salçıyı bāzı satın alıyuz, bāzı yapıyuz tomatis doğrayıp gäliyuñ yıkāyuñ üş kere, şöyle diliyuñ diliyuñ salata ėder gibi; ecik ondan iri yollu şe ġavanuzlara ġūyuñ;

günece ġōyuñ. güneşte bir ay falan duruyu. aman bir ay dimişin, bir avta on gün, nėy ġadak durusa. ıscak ġoyġun olusa bir avta duru. ondan sona çıkarıyuñ salçıdan şėyden döküyuñ. ilisdirden süzüyuñ ġa. böyle ėziyuñ ėziyuñ ilisdirden süzüyuñ. altına ġoyusu 60 gälir, üstüne çekirdie gälir. çekirdieni atıyuñ, altınıñ ġoyusunu zinilere döküyuñ. tepsileriñ üsdüne beyaz şėyleri örtüyuñ, şöle tül perte falan. hanı sinek falan ġonmasıñ dėye. o da ġatılıyu. alıyuñ yağınan yakut yimek yağıynan yakut ku şėy yağıynan sana yağıynan ġavırıyıñ. ġuyŭyuñ ġaplarıña. accīnı yağlar altını yağlayuñ ġuyŭyuñ, ġoyŭyuñ dolabıñ varısa, duru bi şiy olmaz.

-tarhanayı nasıl yapıyorsun?

65 tāranayĭ; göceyi ġırdırılar. göceyi dövdürüler, savırılar, yurlar. –bu benim adam işte, ikimiz de topalız.- götürüler dövdürüler; dibägde ossuñ, döverler elde. onuñ şėyini bilirler, kıvamını bilirler. onu getiriler sererler, savırırlar. bi yīkarlar, geri ġurudurlar, ayıklarlar. dėğirmende çēkerler, soñna çekileni bi elerler, unŭnu altına alılar, üstünü götürüler. yoğurda ġararlar, ondan sona yoğurda ġararlar yoğurda. kimisi bakıra 70 ġuyŭyu, kimisi bulıycĭa ġadak ecik yoğurd ecik göce bulāyo. hanı durumuña göre, o şekilde çorbasını dönderiler. nānesini atarlar. seven büber atar.

***

ġoyunu sağardık, süzerdik, bişiridik, tėşlere dökerdik. tėşleriñ altına şöyle ecik köz ġorduk.

-teş nasıl?

tepsi ġuzum tepsi. tepsi de däriñi var, däriñi däriñi. ġāyı ġaymānı tėciñ üstüne 75 çığlardık. gėce yarısı açardık, tėciñ üstüne ġaymānı alırdık; el gibi tahta gibi, onu ġay bi de. ġaymānan biz de höşmerim ėderdik.

-nasıl yapardınız?

höşmerim un elerdiğ unu. ġarardık südünen, bi de saş ġorduk, köz altına yığardık sacı. onuñ üstüne ġaymaı dökerdik. o unnan ġardīmız hamırı tėciñ üstüne çıkarıdık. elimize bi de hamır ēsiranı dėriz onu alırdık. ġarışdırma meseĺa kepçesi añna. onnan 80 ġarışdırı, dene dene höşmerim olurdu. sevēn şekerlerdi, sevmėyen öyle yirdi. hanı bu dağlarıñ şėyleri böylēdi.

mantarları toplar gälirdik boranĭ ėderdik, bizim dağlarımızıñ bed dadlĭ olur. toplar gälirdi ėrkekler, yurduk, yīkardık, dōrardık, yağınan ġavırıdık. sarımsaklı yoğurdu dökerdik üstüne, et gibi olurdu, baya ġuzŭ eti gibi canıñ isdemesiñ, çok dadlĭ 85 olurdu. bu şindi satın alma mantarlarıñ dadĭ olmāyo. piĺavlık dėriz, piĺav aşına atardık. o mantarları yur yīkardık, bölerdik şöle. bulġur piĺavına, çorbalara atardık. bırağırdık közde, canıñ isdemesiñ. hanı tüm işlerinen uğraşdık ġuzum. hee işte böyle bu ġadak.

-aşureyi nasıl yapıyorsunuz?

aşurayı yavrım, dėdiim göceden vuruyuz. demin göce tārif ėttim ya. onuñ içine 90 üzüm atarlar, fasille atarlar, nohud atarlar, fıstık çiyelerler atarlar. ondan kēyi böyle birez çeşitlerden atarlar, ġaynadırlar. şeker atarlar. ecik soğuduktan sōna fakıya fıkaráya dağıdırlar. kendiñ yiñ. işte o da o.

***

-mutfakta en çok hangi eşyaları kullanıyorsun?

vallā ġuzum bizim mutvāmız nėyimiz yok ġuzum. bizimgi esgi äv esgi yapı. eşyā tabak bulunanı ġadak işte esgi çinkiler. duttumuz da çinki, bişirdimiz de çinki. işte 95 onnar o ġadak. bizim esgi biçim ävler, daha öyle mutvāmız mutvāmız yok. işte iki göz bu ġadak bi ören aldık. bi de bu ġadak yaptırdık. işte tava nėyse, hanı esgi ġaplarıdı. şindi yeñiledi ġay hėrkec. işte çinki gibi. eveli tıñġa bilirdik, çölmek. topraktan yimek ġabıydı, evelkine tıñġa dėrdik.

*** -sizin ana baba sağ mı?

yok ġuzum yok. bunuñku dă öldü benimki dě öldü. kimsemiz yok bizim ġarı 100 ġuca ikimizden başka kimsemiz. bi tāne oğlumuz var yā. işte bu ġadak böyle asaynan, ben böyle asaynan ġuzum. ben merkepten düştüm böyĺ oldum, bu da işte allahdan gäldi. gine abdastımızĭ alıyuz, namazımızı ġılıyuz.

çığdan yapardığ ävleri. çığ dėdiim ġuzum işte işte şunnar şunnar, şu yandakılar. şöyle şöyle tahtadan, bunu böyle öre öre öre ġoca bi şöyle dutardık. üstüne çadırlarĭ 105 atardık, altına buz gibi girerdik. ġoyun ġuzu meler... e vücōtumus sağlamıkan ėyiydik, dadlıydık. tavıklar ġıdaklar, yımırtlar; yımırta boludu, yiyuduk. temiz havā, suları ėyi, ėyi sularıñ başında oturuyuduk. şamnarıñ altında oturuyuduk, kölgeleriñ altında oturuyuduk. zoru da varıdı ġolayı da varıdı onuñ ciyerim işte. ėliñ ġārini çektik.

bizim hanı kendimiziñ fazla davarımız yoğudu. işte bi buncĭazı aldık, yaptırdık. bi oğlan 110 äverdik, bi okuttuk çocuğu. işte ġazanş da bitti. bākurumuz mūkurumuz bi şėmiz yok.

*** -giyim kuşam?

diz bezi, gömnek, ätek, öğencek işte şu. işte başımıza bi yazma çırparız. boğazımıza yazma sararız. üstümüze bi yaşmağ örtünürüz. yaşmak dirler buña da.

-düğünlerde nasıl giyiniliyor?

düğünneriñ ėşeyi çok ġuzum. geştiler şurdan bi göreydiñ. düğünneriñ ġuzum 115 çoktur talāşesi. kızlar fistan gėyer. o da fistan, benim gäline kakınca gösterän,var. fistan gėyerler, başına şėy örterler, baş boncuğu dėrler. göğüslük dėrler, gümüşden ġuşşak ġuşanırlar. başlık dakınır ėskiler. hámáli burlara dakılır, seniñ bu ġadak ġadağ olur. gėyinirler, oynarlar, çağĭrılar gėşler işte. eveli biz de onnarı gėyiyuduk gėnciken. bi dě üstünüñ bürdesi var. içine yan ġıreb örtünüller, pullu pullu örtünüller. dışına şu 120 gavırdan gälen saçaklı dėyıllar, ġırmızĭsĭ olur, ġarasĭ olur, beyazı olur; onnarı örtünüller.

-“bürde” dediğin nasıl?

bürde de bunuñ üstüne böle ġarasĭ olur, ġırmızısĭ olur, benim bu gibi. bunnarĭ giyiniller.

-gümüşler burda mı yapılıyor?

şindi o gümüşler ġaktĭ anam, eveli dakınıyulardı. şindi ġaktılar ġay, 125 dakınmāyular.

***

ah ġuzum ecik ya bunda ya bende bi şėy ossa. hėş birimiz iki taraf ta zayıfız. fakırlik... işte ėliñ davarını güttük, yidik, yuduk. ancak çocuğ okudduk işte. işte bu ġadak. hėş başġa bi şėmiz yok. çok kepāzelik çėktik çok. çėktimiz kepāzeler ū burnumuzdan gälirdi. bi çapalardık, bi dā çapalardık. bi ilk çapası, bi soñ çapası dėrdik. 130 ondan sōna cizilirdi, ġāyi cizilirdi geri dönürdü sakız alınırdı. sakızı satarlardı. şindi yassağ oldu, cizdirmēyular kelleleri ġāyı. şindi çapalayamāyuz da ėdemēyuz da. çok irezillik çektik biz çōk çōk... vay vay vay, sėllerde sularda, davarlarda, dolŭlarıñ altında... öñümde davar, bunuñ olmadığı günde, ġā bura gälirdi işi varıdı, ėrkek. çok kepāzelik çėktik.

*** -şu eski evlerde oturanlar var mı?

135 onuñ beş ġızı varıdı, bir oğlu varıdı. şu eski ävde mi? orda bi ėhtiyar dėde var. oña ecik ötesini betesini ġōyu. ävi va şōrda, yeñi. işte bi alınca biz bu äv böleydi. işte bereñārı bi yapdık.

-güzel ama.

ġız gözel ossa nė gülüm. üsdü üsdüne çıkacādık, yapamadık böyĺ olunca nėdėceñ hē... hėrkeziñ ävi var damı var, başġa yėrde. yazık bu äv böyle fañıladı ġaldı 140 işte dėya. açılmāyu örtülmēyu. bāzı ben perşembe günneri bi ġapıyĭ açıyun. anaddarları bizde. ecik şöyle bi işte bi nėşensiñ dėrin, şu bağa su döküvirin yazık. adam olmayınca... oğlu ġızı yok. kimisi istanbulda, kimisi eskişeerde; her biri bi yanda. işte bu äv böle duruyu. satalım dėyular. ġızlar ırāzĭ olmāyu. añnaşamadılar, işte böyle yazık ġarardı ġaldı kitlice. ben bazı böyle cama nėye çocuklar daş falan atınca; “ėtmeñ günáh” 145 dėrin “ġırmañ.” ġoñşunuñ ävi damı dėyi burdan gözlerin. işte bağlara mal yanaşır, yidirmen, ho dėrin falan. sėab, varsıñ yeşillik dursuñ nė zararı var?

nėdelim? şonuñ yanına varısaz bi dėdi; şunuñ yanına varısaz bi ġodu. nėyniyen, ėliñ hayrına da ġarışman, şerine de ġarışman. ġapımızıñ öñünde oturuz duruz. nėyniyen. “hālımızı biliriz hallanırız, havtada bi sallanırız.” dėyen gibi.

ADI SOYADI :OSMAN ARICI YAŞI :65

ÖĞRENİM DURUMU :İLKOKULU DERLEME YERİ :BAYAT

-10-

-askerliğini anlatır mısın?

askerde ben on başıydım. oğlum teymen oldu bak. subay teymen oldu. ondan sona gäldik ävlendik, çobannık yaptık. işte beş yüz ġoyun güdēdik. ilkin beş yüz ġoyun. şu ėğer dėdimiz dağ, ėğer dağı, ėğer dağlarında. bu muhidiñ dağları.

-askerliği nerde yaptın?

erzurumda yaptım. askerlii erzurumda yaptım. santıraldaydım, hatlar yapādık 5 kendimiz. santıralda ġonuşduk; ġopan telleri kendimiz yapādık, dikilen direkleri

göçenleri yeñilēdik esgileri.

oğlumuzŭ okuttuk. para da boşa gitmedi yāni ha, çocuğŭ okuttuk; mühendis ėttik, orman mühendisi.

“su akarkan desdiñi doldur.” dėrlerdi yāni genciken.

ADI SOYADI :KEZBAN ÜNAL

YAŞI :50

ÖĞRENİM DURUMU:-

DERLEME YERİ :BAYAT

-11-

ay ġuzum beş tāne çocuğum var. ay çocūmuñ biri miyendis, ġızımın biri de hemşire. birini liseden çıkardım; iş bulamadım. hişbiri ävlenmedi. hişbiri ävlenmedi yavrım. ondan sora biri dē tırabzonda okūyu oğlanıñ; bu yıl soñ sınıf, tırabzonda. bölümü işte ġayı, buranıñ ġaymakamı dėmiş ki hanı, “ėyer benim okuduum, benim 5 gördüüm dėrsleri görüyuñ.” dėmiş, “ėyer imtianı vėriseñ” dėmiş ġazanıbiliseñ ġaymakam da olabiliñ.” dėmiş ya māliyěyi okūyu.

işte yavrım nėydän, onnar okusuñ, onnar ekmēni assıñ benim cāhillime bakma. yavrıcaızım böle.

valla yatak, yorġan, yasdık, ġırlent işte böleler yapıyuz. bunnarıñ çeyizlerini. 10 māzalardan da alıyuz alabilirseñ, gücüñ yėtiyusa. buzdulabını, çekyatını, dolabını hėpsini alacañ gücüñ yėtiyu da; emme gücüñ yėtmemiş oña bi şėy dėyemeñ. alaman o şėyime göredir. gücüñ yėterse alacañ. hėpsini vėrmek istēyiñ; emme elimden gälir nė gälirse onu vėrecen tābi.

-diş göllesi falan yapar mıydın çocuklarına?

benim günümde yoğudu. yapmadım ah yapmadım da şindi dėyun ku: ah 15 duraydım duraydım da anam beni şindi düñyaya getireydi. ah be ġocamazdım da.

ġocadım işte, dėdim ya elliyi geşdim dėdim ya. dēy bundan bi iki üş sene öñce ben bi nüfus cüzdanı geşdi elime de, “aman alim” dėdim “biricik bakıvır kaç yaşıma girmişiyin” dėye. “ana kırkıña girmiş” “abō” dėdim, “eyvah eyvah, aman alim nė ben soraydım ġuzum nė de sen dėyeydiñ baña.” dėdim. eyvah yaşım geşti... geçen sene 20 isdanboldaydım. işte allah ömrünü vėrsiñ, ōlumunan ġızım amáliyat ėttirdi ġadın hasdalıından. özel ėttirdiler allah ırāzı ossuñ. ėyiyin allaa şükür, baharın gäldim.

-ne yaptın istanbulda?

valla onnarıñ yimēni yapTım, ävini temizledim. işte onnar zabānan işe giderlerdi, āşamınan gälillerdi.

-beyin ne iş yapar?

benim bey mi? benim bey ileşber.

25 davara giddim, sağın sağdīm, peynir ėddim, tuluğ aldīm, yoğurt aldım. nidän ben