Le Pavillon d'Armide ve Etnik Unsurlu Bale

Fokine, Libretto: Tcherepnin, Dekor ve kostümleri Alexander Benois

Fransız yazar Gautier tarafından yazılmıĢ, koreografisi bu hikâyeden yola çıkarak yapılmıĢtır.

Konusu; Genç soylu Vicomte de Beaugency, fırtınada geceyi geçirmek üzere, gizemli bir kaleye gider. Duvar halısına bakarak uyur, halıda Armide‟in resmi ve boynunda eĢarbı vardır. Rüyasında Armide‟i görür ona âĢık olur. Sabah uyandığında elinde Armide'nin eĢarbını tutmaktadır. Halıdaki resimde Armide‟nin eĢarbı yoktur.

76

Resim:2 Alexander Benois'in Kostüm Tasarımları Genç Soylu ve Armide

Bu bale tasarımlarını gerçekleĢtiren Alexandr Nikolayeviç Benois 1870‟te St Petersburg‟da Fransız kökenli bir ailenin, çocuğu olarak doğmuĢtur. “Mir İskusstva”

sanatçılarındandır. Sergei Diaghilev gösterilerine, Rimsky Korsakov müziği için bale tasarımlarıı yapmıştır.”77

Ballets Russes ekibiyle adını duyurmuĢ, dünya çapında 200‟den fazla bale üzerinde çalıĢmıĢ, bu çalıĢmaları ıĢığında modern balenin tasarımcılarından biri kabul edilmiĢtir. Rus asıllı bir Fransız olan Benois, Rus Halk sanatı ile Batı Avrupa sanatını tasarımlarında birleĢtirmiĢ, eğitimi ve Avrupa‟da yaptığı geziler buna etken olmuĢtur. Ġlk olarak beyaz bale anlayıĢını yok sayan tasarımcıdır.

Alexandr Benois, Ġmparatorluk Güzel Sanatlar Akademisinde 1887–1888 yıllarında sanat eğitimi almıĢ, aynı zamanda St Petersburg Hukuk Departmanı‟ndan mezun olmuĢtur. Benois Sergei Diaghilev‟in gösterilerine, tasarım yapmıĢ, St. Petersburg‟da ilk gösterisi gerçekleĢtirmiĢtir. Benois XX. yüzyılın ilk çeyreğinde, komünist devrime ve iç savaĢa ile Rus toplumunun yıkımına tanıklık etmiĢ ve sanatına yansıtmıĢ önemli bir sanatçıdır.

Benois‟in Diaghilevle iletiĢimi gençlik yılarına dayanır. Hukuk fakültesi ve sanat okulunda beraber okumuĢlardır. Diaghilev‟in sanatsal baĢarısında Benois‟in önemi vardır. Sonraki süreçte ise gerek dergi etrafında gerekse Ballets Russes‟a etkin rol üstlenmiĢtir. Her ne kadar Fransız kökenli olsada Rus sanatına ilgisi St. Petersburg‟da yaptığı sanatsal eğitimle ĢekillenmiĢtir. Bu çalıĢma tasarım açısından bunların sentezi gibidir.

77 Bkz., Hamilton, a.g.e., 138 s.

Diaghilev‟in topluluğu için Alexsander Benois‟de, kendi stilini ortaya koymuĢ sanatçılardandır. Sanatsal ve tarihsel bilgisi, Fransız unsurlarını taĢıyan tasarımlarına Rus halkının etnik özeliklerini de dâhil etmiĢtir.

Benois “Fransızdı ancak Alman ekolunü çok iyi tanıyordu. Sanatın güncel yaĢam

için çok önemli olduğuna inanıyordu.”78

Alexsander Benois, yeteneklerin geliĢmesine elveriĢli kültürel ortamda büyümüĢtür. Babası Nikolay L.Benois, birçok tarihi yapılar inĢa etmiĢ ünlü bir mi- mardır. KardeĢleri de sanatçıdır. Bu bale tasarımlarının dıĢ bezemelerinde bu mimari bilginin etkiside görülmektedir. Bu geliĢmeler onun sahne tasarımcısı kimliğinde de etkilidir.

Bu bale için yaptığı tasarımlarda Benois; “Dekorunda Armid‟in köşkü 14.

Louis mimarisindeki gibi yüksek pencereler, duvar halıları, bronz bir saat ve saray bahçeleri görkemli çeşmeler vardır.”79

Benois‟in tasarımda kullandığı barok tarz, XIV. Louis ile iliĢkilendirilmiĢtir, böyle düĢünmesi tek nedenle açıklanamaz. Ancak Louis‟in sanata düĢkünlüğü ana neden olabilir.

XIV. Louis (1638–1715) Avrupa tarihinde en uzun süre kral olan kiĢidir. Baleye ilgisi yoğundur, aynı zamanda kendisi de balettir. Halk yoksulluk çekerken sarayında zevk ve eğlenceye düĢkünlüğü birçok kitaba konu olmuĢtur. Burada düzenlenen eğlenceler gösteriler sanatsal açıdan önem taĢımaktadır. Versailles Sarayı‟nın görkemli yapısı ve bezemeleri ilgi çekecek güzellikte birçok esere konu olmuĢtur.

Barok; Ģatafatlı gösteriĢ içeren, özellikle de yuvarlak formları kullanan tarz kabul edilir. Versailles sarayındaki gibi, mimaride dıĢ mekân süslemelerine, ağırlık verilmiĢtir. AhĢap iĢçilik, kakmacılık yoğun kullanılmıĢtır. Ayrıca; Antik Yunan heykellerine benzer heykeller, süslemeler de kullanılmıĢtır.(Bkz. Resim:3)

78 Bkz., A.g.e., 138 s.

Resim: 3 Benois, “Le Pavillon De Armide” Dekor Eskizi Bonhams, London

Alexander Benois‟in dekor ve kostümünde bu dönemin izlerini görmek mümkündür. Oldukça canlı renkler hâkim olan; özenle hazırlanmıĢ süslemeler saray önü havasını yaratmaktadır. Versailles sarayının bahçe ve cephesi tasarımlara örnek olmuĢtur. Bu görünüm uzun boyutlu pencereler, mermer sütunlar ile hareketlendirilmiĢtir. (Bkz. Resim:3)

Resim:4 Alexander Benois'Le Pavilion d‟Armide, Genç Soylu Bir Konuk ve Müzisyen Kostümü Benois “Le Pavillon De Armide” balesinde; kostümde ise beyaz ve kırmızı rengini yoğun kullanılmıĢ, ipek, saten, tül temel malzemesi olmuĢtur. BaĢlıklar ise beyaz tüyle tamamlanarak oryantalist etkiyle bağlanmıĢtır. (Bkz. Resim:2,4)

Konu gizemlidir, buna bağlı olarak ıĢık büyük rol oynamaktadır. IĢık alanında önemli uygulamalar bu bale içinde yapılmıĢtır.

1909 yılında Paris sunumunda; “Theatre du Chatelet” tiyatrosu, özel efektler, hızlı değiĢiklikler ve hareketli mekanizmalar için uygun bir mekân olarak açıklamaktadır. Diaghilev baleleri için donanımlı ıĢıkları da mevcuttur. Ancak 1911 yılındaki Roma Pavilion d‟Armide sunumunda; teknik provalar esnasında

teknisyenlerin grevde olması nedeniyle, Diaghilev ve Benois provaları bizzat yapmıĢtır. Diaghilev ıĢıklamayı organize ederken fonda manzaralar değiĢmekte, asansörler mekanizmalar hareket etmektedir. IĢıkta ise karanlık mekânda akorları yavaĢ yavaĢ açarak, barok bir köĢk içinde loĢ iç mekân yaratmıĢtır. Hizmetçilerin Ģamdanları getirmesiyle hafifçe sahne aydınlatılmaktadır. XIV Louis dönemi kostümler barok tarzı ile sunulmuĢ, orkestra duvarına monte edilen ıĢıkla, güneĢ ıĢığı etkisi yaratılmıĢtır.80

Bu çalıĢma Ballets Russes‟in ilk çalıĢmasıdır. Benois ve Diaghilev‟in uzun süren çalıĢmaları neticesinde ĢekillenmiĢtir. Bu nedenle çıkıĢ çalıĢması olarak gereken ilgiyi toplamıĢtır.