Sınıf Öğretmenlerinin Mobbinge Maruz Kalma Düzeyleri İle

Tükenmişlik alt boyutlarından duygusal tükenme ve duyarsızlaşma ile olumsuz davranışlara maruz kalma arasında istatistiksel açıdan anlamlı, orta düzeyde pozitif bir korelasyon ilişkisi bulunmuştur. Buna göre olumsuz davranışa maruz kalma arttıkça duygusal tükenme ve duyarsızlaşma artmakta; olumsuz davranışa maruz kalma azaldıkça duygusal tükenme ve duyarsızlaşma azalmaktadır.

Tükenmişlik alt boyutlarından kişisel başarıda azalma ile olumsuz davranışa maruz kalma arasında, orta düzeyde pozitif bir korelasyon ilişkisi bulunmuştur. Buna göre olumsuz davranışa maruz kalma arttıkça kişisel başarıda azalma artmakta; olumsuz davranışa maruz kalma azaldıkça kişisel başarıda azalma azalmaktadır. Tükenmişlik ile olumsuz davranışa maruz kalma arasında ise yüksek düzeyde pozitif bir korelasyon ilişkisi bulunmuştur. Buna göre olumsuz davranışa maruz kalma arttıkça tükenmişlik artmakta; olumsuz davranışa maruz kalma azaldıkça tükenmişlik azalmaktadır.

Elde edilen bu sonuçlar; Sürgevil, Fettahlıoğlu, Gücenmez ve Budak (2007); Bucuklar, (2009); Dikmetaş, Top ve Ergin (2011) gibi araştırmacıların yapmış oldukları araştırmalar ile örtüşmektedir. Bu araştırmalarda da mobbingin tükenmişliğin alt boyutları olan duygusal tükenme, duyarsızlaşma ve kişisel başarı ile anlamlı bir ilişkisi olduğu yönünde sonuçlara ulaşılmıştır. Kutlu’nun (2006) internet üzerinde oluşturduğu web sitesi aracılığı ile yaptığı araştırma sonuçlarında da, çalışanlara yönelik yıldırma eylemleri ile tükenmişlik arasında pozitif bir ilişki bulunmuş ve yıldırma eylemleri boyutları ile tükenmişlik boyutlarından duyarsızlaşma ve duygusal tükenme arasında istatistiksel açıdan güçlü bir korelasyon olduğu, kişisel başarı ile yıldırma eylemleri arasında negatif bir ilişki

olduğu saptanmıştır.

Sınıf öğretmenlerinin olumsuz davranışa maruz kalma düzeylerinin artması duygusal tükenme düzeylerini arttırmaktadır. Elde edilen bulgulara göre, katılımcıların olumsuz davranışa maruz kalma düzeylerinin duygusal tükenme düzeylerini yordama gücü % 44’tür. Yani tükenmişliğin alt boyutlarından duygusal tükenme boyutunu etkileyen etmenlerden % 44’ünün mobbinge maruz kalmaya bağlı olduğu sonucuna ulaşılabilir. Sınıf öğretmenlerinin maruz kaldığı mobbingin, tükenmişliğin duygusal tükenme boyutunun anlamlı bir yordayıcısı olduğu belirlenmiştir.

Sınıf öğretmenlerinin olumsuz davranışa maruz kalma düzeylerinin artması duyarsızlaşma düzeylerini arttırmaktadır. Elde edilen bulgulara göre, katılımcıların olumsuz davranışa maruz kalma düzeylerinin duyarsızlaşma düzeylerini yordama gücü % 35,2’dir. Yani tükenmişliğin alt boyutlarından duyarsızlaşma boyutunu etkileyen etmenlerden % 35,2’sinin mobbinge maruz kalmaya bağlı olduğu sonucuna ulaşılabilir. Sınıf öğretmenlerinin maruz kaldığı mobbingin, tükenmişliğin duyarsızlaşma boyutunun anlamlı bir yordayıcısı olduğu belirlenmiştir.

Sınıf öğretmenlerinin olumsuz davranışa maruz kalma düzeylerinin artması kişisel başarıda azalma düzeylerini arttırmaktadır. Elde edilen bulgulara göre, katılımcıların olumsuz davranışa maruz kalma düzeylerinin kişisel başarıda azalma düzeylerini yordama gücü % 20,1’dir. Yani tükenmişliğin alt boyutlarından kişisel başarıda azalma boyutunu etkileyen etmenlerden % 20,1’inin mobbinge maruz kalmaya bağlı olduğu sonucuna ulaşılabilir. Sınıf öğretmenlerinin maruz kaldığı mobbingin, tükenmişliğin kişisel başarıda azalma boyutunun anlamlı bir yordayıcısı olduğu belirlenmiştir.

Sınıf öğretmenlerinin olumsuz davranışa maruz kalma düzeylerinin artması tükenmişlik düzeylerini arttırmaktadır. Elde edilen bulgulara göre, katılımcıların olumsuz davranışa maruz kalma düzeylerinin tükenmişlik düzeylerini yordama gücü % 48,1’dir. Yani tükenmişliği etkileyen etmenlerden % 48,1’inin mobbinge maruz kalmaya bağlı olduğu sonucuna ulaşılabilir. Sınıf öğretmenlerinin maruz kaldığı mobbingin, tükenmişliğin anlamlı bir yordayıcısı olduğu belirlenmiştir.

Lapoza ve arkadaşları tarafından yapılan araştırma sonuçları bu araştırmayı destekleyici olarak gösterilebilir. Bu araştırmada yıldırma eylemleri ile tükenmişlik arasında istatistiksel açıdan pozitif ilişkiler bulmuşlardır. İş yerlerindeki liderlerin çalışma arkadaşları üzerinde etkili olması ve çalışma ortamını idare etme güçleri

tükenmişlik üzerinde etkili olup mağdurları derinden etkilemektedir (Akt: Matthiesen ve Einarsen, 2004: 338). Zapt’ın (1999) araştırma sonuçları da, itibar ve sosyal ilişkilere saldırılar, özel hayata müdahale eylemleri ve psikolojik sağlık sorunları ve tükenmişlik arasında güçlü bir korelasyona işaret etmiştir. İş arkadaşları tarafından destek gören çalışanların, daha az sosyal izolasyona yönelerek tükenmişliği daha az yaşadıkları sonucuna ulaşılmıştır. Aynı zamanda araştırmanın bulgularını Einarsen, Raknes ve Matthiesen’in (1994) yaptığı araştırma sonuçları desteklemektedir. Onların yaptığı çalışmada da yıldırmanın en fazla, aşırı iş yükünden kaynaklanan düşük tatmin, işyerindeki sosyal iklim, uygulanan liderlik tarzı, rol çatışması ve rol belirsizliğiyle ilgili olduğuna dikkat çekilmiştir. İş yerindeki rol belirsizliğinin ise iş yükünü arttırarak çalışanlarda tükenmişlik yarattığı belirtilmektedir.

Dick ve Wagner (2001), iş yerinde yıldırma ile tükenmişlik arasında % 25’lik bir ilişkinin bulunduğuna ve yıldırmayla beraber iş yükünün tükenmeye yol açtığı bulgusuna ulaşmışlardır. Tanhan ve Çam’a (2011) göre öğretmenlerin yıldırma yaşamaları ile kişisel başarı sergilemeleri arasında negatif bir ilişki vardır. Grunau (2007) 129 öğretmen üzerinde gerçekleştirdiği çalışmasında mobbingin tükenmişliği yordama yeterliği bulunduğu sonucuna ulaşmıştır. Bununla beraber mobbing’in öğretmenlerin tükenmişlik düzeylerinde meydana gelen değişimin (varyansın) % 36’sını açıkladığı sonucu elde edilmiştir.

Okullarda, mobbinge maruz kalma, sosyal izolasyon, baskı ve sözel taciz olayları öğretmenlerde stres yaratan bir faktör olarak görülmektedir. Aynı zamanda diğer öğretmen arkadaşlarının çeşitli yıldırma eylemlerine maruz kalmaları ve bu durumlara bizzat şahit olunması öğretmenlerde stres ve kaygıya neden olmaktadır. Olağanüstü durumlar bahane edilerek öğretmenlerin iş yükünün arttırılması, işsizlik sorunu nedeni ile öğretmenlerin işini kaybetme korkusu, öğretmenler arasındaki rekabet, zamana karşı yarışma gibi etkiler bedensel ve zihinsel yorgunluğu beraberinde getirerek, öğretmenlerde tükenmişliğe neden olmaktadır. Tüm bunlara bakıldığında mobbinge maruz kalma ile tükenmişlik arasında yüksek düzeyde ilişki bulunması doğaldır.