne olduğunu; kaynakların aktifin finasmanında nasıl bir dağılım gösterdiğini ortaya koyan oranlardır (Aydın vd., 2014, s. 96).

Firmaların varlıkları yabancı ve öz kaynaklarla finanse edilir. Bu kaynakların yapısına “mali yapı” ya da “finansal yapı” denir. Mali yapının ne şekilde ve nasıl oluşturulduğu birçok açıdan önemlidir. Finansmanın temel ilkesi; duran varlıkların da uzun vadeli yabancı kaynaklarla; dönen varlıkların da kısa vadeli yabancı kaynaklarla ve/veya öz sermaye ile karşılanmasıdır. Bu temel ilkeye göre oluşturulan mali yapı, işletmenin risk seviyesini düşürür.

İşletmelerin toplam kaynakları içinde yabancı kaynakların payı borç verenler açısından önemlidir. Çünkü borç seviyesi yükseldikçe borç verenler için risk ortaya çıkar. Toplam borçların ne kadarının kısa ve uzun vadeli borçlardan oluştuğu belirlenmelidir. Tüm bunlarla birlikte yabancı kaynakların maliyeti, işletmenin katlandığı faizdir. Faiz yükü artarsa işletmenin kârlılığı düşer. Bu sebeple mali yapının ve bu yapının kârlılığa etkisinin tespit edilmesi önemli bir konudur (Aydın, vd., 2005, s. 51). Nakit akış tablosuna dayalı olarak hesaplanan mali yapı oranları aşağıda açıklanmıştır.

2.1.5.3.1. Nakit-Borç Oranı

Nakit borç oranı, işletmenin faaliyetlerinden elde ettiği nakit akışlarının toplam borçlara bölünmesi ile bulunan bir orandır. Nakit ve borçlar arasındaki ilişkiyi ortaya koyan göstergedir. İşletmenin uzun ve kısa vadeli toplam yükümlülüklerini yerine getirebilmesi için faaliyetlerinden elde ettiği nakit akış tutarını tespit eder.

2.1.5.3.2. Borçlanma Faaliyeti Oranı

Borçlanma faaliyeti oranı, net borçlanma faaliyeti ile toplam kaynakların bölünmesi ile bulunan bir orandır. İşletmenin borçlanma faaliyetleri ile toplam kaynakları arasındaki ilişkiyi ortaya koyan bir göstergedir. Nakit tabanlı bir gösterge olan borçlanma faaliyet oranı, işletme kaynaklarının ne kadarlık bir bölümünün dış kaynaklardan borçlanılarak elde edildiğini tespit eden bir orandır (Jooste, 2004, s. 104).

Borçlanma Faaliyeti Oranı= Net Borçlanma Faaliyeti / Toplam Kaynaklar (Net Borçlanma Faaliyeti= Dönem içindeki borçlanma artışı (azalışı)

2.1.5.4. Kârlılık Oranları

Kârlılık oranları, bir işletmenin belli bir zaman diliminde başarısının ya da başarısızlıklarının derecesini ölçen oranlardır. Diğer bir ifade ile işletmenin faaliyetleri sonucu elde ettiği kârın yeterli ve ölçülü olup olmadığını tespit eden göstergelerdir. İşletme yöneticilerinin ve ortaklarının hedeflediği kârlılık düzeyi ve işletmenin kazanma gücü hakkında önemli ipuçları verir. İşletmenin mevcut ortakları ya da yatırımcılarının yakından izlediği oranlar olan kârlılık oranları, potansiyel ortaklar ya da yatırımcılar için de dikkate değer oranlardır.

Kârlılık oranlarından sadece işletmenin kârlılığı değil rakip firmaların kârlılık düzeyleri de dikkate alınır. Ayrıca, genel ekonomik durum ve enflasyon etkisi de dikkate alınması gereken faktörlerdendir (Kızılaslan ve Nalinci, 2013, s. 45). Kârlılık oranları ile işletmenin öz sermayesini farklı alanlarda kullanması ile oluşacak gelir düzeyi, işletmenin son yıllardaki kârlılığı, ekonomik şartlar ve diğer işletmelerin kârlılıkları değerlendirilir.

2.1.5.4.1. Nakit-Satışlar Oranı

Nakit-satışlar oranı, işletmenin faaliyetlerinden nakit akışlarının net satışlara bölünmesi ile elde edilen bir orandır. İşletmelerin satış gelirlerinde elde edilen nakit

dönüştürme gücünü ve başarısını tespit eden bir göstergedir. Bu oranın yüksek olması, artması ya da artma eğilimi göstermesi işletme açısından olumlu bir durumdur. Ayrıca, yüksek nakit-satışlar oranı, işletmenin dış piyasa konumunu ve rekabet gücünü pozitif olarak etkiler (Yıldırım, 2009, s. 27).

Nakit-Satışlar Oranı= Faaliyetlerden Nakit Akışları / Net Satışlar

2.1.5.4.2. Net Kar-Varlıklar Oranı

Net Kar-varlıklar oranı, işletmenin faaliyetleri sonucu ortaya çıkan net karın toplam varlıklara bölünmesi ile hesaplanan bir orandır. İşletmenin toplam varlıklarının net nakitler içerisinde ki payını gösteren bu oran, işletmenin varlıkları ile nakit üretmesi ve net kar miktarındaki payını bulmak için kullanılan bir göstergedir. Net kar- varlıklar oranının yüksek olması ya da artış eğilimi sergilemesi işletme açısından genellikle olumlu karşılanan bir durumdur.

Net kar-Varlıklar Oranı= Net Kar / Toplam Varlıklar

2.1.5.4.3. Nakit-Öz Kaynaklar Oranı

Nakit-öz kaynaklar oranı, işletme faaliyetlerinden elde ettiği nakit akımlarının öz kaynaklara bölünmesi ile hesaplanan bir orandır. Bu oran, işletmenin faaliyetleri ile elde ettiği nakit akışlarının öz kaynaklara ilişkin yüzdesini tespit eden bir göstergedir.

Nakit-Öz Kaynaklar Oranı= Faaliyetlerden Nakit Akışları / Öz Kaynaklar

Nakit-öz kaynaklar oranının artış eğilimi göstermesi, artması ya da yüksek olması işletmeler için olumlu bir durum olarak kabul edilir. Öz kaynaklarda meydana gelen artış, öz kaynak getirilerinin de iyi bir seviyede olacağı anlamına gelir. Bu sebeple bu göstergenin her zaman yüksek olması beklenir (Yılkan, 2020, s. 63).

2.1.5.4.4. Nakit-Kullanılan Sermaye Oranı

Nakit-kullanılan sermaye oranı, işletmenin faaliyetlerinden elde edilen nakit akımlarının, öz kaynaklar ve uzun süreli borçların toplamına bölünmesi ile elde edilen bir orandır (Yılkan, 2020, s. 63).

Nakit-Kullanılan Sermaye Oranı = Faaliyetlerden Nakit Akışları / (Öz Kaynaklar + Uzun Süreli Borçlar)

Yukarıdaki bölümde ayrıntılı bir şekilde anlatıldığı üzere geleneksel ve nakit akım oranları Çizelge 1’de gösterilmektedir.

Çizelge 1. Performans Ölçümünde Geleneksel Ve Nakit Akım Oranları Geleneksel Oranlar Nakit Akım Oranları

Likidite Oranları

Cari Oran Nakit-KSB Oranı

Asit-Test Oranı Kritik İhtiyaçlar Oranı

Nakit Oran Borç Karşılama Oranı

Faaliyet Oranları

Duran Varlık Devir Hızı Nakit-Varlık Oranı Varlık Devir Hızı Yeniden Yatırım Oranı

Ticari Alacak Devir Hızı Nakit- Ortalama Ticari Alacaklar Oranı Mali Yapı Oranları

Finansal Kaldıraç Oranı Nakit Borç Oranı

Finansman Oranı Borçlanma Faaliyet Oranı Karlılık Oranları

Satış Karlılığı Nakit-Satışlar Oranı Varlıkların Karlılığı Net Kar-Varlıklar Oranı Özkaynak Karlılığı Nakit-Özkaynaklar Oranı Ekonomik Rantabilite Oranı Nakit-Kullanılan Sermaye Oranı Kaynak: Sakarya, Ş., Akkuş, H. T. (2015)’dan yararlanılarak oluşturulmuştur.