Kamu Görevlileri Sendikalarının Toplu Görüşme Hakkı

Yasanın getirdiği en önemli yenilik, bugüne kadar yasama ve yürütmenin tek yanlı işlem ve kararları ile düzenlenen konulardan bazılarının ilk kez kamu görevlilerinin sendikal temsilcileri ile kamu işvereninin katıldığı bir toplu görüşmede tartışılmasıdır.Toplu görüşme hakkı, işçi sendikacılığında olduğu gibi tarafları bağlayıcı bir kararla sonuçlanmasa ve yasama ile yürütmenin son karar erkini saklı tutsa da kamu personel rejimimiz açısından bir yenilik olduğu şüphesizdir.249

a. Toplu Görüşmenin Kapsamı ve Tarafları

Yasa, toplu görüşmenin kapsamını ekonomik ve mali nitelikli haklarla sınırlı tutmuştur.Yani memur ve diğer kamu görevlilerinin nitelikleri, atanmaları, görev ve yetkileri, hakları ve yükümlülükleri, ve diğer özlük işleri konularında yasa koyucunun tek yanlı düzenleme yapma erki saklı tutulmuştur.Görüşmenin kamu işvereni tarafını, Kamu İşveren Kurulu; sendika tarafını ise her hizmet kolunda kurulu, yetkili kamu görevlileri sendikaları ile bunların bağlı bulundukları konfederasyonlar teşkil eder.Kamu İşveren Kurulu, Başbakan tarafından görevlendirilen bir Devlet Bakanı’nın başkanlığında, Başbakanlık Müsteşarı, Maliye Bakanlığı müsteşarı, Hazine Müsteşarı, Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarı, Devlet İstatistik Enstitüsü Başkanı (Türkiye İstatistik Kurumu), Devlet Personel Başkanı, Maliye Bakanlığı Bütçe ve Mali Kontrol Genel Müdürü ve Kamu İşveren Sendikası olmak üzere toplam 9 üyeden oluşur.250

Yasa, toplu görüşme yapmaya, mutabakat metnini yada anlaşmazlık tutanağını imzalamaya yetkili sendika tarafını, her hizmet kolunda en çok üyeye sahip sendikalar ile bunların bağlı oldukları konfederasyonlar biçiminde belirtmiştir.

248 _{2006 yılı toplu görüşmelerine katılmak üzere Türkiye Kamu – Sen üyesi 8, Kesk üyesi 1 ve Memur}

– Sen üyesi 2 sendika yetki belgesi almıştır.

249 _{GÜLMEZ,Kamu, a.g.e.,s.513.}

Onbir hizmet kolunun her birinde en çok üyesi bulunan birer sendika ve bunların bağlı bulundukları konfederasyonlar, yetkili sendikal örgütlerdir. Bir konfederasyona bağlı tüm hizmet kollarındaki sendikalardan yalnızca birinin bir hizmet kolunda en çok üyesi bulunan sendika niteliğini taşıması, o konfederasyonun toplu görüşmeye katılması için yeterli olacaktır.251

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, kamu görevlileri sendikalarınca yapılan üyelik bildirimlerini dikkate alarak, her yıl 15 mayıs itibariyle sendikaların üye sayılarını tespit eder; buna göre her hizmet kolundaki yetkili kamu görevlileri sendikaları ile en çok üyeye sahip konfederasyonu belirler ve sonuçları Temmuz ayının ilk haftasında Resmi Gazete’de yayımlar. Bu sonuçlara 5 işgünü içinde itiraz edilmediği taktirde, üye sayıları ile her hizmet kolundaki yetkili kamu görevlileri sendikaları, ve en çok üyeye sahip konfederasyonun yetkisi kesinleşir.Yetki itirazı, yetkili olmadığı belirlenen sendika ve konfederasyonların, yetkili sendikaların, aranan çoğunluk koşulunu gerçekleştirmediğini ileri sürmesidir.Yetki itirazındaki 5 işgünü süresi hak düşürücüdür ve Ankara İş Mahkemesine yapılır. Mahkeme 15 gün içinde kesin kararını verir.252

b. Toplu Görüşmenin Yapılması ve Sonuçlanması

Yetkili sendika ve konfederasyonlar ile kamu işveren kurulu çağrı yapılmasına gerek kalmaksızın toplanırlar.Görüşmenin tarihi yasaya göre 15 Ağustos olup, yerini Devlet Personel Başkanlığı belirler ve en geç bir hafta öncesinden taraflara bildirir.Bu süre yönetmelikte 15 güne çıkarılmıştır. DPB aynı zamanda görüşmenin sekreterya hizmetlerini de yürütür.Taraflar en geç onbeş gün içerisinde sonuçlandırmak zorunda oldukları görüşmenin ilkini izleyen sonraki toplantılarının tarih, yer, gün ve saatini belirleyebilirler.Onbeş gün, uzatılması olanağı bulunmayan kesin bir süredir.Kamu işveren kurulu,Yüksek idari kuruldan gelen önerileri de dikkate alarak toplu görüşme kapsamındaki önerilere ilişkin bilgi ve belgeleri kurula sunar ve toplu görüşmeye başlanır.Taraflar toplu görüşmeye esas olacak önerilerini sunarlar.Toplu görüşmenin gündemi, bu hazırlık çalışmaları ve öneriler dikkate

251 _{GÜLMEZ,Kamu, a.g.e.,s.517.}

alınarak oluşturulur.Görüşmelerin hangi esaslar içinde yapılacağı taraflar arasında belirlenir.Toplu görüşme ile ilgili çalışmaların hızlandırılmasına ve sonuçlandırılmasına yardımcı olmak üzere taraflar eşit sayıda yetkililerin katılımı ile ön çalışma grupları oluşturabilir.15 gün ile sınırlanmış görüşmeler en geç 30Ağustos’ta sona erecektir. Daha erken sonuçlanması mümkün ise de 15 günü aşması mümkün değildir.Toplu görüşmenin tüm konularda anlaşmayla sonuçlanması durumunda düzenlenen mutabakat metni taraflarca imzalanır ve Bakanlar Kurulu’na sunulur.Bu sunum “hemen” yapılmalıdır.Bu belgenin niteliği,bir toplu iş sözleşmesi değil, toplu anlaşma olmasıdır. Mutabakat metni uygun idari, icrai ve yasal düzenlemelerin yapılabilmesi için Bakanlar Kuruluna sunulur. Bakanlar Kurulu üç ay içinde mutabakat metni ile ilgili uygun idari ve icrai düzenlemeleri gerçekleştirir ve kanun tasarılarını TBMM’ne sunar.Bakanlar Kurulu asgari bir metin olarak mutabakat metni ile bağlıdır. Fakat aynı şeyi TBMM için söylemek mümkün değildir.253

c. Uyuşmazlığın Saptanması ve Çözümü

Toplu görüşmenin uyuşmazlıkla sonuçlanması halinde kanun, barışçı yöntem olarak Uzlaştırma Kuruluna yer vermiştir. Sekreteryası DPB tarafından yürütülecek kurul Yüksek Hakem Kurulu Başkanı’nın Başkanlığında, Üniversitelerarası Kurul tarafından, çalışma ekonomisi, iş hukuku, idare hukuku ve kamu maliyesi bilim dallarından seçilecek dört öğretim üyesinden oluşur. Bu üyeler için siyasi partilerin merkez karar ve yürütme kurullarında görev almama koşulu vardır. İki yıl için seçilirler ve üst üste pek çok kez seçilebilirler. Aynı usule göre her bir üye için aynı bilim dallarından birer yedek üye seçilir ve mazeretleri halinde toplantılara yedek üyeler iştirak eder.254

Uzlaştırma kuruluna başvuru onbeş günlük toplu görüşme süresi içinde anlaşma sağlanamaması durumunda iki taraftan birince yapılabilir. Anayasada “anlaşmazlık noktalarının taraflarca imzalanacak bir tutanakla Bakanlar Kuruluna bildirileceği” hükmüne rağmen, yasada bundan bahsedilmemiştir.Uzlaştırma

253 _{GÜLMEZ,Kamu, a.g.e.,s.527-532.}

Kurulunun görevi, üzerinde anlaşma sağlanamayan konularla sınırlıdır.Uzlaştırma kuruluna başvuru üç gün içinde yapılmalıdır.Uzlaştırma Kurulu ne denenmesi ne de kararlarına uyulması zorunluluğu bulunmayan bir organdır.Bir olanaktır.Ancak üç günlük sürenin sessiz geçirilmesi halinde yasada ne yapılacağı hususunda bir düzenleme yoktur. Başvuru halinde Uzlaştırma Kurulu gerek görürse tarafları dinler ve kararını beş gün içinde ve salt çoğunlukla verir.Uzlaştırma Kurulunun kararı zorunlu değil, isteğe bağlıdır. Tarafların bu karara katılması halinde Uzlaştırma Kurulu kararı “mutabakat metni” olarak Bakanlar Kuruluna sunulur.Aksi durumda anlaşma ve anlaşmazlık konularının tümü taraflarca imzalanan bir tutanakla belirtilerek Bakanlar Kurulu’na sunulur. Bakanlar Kurulu her iki durumda da uygun idari, icrai ve yasal düzenlemelerin yapılabilmesi için girişimlerde bulunacaktır. Çatışmacı süreçlerden yoksun olan toplu görüşme sistemi yasama ve yürütme erklerinin tek yanlı bağlayıcı kararları ile sonuçlandığından dolayı eksik bir sistemdir.255

5. Sağlık ve Sosyal Hizmetler Hizmet Kolunda Yapılan Toplu