Sabır Takva İlişkisi

Takva ve İttikâ kelimelerinin kökü “vegaye” fiilinin mastarı olan “vikaye” dir. Bu da, bir şeyi muhafaza etmek, eziyetten korumak, himaye etmek, zarar verecek şeyden onu saklamak, korumak169 anlamını taşımaktadır. Takva kelimesinin içerisinde de bu anlamların varlığı görülür. Takva kavramı istilahta ise insanın

166 _{Müslim, Zühd, 64.}

167 _{Uludağ, Süleyman, D.İ A., Bela Mad., c.V, s.380. İst. 1992,} 168 _{Gazali, a.g.e., c.IV, s.128.}

kendisini Allah'ın muhafazasına bırakarak, ahiretle zarar ve eleme sebep olacak şeylerden titizlikle korunması, yani günahlardan uzak olup hayır olan işlere sarılması"170 diye tarif edilmiştir.

Kur'an-i kerim'de "takva", 'ittika" ve "vikaye" mastar ve isimleri çeşitli kalıplarda çok azı lügat manasında olmak üzere iki yüz elli sekiz ayette geçmektedir Kur'an-ı Kerim’de, takva kelimesi lügat ve istilah manalarının dışında çeşitli yerlerde birbirlerinden biraz farklı üç anlamda kullanılmıştır. Bunlar, şirkten korunmak, islama girdikten sonra büyük ve küçük günahlardan sakınmak, kalbi meşgul edecek her şeyden temizleyip Allah'a yönelmek anlamında, saf dindarlık ve tam huşu içerisinde olmaktır."171

Takva ile sabır arasındaki ilişkiye gelince, diğer kavramlarda olduğu gibi, takva ile sabır da iç içedir. Çünkü sabır ve takva birbirleriyle anlam ilişkisi olan iki kavramdır. Birinin kemale varması, ancak diğerinin varlığıyla olur. Takva kişinin makamı olursa, sabır da onun hali olur. Bundan dolayı takva en yüksek mertebede olduğunda sabır da en faziletli konumda olur.172

İnsanlar sabretmek ve takva göstermek bakımından dört guruba ayrılırlar. 1-Takva ve sabır ehli; bunlar iki cihanda Allah'ın övdüğü kimselerdir. 2-Takva sahibi oldukları halde sabırlı olmayanlar; bu guruptaki insanlar farz olan emirleri yaparlar, haram olanlardan da sakınırlar. Fakat bela ve musibetlere gereken metaneti göstermezler.

3-Sabırlı oldukları halde takva sahibi olmayanlardır; başlarına gelen bela ve musibetlere birçok insanin göstermediği sabrı gösterirler. Ama Allah'ın emirlerini yerine getirmekte ve nehiylerinden uzaklaşmakta tembellik ederler.

4-Takva sahibi ve sabırlı olmayanlardır. Bu gruptakiler diğer üç gruptakilerine göre en kötü konumdadırlar.173 Allah Teala bu guruptakiler için şöyle

170 _{Yazır, a.g.e., c.I, s.168-169.} 171 _{Ateş, c.I, s.31-32.}

172 _{Mekki, Ebu Talib, Kalplerin Azığı, Trc: Muhammed Tan, İz Yayınları, c.I, s.400, İstanbul, 1999.} 173 _{İbn Teymiye, Ebu’l- Abbas Takiyyuddin Ahmet el-Harrani, Mekarimü’l- Ahlak, s.134, Daru’l-}

buyurmaktadır. "Gereçken insan pek hırslı (ve sabırsız) yaratılmıştır. Kendisine fenalık dokunduğunda sızlanır, feryat eder.”174

Takva ile sabır arasıdaki yakın alakayı ortaya koyan bir çok ayet görürüz. Cenab-ı Allah, iman eden kullarına ittikayı emrettikten sonra, ittikanın tamamen bir sabır işi olduğunu anlamak için bu emirden sonra: "Sabırlılara mükâfatları, hesapsız olarak ödenecektir."175 buyurur. "Muttakiler" yerine, "sabırlılar" der. Bazen de, "sabırlılar" yerine "muttakiler" buyurur. Nitekim Resulullah (s.a.v.)'a ve onun şahsında bütün inananlara: "Sabret, çünkü iyi sonuç (sabredip) sakınanlarındır."176 buyrulmaktadır.

Cenab-i Allah'ın maddi ve manevi yardımları ve muhafazası da sabredip takva üzere yürüme şartına bağlanmıştır."... Eğer sabreder ve korkarsanız, Onların hilesi size zarar vermez.."177 Başka bir ayetin mealinde ise: "Evet, siz sabır gösterir ve Allah'tan sakınırsanız, onlar (düşmanlarımız) hemen .şu anda üzerinize gelseler, Rabbiniz, nişanlı beş bin melekle sizi takviye eder.”178 buyurarak sabırla birlikte takva olunca Allah'ın, Müslümanların yardımına melekleri göndereceğini ve dünyalılara karşı zafer elde edeceklerini vurgulamaktadır.

Müslümanlara yönelik yapılacak sözlü ve fiili eziyetlere karşı sabırlı ve takva sahibi olmak gerekir. Nitekim Resulullah (s.av.)'a davet yolunda karşılaşacağı sıkıntılara sabretmesi gerektiğini bildiren ayetlerin devamında: "Sabret! Senin sabrın da ancak Allah’ın yardımı iledir. Onlardan dolayı kederlenme; kurmakta oldukları tuzaktan kaygı duyma çünkü Allah sakınanlar ve muhsinlerle beraberdir."179 buyurarak, sanki "Allah sabredenlerle beraberdir" der gibi sabır ve takvanın, ihsan olduğunu belirtmiştir."180 Kardeşleri tarafından kötülüğe maruz kalan Yusuf (a.s)'in mevki ve makam sahibi olduğunu gören kardeşleri şaşırmışlardır. Kur'an bu yükselişin sünnetullahtaki kaidesini söyle ifade etmiştir. "Kim (Allah'tan) korkar ve

174 _{Meariç, 70/19-20.} 175 _{Zümer, 39/10.} 176 _{Hud, 11/49.} 177 _{Âl-i İmran, 3/120.} 178 _{Âl-i İmran, 3/125.} 179 _{Nahl, 16/127-128.}

180 _{Alusi. Muhammed Şükrü el- Bağdadi, Ruhu’l -Meani Fi Tefsiri’l- Kur’ani’l- Azim Ve’s- Seb’ı’l-}

sabreder şüphesiz Allah güzel davrananların mükafatını zayi etmez.”181 Yusuf (a.s)’ın sözleri ile, Muhsin'in, sabır ve takva sahibi insan olduğunu da ifade ediyor.182

İnsanın yaratılış hikmeti olan ilahi imtihanın doğru cevabı ve muvaffakiyetin183 yolu da sabır ve takvadır: "Andolsun ki, mallarınız ve canlarınız konusunda imtihana çekileceksiniz; sizden önce kendilerine kitap verilenlerden ve müşriklerden bir çok üzücü sözler içereceksiniz, Eğer sabreder ve takva gösterirseniz, muhakkak ki bu, (yapılacak) işlerin en değerlisidir."184 Dünyanın zararlarını azaltmak ve hafifletmek için sabır, ahiretteki zararları azaltmak için takva... Ayet bu manası ile dünya ve ahiret adabını toplamıştır.185

Netice olarak denilebilir ki, sabır vasfı, aslında muttakinin bir çok vasfının temelini teşkil eden ve en önemli vasıflarından biri mahiyetindedir. Takva yüce hedeflere götüren bir yoldur. Bu yol çok sarp ve çetindir. Hayatin sıkıntılarına, bela ve musibetlerine, hastalık ve zorluklarına göğüs germeyi bilmeyenler, o yüce hedeflerin eteklerine bile ulaşamazlar. Bundan dolayı takva yolunda yürümek ve ilerleyebilmek için sabırlı olmak şarttır.