Sağlık İşletmelerinde Memnuniyet

Müşteri memnuniyetinin temelini toplam kalite yönetimi oluşturmakla birlikte daha önceleri pazarlama kuramcıları tarafından sosyal ve psikolojik açılardan incelenmiştir (Vavra, 1999: 32). Müşteri tatmini kavramı uygulamada ve düşüncede pazarlama literatüründe merkezi bir konumdadır. Tatmin pazarlama aktivitelerinin önemli bir sonucu olması ve müşterilerin yeniden satın alma davranışının oluşmasına sebep olmaktadır. Bu durum da marka sadakatine yol açmaktadır (Churchill ve Surprenant, 1982: 491).

Memnuniyet birçok faktörle ilişkili olan kompleks bir kavramdır. Bu faktörler; yaşam tarzı, geçmiş deneyimler, gelecekten beklentiler, bireysel ve toplumsal değerleri içermektedir (Tarım, 2009: 69). Tanımlamalar memnuniyetin belli bir konuya ilişkin olması bakımından değişiklik gösterebilmektedir. Bunlar (Bozkurt, 2016: 31):

93 • Bir üründen duyulan memnuniyettir.

• Satın alma kararından sonra yaşanan tecrübeden duyulan memnuniyettir. • Mal ya da hizmetin özelliklerinden duyulan memnuniyettir.

• Bireylerin tüketim durumlarından duyulan memnuniyettir. • Bir işletmeden duyulan memnuniyettir.

• Satın alma öncesinde yaşanan deneyimden duyulan memnuniyettir.

Memnuniyetin bir kontrol ve revizyon işlemi olduğu bilinmektedir. Kontrol kavramını fiili durumla reel durum arasındaki farkın tespit edilmesi olarak değerlendirdiğimizde, memnuniyet; herhangi bir mal, hizmet ya da ilişkiden beklentileri ile mevcut mal, hizmet ve ilişkinin müşteri beklentilerini karşılayabilme durumu arasındaki farkın pozitif olmasıdır. Kontrol işleminde ortaya konulan açık genellikle kantitatif olarak ifade edilmektedir. Ancak beklentilerle algıların karşılaştırılması sonucunda farkın genel olarak ölçülemez olduğu bilinmektedir (Halis, 2004: 28).

Mal ve hizmetler tüketicilerin beklentilerine uyarsa memnuniyet ortaya çıkmaktadır. Tüketicilerin memnun olmama durumu ise beklentilerle sonuç arasında fark oluştuğunda ortaya çıkmaktadır. Ürünlerin performansları tüketicilerin beklentilerinden daha iyi ise olumlu bir karşılanma vardır. Bu durum tüketicinin oldukça memnun olduğunu ve kullanmış olduğu mal veya hizmeti yeniden kullanmak isteyebileceğini göstermektedir. Ürünlerin performansı tüketicinin beklentilerinden az ise olumsuz karşılanma ortaya çıkmaktadır. Bu durumda tüketicilerin kullandıkları mal veya hizmetlerden memnun olmadıkları ve alternatif ikame ürünleri tercih edecekleri anlamına gelmektedir. Mal veya hizmetlerle ilgili algılamalar tam olarak beklentilerle buluştuğunda, tüketicilerin beklentilerini karşılamış olacaklardır (Demir ve Kozak, 2013: 195).

Müşteri memnuniyeti, mal ve hizmetleri kullandıktan sonra müşterilerin bilişsel ve duygusal olarak yapmış oldukları değerlendirmeleri barındıran tüketici yargılarına verilen isimdir (Saydan, 2010: 110).

İşletmelerin müşteri ihtiyaçları ile ilgili bir defa karşılandığında biteceğini düşünmeleri doğru değildir. Çünkü müşterilerin ihtiyaçlarında bir süreklilik söz

94

konusudur. Bu nedenle müşteri memnuniyeti ulaşılması zor bir dinamik olarak karşımıza çıkmaktadır. Başka bir değişle, geçmişte mal ya da hizmet almış ve memnun kalmış müşterilerin gelecekte de memnun kalacakları anlamına gelmemektedir. Dolayısıyla müşteri ihtiyaçlarının ilerleyen zamanlarda da karşılanması, müşterilerin alışkanlık ve tercihlerindeki değişimlerin takip edilmesi, bu değişimleri karşılamak için gerekli teknolojilerin edinilmesi, teknolojik gelişmelere ayak uydurulması gerekmektedir (Tekin ve Zerenler, 2012b: 211).

Memnuniyet sürecinin özünü, beklenen ve algılanan ile mal ve hizmetin performansı arasındaki karşılaştırma oluşturmaktadır. Bu sürece geleneksel olarak uyum çelişki süreci adı verilmektedir. Oliver (1980) beklentilerin müşterilerin deneyimlerini ölçmede kullanılabilecek bir araç olduğunu ileri süren ilk araştırmacıdır (Vavra, 1999: 58). Oluşturulan modelde “onay”, “uyum” ve “çelişki” mantığı kullanılmaktadır. Algılanan performans beklentileri karşılıyorsa beklentilerle performans arasında uyum olduğu sonucuna varılabilmektedir. Algılanan performans beklentileri aşıyorsa beklentilerin onaylandığı diğer bir ifadeyle olumlu bir çelişki ile pekiştirildiği sonucuna varılabilmektedir. Algılanan performans beklentilerin gerisinde kalıyorsa beklentileri ile performans arasında bir çelişkinin olduğu sonucuna varılabilmektedir (Vavra, 1999: 59).

Hem sağlık hizmetlerinin yapısından hem de sağlığın kavramının karmaşıklığından kaynaklı olarak bazen memnuniyetsizlik ortaya çıkabilmektedir. Örneğin kemoterapi alan bir kanser hastasının ya da aşı olan bir çocuğun müdahaleler esnasında, hatta müdahalenin sonrasında yapılan işlemlerden memnun kaldığı söylenememektedir. Ama hizmetin sunulmasından dolayı toplumun genelinin elde edeceği kazançlar, özellikle pozitif dışsallıkları olan müdahaleler göz önünde bulundurulduğunda bu tür memnuniyetsizliklerin ihmal edilerek verimlilik, etkinlik gibi unsurların gerçekleşmesinin önemi yadsınamayacaktır. Ancak sağlık hizmeti sunumunda karşılaşılan en istenilmeyen durumda bile hastaların memnun edilmesi en ideal olanıdır (Uz, 1997: 125).

Sağlık kurumlarında hasta tatminini önemli kılan nedenler şunlardır (Tengilimoğlu, 2013: 49-50):

95

• Hastaların tatmin olması sağlık hizmetlerinin bir sonucu olarak ortaya çıkmaktadır.

• Tatmin sağlık hizmetlerinin yapısının, süreçlerinin ve sonucunun irdelenmesini sağlamaktadır. Bunlar hakkında bilgi sağlamaktadır.

• Hasta tatmini ölçüm sonuçları, örgüte bir ayna görevi yaparak kurum ve kuruluşların kendilerini değerlendirmelerini sağlamaktadır.

• Tatmin düzeyi hastaların davranışları üzerinde etkilidir. • Maliyetleri azaltıcı bir etkendir.

• Hasta sadakatini sağlamaktadır.

• Hastaların memnun olması, sağlık kuruluşlarının üstün veya zayıf yönlerinin ortaya koymalarına yardımcı olmaktadır.

• Hizmetlerden memnun olan hastalar, hekim ve diğer sağlık personelinin önerilerine titizlikle uyma eğilimi gösterirler.

• Sağlık hizmetlerinden memnun olan hastalar, ihtiyaç duyduklarında yine aynı sağlık kurumunu tercih ettikleri görülmektedir. Memnun kalmayan hastalar ise hastane hizmetlerine ilişkin deneyimlerini başkalarıyla paylaşmaktadırlar. • İşletme ve işletmenin ürettiği hizmetlerle ilgili pozitif düşünceler

beslenilmesinden kaynaklı olarak işletmenin olumlu bir imaja sahip olmasına katkıda bulunmaktadır.

• İşletmenin ürettiği diğer hizmetlerden/ürünlerden de satın alma eğilimi gösterirler.

• Rakip işletmelerin markalarına, ürünlerine karşı duyarlılıkları daha azdır. Bu çalışmada müşteri tatmini ve müşteri memnuniyeti, hasta tatmini ve hasta memnuniyeti kavramları eşanlamlı olarak kullanılmıştır.