Savunma sanayi ürünlerinin sınıflandırılması genel olarak kullanım amacına göre yapılmakta olup taktiksel ve stratejik olmak üzere ikiye ayrılır. Taktiksel araç ve ekipmanlar çatışma alanının içine direk etkisi olanlardır. Stratejik olanlar ise çatışma alanının dışında, karşı tarafın çatışma yeteneğini azaltacak hedeflere ulaşabilenlerdir.
Ürünlerin savunma amaçlı görevlerinin dışında, çatışma alanı içinde ve etrafında üstünlük yaratıcı özelliklerini sağlayan gizli veya ileri teknoloji/yazılım tasarım nitelikleri olabilir. Ayrıca bu nitelikler oyun değiştirici veya oyun sonlandırıcı değerler barındırabilir. Üreticilerin sınıflandırılması açısından bakılınca ana yüklenici ve ilgili alt yüklenicilerin kapasiteleri dahilinde gizlilik, kurum ve personel yeteneği, tecrübe ve bilgi ile diğer bileşenlerini ihtiyaçlar doğrultusunda en verimli biçimde kullanabilecekleri yalın bir sınıflandırma gereği görülmüştür.
Örneklenirse, karmaşık bir yazılım işini yüklenebilecek işletmeye basit bir program işi vermek ya da hiç uygulanmamış bir yazılımı “ bir deneyelim bakalım yapabilecek miyiz” diyene görev vermek, beklenmedik zaman kayıpları yanında, bilgi güvenliği ile uzmanın iş tatmini ve proje giderleri konularında olumsuz etkiler yaratabilir.
2.1.Savunma Ürünleri İçin Yeni Bir Sınıflandırma
Bu çalışmada seçilen ürün ayrımı, ürünün çatışma alanında zararı açısından aktif veya pasif olması ile üretim kapasite sayıları bakımından genel (çok sayıda üretilebilen) ve stratejik (az sayıda üretilen) olması durumları kabul edilmiştir.
Savunma sanayinde üretilebilen genel ve stratejik amaçlı olmak üzere iki tip ürün bulunmaktadır. Stratejik amaçlı ürünler, özel bir üstünlük için düşük sayıda üretilen ürünlerdir. Genel amaçlı ürünler ise tasarımı basit, imalatı ucuz, seri üretime uygun ve yeterli etkinlik özelliklerine sahip yüksek sayıda üretilen ürünlerdir. Üretilebilen bu ürünler için kullanılan başka bir ayrım ile aktif, pasif veya her ikisini de içeren özellikte olabilmeleridir.
Örneğin gözlem uydusu, pasif stratejik bir ürünken, kıtalar arası mesafeli balistik bir roket aktif bir stratejik üründür. Bunun dışında askeri kask ve çelik yelek pasif genel amaçlı ürünlerken, piyade silahından zırhlı ve silahlı personel taşıyıcılarına ve tanklara kadar seri üretimi yapılabilenler aktif genel amaçlı ürünlerdir.
Savunma Sanayinde üretilen yaygın silah ve araçların genel özelliklerine göre gruplandırılması EK 1’de ve ürün sınıfı listesi EK 2’te verilmiştir. Hazırlanan bu liste sadece ana yüklenici konumu için düzenlenmiş olup, alt yüklenici ürün başlıklarını içermemektedir. Savunma sanayi alt yüklenici ürün kalemlerinin basit bir personel taşıyıcıda bile fazla sayıda olması nedeni ile bu çalışma kapsamında hazırlanmamıştır.
Toplam 188 ürün başlığı altında belirlenen ana yüklenici genel ve stratejik ürünlerin sayıları aşağıdaki tablo 2’de verilmiştir.
Ürün Tipi Sayısı Ürün Sayısına Oran Genel Ürün
Genel Aktif 20 % 10,64
Genel Pasif 13 % 6,91
Stratejik Aktif 104 % 55,32
Stratejik Pasif 51 % 27,13
Tablo 3: Sınıflandırılan genel ve stratejik ürünlerin sayıları
Savunma Sanayi Başkanlığı tarafından hazırlanan stratejik plan ve faaliyet raporlarının incelenmesiyle, ülkemizde üretimi tamamlanan savunma sanayi ürünlerinin genel başlık sayısına ulaşılmıştır. Ülkemizde bu ürün başlıklarının 74 adetinde (Toplam 188 ürünün %39,36’si) ürün hazırlanmaktadır.
Ürün Tipi Sayısı Ürün Üretilenler Ülkemizde % Oran
Genel Aktif 20 7 % 35,00
Genel Pasif 13 10 % 76,92
Stratejik Aktif 104 40 % 38,46
Stratejik Pasif 51 17 % 33,33
Tablo 4: Ülkemizde üretilen savunma ürünlerinin sayıları
Yukarıdaki tabloyu, ulusal savunma sanayinin mevcut durumunu daha net görebilmemiz için 2 grup başlığın ayrılması faydalı olacaktır.
Ürün Tipi Ürün Sayısı Ülkemizde
Üretilenler % Oran
Genel Ürünler 33 17 % 51,51
Stratejik Ürünler 155 57 % 36,77
Tablo 5: Ülkemizde üretilen genel ve stratejik ürünlerin sayıları
Ürün Tipi Sayısı Ürün Üretilenler Ülkemizde % Oran
Pasif Ürünler 64 27 % 42,18
Aktif Ürünler 124 47 % 37,90
Ülkemizin savunma sanayi üretim yeteneği açısından bakıldığında, EK 2’de belirtilen ürün başlıkları göz önüne alınarak yapılan değerlendirmede, genel pasif ürünlerde %76’lık, genel ürünlerde stratejik olanlara göre %15 fazla ve pasif ürünlerde aktiflerine %5 fazla oranlarında üretim yeteneğimiz mevcuttur. Aktif ürünlerdeki üretim yeteneklerimizin düşük kalması, toplam savunma sanayimizin üretim yeteneklerini küresel ölçü ile karşılaştırıldığında %39’e indirmektedir.
Diğer açıdan bakılınca mevcut durumda ülkemiz dahilinde %61 oranında ana yükleniciler tarafından hiç üretilmeyen savunma sanayi ürünleri olduğu tespit edilmiş ve bu da giriş yapılabilecek ürünler için fırsatları açığa çıkmaktadır.
2.2.Savunma Sanayinin Diğer Bileşenleri
Ulusların savaş yetenekleri değerlendirildiğinde savunma sanayi yanında sahip oldukları diğer sektörel kabiliyetleri de olabilir. Medya, gerek tek başına gerek hükümetlerin özel birimleri tarafından hedef kitlesine ihtiyacı olan davranışı veya tepkiyi oluşturmak için kullanılabilecek önemli bir sektör olsa da bu araştırma kapsamında savunma endüstrisi içinde değerlendirilmeyecektir.
Yazılım sektörünün yetenekleri ve ürünleri sistem kontrol, koordinasyon, bilgi toplama, belirli bir sisteme sızma ve sistem kontrolünün sağlanması olarak değerlendirildiğinde, savunma sistemlerinin işletilmesi ve komutası yanında farklı bir alanda özel stratejik yazılım ürünleri ile savunma sanayi içinde yer alabilmektedir.
Savunma sanayi için teknoloji geliştirme potansiyeli olabilecek nano, biyolojik, kimyasal, nükleer ve enerji araştırmaları yapabilecek kapasitede veya yapabilen teknoloji merkezleri de bu araştırma çalışmasına dahil edilmiştir. Geleceğin teknolojileri arasında bulunan elektromanyetik enerji ile günümüzde sadece sinyal karıştırıcı/bozucu sistemler üretilse de farklı potansiyel kullanıma açık bir konumdadır.
Gerek savunma gerek saldırı amaçlı kullanılabilecek nano özellikli ürünler ile biyolojik ve kimyasala karşı koruma sağlayanlar ile savunma sanayini ürünlerinde kullanılabilecek nükleer motor veya yüksek enerjili ürünler içinde potansiyel araştırması yapılmıştır.