Kamu görevlileri sendikaları kanunu kapsamına giren kurum ve kuruluşların girdikleri hizmet kollarının belirlenmesine ilişkin yönetmeliğin eki listeye göre, 03 No’lu Sağlık ve Sosyal Hizmetler hizmet kolunda, Sağlık Bakanlığı, Hudut ve Sahiller Sağlık Genel Müdürlüğü, Refik Saydam Hıfzıssıhha Merkezi Başkanlığı, Adli Tıp Kurumu Başkanlığı, Sosyal Sigortalar Kurumu Başkanlığı Sağlık İşleri Genel Müdürlüğü, Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu Genel Müdürlüğü, Aile Araştırma Kurumu Başkanlığı, Kadının Statüsü ve Sorunları Genel Müdürlüğü,
279 MAHİROĞULLARI,Adnan,“Türkiye’de Sendikalaşma Evreleri ve Sendikalaşmayı Etkileyen
Unsurlar” Başlıklı Makale,Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt 2, Sayı 1 Doç. Dr. Feramuz AYDOĞAN ’ın Anısına,Sivas,2001,s.180-181,
http://www.cumhuriyet.edu.tr/edergi/makale/98.pdf, Erişim: 14.06.2006.
Özürlüler İdaresi Başkanlığı ve Üniversite hastanelerinde görev yapan personel yer almaktadır. Aynı yönetmeliğin 4. maddesine göre bu kurum ve kuruluşların merkez ve taşra teşkilatına bağlı tüm birimler ile yine bu kuruluşlara bağlı döner sermaye, fonlar ve kefalet sandıkları, bağlı ortaklık ve müesseseler de asıl işyerinden sayılır.
Halihazırda bu hizmet kolunda kurulu sendikaların hemen tamamı tüzüklerinde, yönetmeliğin ilgili maddesine ve ekli listenin ilgili kısmına aynen yer vermişlerdir.
Bu hizmet kolunda kurulan sendikaların temel karakteristiği, 1980 öncesinin ideolojik gruplaşmalarının etkilerini üzerlerinde taşıyor olmalarıdır. Hatta üye profilinden, tabandan gelen taleplerinde bu yönde olduğu sonucuna varılabilir. Nitekim söylemleri farklı olan yeni oluşumların, marjinallikten öteye geçemediği görülmüştür.
İkinci önemli unsur ise, sendikal örgütlenmede doğal olan “sendikadan konfederasyonlaşmaya” hiyerarşisinin takip edilmediği, bunun aksine önce konfederasyon çalışmalarının yapılıp, sonrada salt bürokratik ayrıntılar nazarıyla bakılan konfederasyon kurucusu sendikalar örgütlenmeye çalışılmıştır.281 Ancak burada dikkati çeken, kurucular arasında mutlaka sağlık ve sosyal hizmetler kolundan bir üyenin var olduğudur.
1. Türkiye Sağlık ve Sosyal Hizmetler Kolu Kamu Çalışanları Sendikası (TÜRK SAĞLIK – SEN)
18 Haziran 1992 tarihinde kurulan Türk Sağlık – Sen, 4688 sayılı Kanunun yürürlüğe girmesinin ardından, yasal prosedür doğrultusunda 16-17 Şubat 2002 tarihlerinde 1. Olağan Genel Kurul toplantısını gerçekleştirmiştir. Genel Kurul sonrasında yetki mücadelesi hızlandırılmış, neticesinde 31 Mayıs 2002 tarihinde 85.097 adet üyelik formu Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na teslim edilmiş ve Bakanlık tarafından açıklanan sonuçlar, sağlık ve sosyal hizmet kolu kamu
çalışanlarını yapılacak toplu görüşmelerde temsil etme yetkisinin Türk Sağlık – Sen’de olduğunu ilan etmiştir. 2003, 2004, 2005 ve 2006 yıllarında da yetkiyi alan Türk Sağlık-Sen böylelikle 5 dönem boyunca sağlık ve sosyal hizmet kolundaki değişmez yetkili sendika olmuştur.282
Türk Sağlık – Sen, Türkiye Kamu – Sen kurucu üyesi olup, 15.05.2006 tarihi itibariyle toplam üye sayısı 69.288 ve sendikalaşma oranı % 20,71’dir.283 Bütün yurt sathında örgütlenmesini tamamlamıştır.
2. Sağlık ve Sosyal Hizmet Emekçileri Sendikası (SES)
SES 1990’lı yılların başlarında kurulan Tüm Sağlık - Sen, Genel Sağlık-İş , Sağlık - Sen ve Sosyal Hizmet- Sen Sendikalarının birleşmesi ile 1996 yılında kurulmuştur. Kendilerini “ırkına, siyasal düşüncesine, inancına, cinsiyetine bakmaksızın tüm emekçilerin birliği için mücadele eden” sendika, PSI (Uluslararası Kamu Çalışanları Sendikaları Federasyonu), ICFTU (Dünya Özgür İşçi Sendikaları Konfederasyonu) ve ETUC (Avrupa Sendikalar Konfederasyonu) üyesidir. 42 şube ve 42 temsilciliği bulunan SES’nın, hiç örgütlü olmadığı tek il Bayburt’tur.284 Sendikal faaliyetleri ve üyeleri adına talepleri, sendikaların siyaset alanında söz sahibi olabilmesi söylemleri temelinde yoğunlaşmıştır.
SES, ülkemizde KESK üyesi olup, 15.05.2006 tarihi itibariyle toplam üye sayısı 35.707 ve sendikalaşma Oranı % 10,67’dir.285
3. Sağlık ve Sosyal Hizmet Çalışanları Sendikası (SAĞLIK-SEN)
1995 yılında kurulan Sağlık – Sen,286 üyesi olduğu Memur – Sen paralelinde; “Özelde üyelerinin ortak ekonomik, sosyal, kültürel, özlük, mesleki, hak ve menfaatlerini korumayı ve geliştirmeyi genelde ise; ülkemizde cereyan eden her türlü
282 Geniş bilgi için bkz.
http://www.turksagliksen.org.tr/index.php?option=com_content&task=view&id=23&Itemid=41
283 ÇSGB İstatistikleri 2006, http://www.calisma.gov.tr/CGM/4688_istatistik_2006.htm
284 Geniş bilgi için bkz. http://www.ses.org.tr/ses/index.htm, Erişim:14.06.2006.
285 ÇSGB İstatistikleri 2006, http://www.calisma.gov.tr/CGM/4688_istatistik_2006.htm
haksızlık ve hukuksuzluğa karşı çıkmayı temel amaç sayar. Bu amaçların gerçekleştirilmesinde evrensel insan haklarına ve Anayasaya dayanan demokratik, laik, sosyal adalet ve hukuk devleti anlayışı içinde çalışır” söylemleriyle faaliyetlerini yürütür.287
Sağlık – Sen, 15.05.2006 tarihi itibariyle toplam üye sayısı 35.628 ve sendikalaşma oranı % 10,65’tir.288
4. Birleşik Sağlık ve Sosyal Hizmet Kolu Kamu Çalışanları Sendikası (BİRLEŞİK SAĞLIK – İŞ)
SES içinde siyasi grup müdahaleleri sonucu yaşanan “anti-demokratik” bulunan süreci onaylamayan ve “sendika-siyaset” ilişkisinde sendikal bağımsızlığı savunan 41 ilden gelen temsilcilerle yapılan bir toplantı sonucunda “Genel Sağlık-İş sendikal anlayışını devam ettiren” yeni bir sendikanın kuruluş çalışmalarının başlatılması kararlaştırılmıştır. İstanbul’da kurulan Sağlık-İş ve İzmir’ de oluşturulan Merkez İrtibat Bürosu’nun ortak çalışmaları sonucunda 1 Eylül 1997 tarihinde Birleşik Sağlık-İş kurulmuştur. Kendilerini, “siyasal grup ve partilerin güdümünde olmayan, gruplar hukukunu değil, üyenin söz ve karar hakimiyetini öne çıkaran demokratik haklar mücadelesini temel alan, çalışanlarının sorunlarını çözme çabalarından başlayarak bir ekonomik-demokratik mücadele hattı çizen, bağımsız bir sendika” olarak tanımlamaktadırlar.289
Herhangi bir konfederasyona üye olmayan Birleşik Sağlık-İş’in 15.05.2006 tarihi itibariyle toplam üye sayısı 1.022 ve sendikalaşma oranı % 0,31’dir.290
287 Geniş bilgi için bkz.http://www.memursen.org.tr/Haberioku.asp=1&id, Erişim : 14.06.2006
288 ÇSGB İstatistikleri 2006, http://www.calisma.gov.tr/CGM/4688_istatistik_2006.htm
289 Geniş bilgi için bkz.http://www.birlesiksaglikis.org.tr/kurulusumuz.asp Erişim : 14.06.2006
5. Bağımsız Sağlık ve Sosyal Hizmetler Kamu Çalışanları Sendikası (BAĞIMSIZ SAĞLIK – SEN)
3 Nisan 2002 tarihinde kuruluş evraklarını Ankara Valiliğine veren Bağımsız Sağlık – Sen, aynı tarihte kurulduğu diğer 6 bağımsız sendika ile birlikte hareket ederek BASK’nun temelini atmışlardır. Nitekim bu 7 sendika, 11 Nisan 2002 tarihinde de, Ankara Valiliğine, Türkiye’nin 4. Kamu Görevlileri Sendikaları Konfederasyonu olan BASK’nun kuruluş başvurusunu yapmışlardır.291
Kuruluş gerekçelerini kamuoyuna açıklarken, diğer kamu görevlileri sendikalarını kuran ve destekleyenlerin sadece bir kısmının salt örgütlenme ve bu yolla hakların korunması ve geliştirilmesi düşüncesinde olduklarından ve diğer kısmının ise kamu görevlilerinin hak ve çıkarlarını korumak ve geliştirmek gibi bir düşünceleri olmadığından, asıl hedeflerinin siyasi veya ideolojik amaçlara hizmet olduğundan, sendika ve konfederasyonların yönetim ve faaliyetlerinin ilgili parti veya ideolojik merkezlerce belirlendiğinden, hatta sendikaların şube başkanı ve yönetim kurulu üyeleri ile temsilcilerinin görevlendirme veya atamalarının ilgili merkezlerin direktifiyle yapılmaya başlandığından, yola çıkmışlardır. Sonuç itibariyle, birinci grubu oluşturan, salt sendikal faaliyet amacı güdenlerin, ikinci grubu oluşturanlar tarafından sendika yönetimlerinden dışlanıp ve uzaklaştırıldıklarını beyan etmişlerdir. Kendilerini ifade ederken de, sendikaların, sendika tanımına uygun olarak, “üyelerinin ortak ekonomik, sosyal, kültürel ve mesleki hak ve çıkarlarını korumak ve geliştirmek” amacıyla siyasi partilerden, ideolojik gruplardan ve kamu makamlarından bağımsız hareket etmesi gerektiğine inananlar ve eski yapılardan ayrılanlar olarak tanımlamışlardır.292
291 Bu sendikalar; Bağımsız Haber-Sen, Bağımsız Sağlık-Sen, Bağımsız Büro Çalışanları Sendikası
(BÇS), Bağımsız Enerji-Sen, Bağımsız Ulaşım-Sen (BUS), Bağımsız Yapı-İmar Sen ve Bağımsız Tarım Orman Çevre–Sen (BATOÇ-SEN)’di. Bu sendikalara 12 Eylül 2003’te kurulan Bağımsız Eğitimciler Sendikası da katıldı. Ardından 2005 yılında Bağımsız Diyanet Vakıf-Sen, Bağımsız Yerel-Sen ve Bağımsız Kültür Sanat-Sen kuruldu.
BASK kurucu üyesi olan Bağımsız Sağlık – Sen’in, 15.05.2006 tarihi itibariyle toplam Üye Sayısı 934 ve sendikalaşma oranı % 0,28’dir.293 Henüz yaygın bir örgütlenme ağına sahip değildir. Trabzon şubesi gibi bazı bölgelerde kümeleşmeler mevcuttur.
6 – Sağlık ve Sosyal Hizmetler Hizmet Kolunda Kurulu Diğer Sendikalar
Bu kısımda, 15.05.2006 tarihi itibariyle toplam üye Sayısı 7 olan Sağlık Çalışanları Birliği Sendikası (Sağlık-Bir), toplam üye Sayısı 5 olan Anadolu Sağlık Hizmetleri Sendikası (Anadolu Sağlık – Sen) ve toplam üye Sayısı 1 olanHürriyetçi Sağlık ve Sosyal Hizmetler Sendikası (Hür Sağlık-Sen) yer alır.294
Bu üç sendikadan Sağlık – Bir bağımsız olup, Anadolu Sağlık – Sen, Anadolu Kamu – Sen’e ve Hür Sağlık – Sen’de, Hür Kamu – Sen’e üyedir. Her üç sendikanın ortak özellikleri ise sendikalaşma oranlarının ÇSGB istatistiklerine göre (%) 0,00 olması, üye sayıları ve faaliyetleri itibariyle marjinallikten öteye geçememeleri ve kurulu bulundukları hizmet kolunda örgütlenmelerini tamamlayamadıkları gibi, etkin bir faaliyetlerinin de olmamasıdır. Bu sendikaların konumları, şu an itibariyle “kâğıt üstü” nden öteye geçmemektedir.295
B. Sağlık İşkolunda Faaliyet Gösteren İşçi Sendikaları