Sadko ve Balede Masallar

Rimsky Korsakov, Dekor ve kostüm: Boris Anisfeld 1911 sunumu ve Goncharova 1916 sunumu

Konusu: Bu bale konusu ve sahne tasarımı bakımından ilginç yeni bir denemedir. Rimsky Korsakov eski Rus efsanesinden esinlenerek yazmıĢtır. Fakir çalgıcı Sadko, gölde altın balıklar tutacağı hususunda bir tüccarlarla, iddiaya girer. Sadko altın balıkları tutarsa, tüccarlar bütün mallarını vereceklerdir, tutamazsa tam tersi olacaktır. Deniz padiĢahının kızıyla birlikte bunu yapmak için yola koyulur. Sadko balıkları getirir; iddiayı kaybeden tüccarlar anlaĢmaya uyarlar, Sadko bir gemiyle dünya turuna çıkar. Tayfaları, onu uğursuz diye denize atarlar. Sadko, tahta parçasına tutunarak yol alır. Deniz padiĢahının ülkesine varır. ġarkılar söylemektedir, halk onu sevinçle karĢılar.

Ballets Russes tasarımlarının birçoğunda adını gördüğümüz; Natalie Goncharova, 1881 yılında Rusya Nagaevo Tula, yakınlarındaki bir köyde doğmuĢtur. 1896–1891 yılları arasında Moskova Gymnasium‟a gitmiĢtir. Mikhail Fiodorovich

123Bkz . Wachtel, y.a.g.e., 23 s.

Larionov‟la “Moskova Resim Heykel ve Mimarlık okulunda beraber okumuşlardır.

Konstantin Korovin ve Valentin Serov‟un öğrencisi olmuşlardır.124_”

“Moskova‟da eğitim gören Natalia Goncharova yaratıcılık dolu çeşitli eserlerinin yanı sıra açıklayıcı olan resimleri, tiyatro tasarımları ve çizimleri yer almaktadır. Mikhail Larionov ile birlikte geleneksel Rus sanatından ve simgeler, “Lubki” (popüler, renkli baskılar), ahşap oyuncaklar, desenler ve süsleme sanatları gibi insan eliyle yapılmış şeylerden etkilenerek Neo-Primitivizmi başlattı.”125

Diaghilev‟in Goncharova‟yı keĢfetmesi Ballets Russes geliĢimi açısından çok önemlidir. Genellikle Rus etnik özellikleri modern akımlarla harmanlayarak kullanan sanatçı bu anlamda Rusya‟da tanınmıĢ sanatçılar arasına girmiĢtir. Rus kültürünün dinsel ve pagan inaçlarını taĢıdığı tasarımlarında, Avrupa kültüründen izler de bulmak mümkündür.

“Sanatçı heykeltıraş ressam ve sahne tasarımcısı olarak önemli bir üne sahiptir. Kocası ve çalışma ortağı Mikhail Larionov ile Rayonism akımı ile (“ışıncılık” da denilen soyut resim 1910) ve Ballets Russes için bir tasarımcı olarak tanınmıĢlardı.”126

Goncharova ve Larionov 1913 yılında yayımlanan Rayonist Manifestosu sanatçıları arasında yer almıĢlardır. “Mikhail Larionov ticaret ve güzel sanatlar

konusunda eğitim görmüştü. Soyutlamalar ve figüratif duvar resimleri yaptı. Soyut expersyonizmin öncüsü sayılır.”127

Natalia Goncharova, çalıĢmalarında nesne genellikle tanınabilir durumdadır. “Cats”

resmindeki kompozisyonda; boyamayı ışınlar şeklinde ve dikenli kümelerden oluşturmuş, nesne ise her zamankinden farklı olarak belirsizdir.”128

Rayonizmle sanatçılar, iki boyutta yansıyan ıĢığın mekânsal nitelikleri tanımlamak için çalıĢtılar. Bu çalıĢmaları Rusya‟nın, avantgarde eğilimlerin örnekleri olarak, kabul edilmiĢtir. Batı Avrupa sanat felsefeleri ve kültürel yapısını ön plana taĢımıĢlardır.

124 Cem Altınel, ÇağdaĢ Figür Resmine Bir BakıĢ, “Larinov‟un DüĢsel Türkiye Yolculuğu”, Mas Matbaacılık, Ġstanbul 2010, 20 s.

125 Editör Erkan Doğanay, Ölmeden Önce Görmeniz Gerken 1001 Resim, “Köylüler”,, Caretta Yay, 2006, 608 s.

126 Bkz., H. H Arnason, History Of Modern Art , Paiting, Sculpture, Archietecture, Photograpy, “Rayonizm, Cubo, Futurim, Supermatism”, Forurt Edition Copyrigt Newyork 1998 , 222-3 s. 127 Norbert Lynton, Modern Sanatın Öyküsü, Remzi Kitapevi, Ġstanbul, 1982, 377 s. 128 Bkz., Hamilton, a.g.e., 309 s.

Resim:31 Natalie Goncharovna'nın Sadko Balesi için, Denizatı Kostüm Tasarımı ve Ahtapot Kostüm Natalie Goncharovna‟nın kostümlerin de fantastik bir öykünün izleri görülmektedir. Bu tasarımlarda baĢlıklar önemli bir yere sahiptir. Goncharova Kostüm tasarımında Rus halk elbiselerini örnek almıĢtır. (Bkz. Resim:32) Art Nouveau stilini kullanmıĢ ve balık karakterler için baĢlıklar çalıĢmıĢtır. Denizatı kostümü üç parçadan; gövde, bacak ve baĢlıktan oluĢmuĢtur. Kolları kapatacak pelerin de mevcuttur. Balık pulları için kumaĢlar kıvrımlı kesilip, üst üste monte edilmiĢtir. Deniz canlılarının ıĢıltılı kıvrımlı hareketi bu katmanlara uygulanan boyamayla sağlanmıĢtır. BaĢlık kısmı bir at görünümünde, sırt bölgesinde ise ejderi anımsatan yüzgeçler kullanılmıĢtır. Kuyruğun dik durması için sırt yüzgeçlere bir ip yardımıyla monte edilmiĢtir. Aynı Ģekilde baĢlığın savrulmasını önlemek için burun kısmından gövdeye bağlanmıĢtır. Denizatı kostümü pelerin için, ipek-pamuk saten, tel, vatkalar, pantolonunda ise ipek-pamuk saten kullanılıp boyama yapılmıĢtır. (Bkz. Resim:31)

Bu kostüm tasarımlarında kullanılan malzemeler Ģöyledir. Ahtapot kostümü; ipek, tel, balık kostümü; ipek, pamuk, tel, payetler ve yine her ikisi içinde boyama teknikleri kullanılmıĢtır. BaĢlıklar tasarlanırken gözler büyük resmedilmiĢtir. KumaĢlar üzerindeki iĢlemeler oldukça yoğundur.(Bkz. Resim:31)

Goncharova sualtı varlıklarını tasarlarken, onlarda insani duyguları inandırıcı kılmayı ve yansıtmayı baĢarmıĢtır.

Bu bale tasarımlarını yapan diğer bir isimse Boris Anisfeld‟dir. ÇağdaĢ sanatçılar arasında adı anılan Boris Anisfeld ressam, heykeltıraĢ ve sahne tasarımcısıdır. Yönetmen Vsevolod Meyerhold ve Sergei Diaghilev ile çalıĢmıĢtır. 1911 yılında, Ballets Russes ve Diaghilev için “Sadko” tasarımlarını yapmıĢtır, böylece sahne tasarımı kariyerine baĢlamıĢtır. 1906 yılında Larianov, Goncharova, Serov, Vrubel ve diğerleri ile birlikte, Salon d‟Automne üyesi olmuĢtur. Aynı zamanda Rus sanatçıları birliği “Mir Iskusstva” (Sanat Dünyası) üyesidir. “1928

yılında Amerika Birleşik Devletleri'ne göç ettikten sonra, Anisfeld Chicago Sanat Enstitüsü'nde profesör olmuştur ve New York'taki Metropolitan Opera ve Chicago Opera‟da çalışmıştır.”129

Anisfeld, Fovizmden ve Sembolizmden etkilenmiĢtir. Leon Bakst ile “ġehrazat” ve “Karnaval” balelerinde çalıĢmıĢtır. Golovin, Bakst ve Benois‟le iletiĢimi sonucunda onların sanatından etkilenmiĢtir.

Onun tasarımlarında, Oryantalist dönem özellikleri görmek mümkündür. Bu özelliklere Leon Bakst sayesinde ulaĢmıĢ onu taklit etmiĢtir. Bu açıdan düĢünüldü- ğünde buna rağmen, onun tasarımları kendi stilini ortaya koymuĢtur. Leon Bakst‟tan daha naif renkleri kullanılmıĢ, bu masalsı dünyaya farklı yaklaĢmıĢtır. Bazı kostümlerindede Konstrüktivist eğilimlerde görülmektedir. YaĢamının 1973 yılında son bulması onu sanatını günümüze yakın kılmıĢtır. Dönemi Sanatsal akımların birçoğu sanatında gözlenmiĢtir. En önemlisi ise sanatında çağdaĢ etkiyi yakalamasıdır.