: Sürdürülebilirliğin Kesişen Dairelerle (Üçlü Alan) İfade Edilmesi

Kaynak: Eren, 2012:119.

Şema 1.1’ de sosyal, çevresel ve ekonomik alanların kesişimleri sonucu ortaya çıkan karşılıklı etki alanları vurgulanmaktadır. Ekonomik, sosyal ve çevresel alanların karşılıklı etkileşimi içinde her üç bölgenin de ortak olarak kesişim alanı sürdürülebilir bir dinamiğe işaret etmektedir. Bu bölge aynı zamanda “kazan-kazan-kazan” bölgesi (Partner, 2012) olarak da adlandırılabilmekte ve üretim ve tüketim sürecinde ortaya çıkan ekonomik, sosyal ve çevresel maliyet ve kazançların dengeli dağıldığı bir alanı tanımlamaktadır.

Sosyoekonomik alan, Eren’in (2012: 122) de vurguladığı gibi hem sosyal hem de ekonomik yaşamı birlikte gözeten ve düzenleyen bir dinamik içerir. Bu bölge gelir dağılımı, beşeri kalkınma, istihdam politikaları, iş ve ticaret ahlakı, çalışma ekonomisi, sosyal politikalar, beşeri sermaye kalitesi, iş gücü piyasası, sosyal güvenlik yasaları gibi insan faktörünü doğrudan etki altına alan bir yapı arz eder.

TCE sorununun, bu açıdan sosyoekonomik alanın sürdürülebilirliği konusu ile önemli ilişkisi bulunmaktadır. Sosyal ve ekonomik alanda cinsiyete bağlı olarak ortaya çıkan eşitsizlikler, kaynakların etkin kullanılmasını engellerken, sürdürülebilirliğinin sağlanması açısından da problemlere neden olmaktadır. Öncelikle insan kaynaklarının iyi yönetilmesi, günümüz ekonomilerinde en önemli konusu olmaktadır. Kabaş’ın (2009: 316) da vurguladığı gibi eşit miktarda doğal kaynaklara sahip ülkelerin insan kaynakları ve insan kapasiteleri farklı olduğunda çok farklı kalkınma patikalarında ilerledikleri görülmektedir. Ülkelerin eşit miktarlarda yatırım yapmalarına rağmen çok farklı düzeylerde üretim yaptıkları görülmüştür.

Bunun en önemli nedeni insan kaynaklarının ve insanların sahip olduğu becerilerin farklı olmasıdır.

TCE sorunu da insan kaynaklarının etkin kullanılması açısından cinsiyete bağlı olarak gelir dağılımı eşitsizliği, kayıtdışılık, toplam emek stokunun eksik istihdamı ve beşeri sermaye gücünün zayıf kalması gibi birçok soruna neden olarak toplumsal refahı olumsuz etkilemektedir. Diğer yandan TCE sorununun çözümüne yönelik olarak kimi politikalar-reformlar-projeler hedef grup üzerinde doğrudan etkiye sahip iken kimi politikaların etkileri dolaylı bir yol izleyebilmektedir.

Örneğin yoksullukla mücadeleyi hedefleyen programlarda doğrudan gelir destekleri kısa vadede geliri artırarak, gelir yoksulluğuna karşı etkili olurken, uzun vadede desteklerin etkisinin ne olacağı bu politikanın diğer politikalarla ilişkisine, etkileşim düzeyine göre değişecektir (Şener, 2011 :7).

TCE sorunun çözümüne yönelik olarak uygulanabilecek politikalar genel olarak bazı ana başlıklar altında toplanabilir. Bunlar, kadın ve erkeğin aynılığını sağlama hedefi ile oluşturulan politikalar (eşit istihdam oranı, eşit ücret, eşit işsizlik oranı vb); kadın ve erkeğin farklılığından yola çıkarak, kadınlara özel politikalar (çocuk ve bağımlı bakımı için kamusal hizmetler); cinsiyet rollerini dönüştürücü politikalar (aile ve profesyonel yaşamın uyumu, yarı zamanlı çalışma, bakım izinleri) olarak sınıflandırılabilir (Dedeoğlu, 2011).

Bu nedenle sürdürülebilirliği oluşturan toplumsal, ekonomik ve çevresel bileşenler ayrı ayrı ele alındığında ortaya çıkacak sonuçların diğer bir bileşen için uzun vadede olumsuz sonuçlara neden olabileceği de hesaba katılmalıdır (Ozmehmet, 2010: 3).

BM’nin SB kapsamında ele aldığı ele aldığı konular, ekonomik kalkınma, küresel ekonomik ortaklıklar ile tüketim ve üretim kalıplarını kapsamaktadır (Tablo 1.1).

Tablo 1.1: BM’nin SB Kapsamında Ele Aldığı Konuların Sosyoekonomik Alanla İlişkisi

Tema Alt Tema Temel Gösterge Diğer Göstergeler

Ekonomik Kalkınma kurulabilmektedir. Bu göstergelerden birincisi makroekonomik performans, AR-GE yapısı ve istihdam alt başlıklarını içermektedir. Cinsiyete göre istihdam durumu ve kadın beşeri sermaye gücü ile tasarruflar açısından önemli olan cinsiyete bağlı gelir dağılımı göstergeleri makroekonomik performansı etkileyecektir.

Diğer yandan dış ticarette düşük ücret oranlarına sahip olması yanında kayıtdışı ekonomik faaliyetlerin yoğunlaştığı sektörler ve hizmet ticareti olarak finans ve turizm sektörlerinde de kadın emeği önemli bir rol üstlenmektedir. Bu açıdan küresel ekonomik ortaklıkların sürdürülebilirliği açısından kadın emeğinin önemi ortaya çıkmaktadır. Ayrıca ekonominin maddi yoğunluğunu ve yenilenebilir enerji kaynaklarının sürdürülebilirliği bağlamında üretim ve tüketim kalıpları da bir diğer unsur olmaktadır.

TCE sorunu SB’yi çeşitli kanallardan etkilerken, aynı zamanda büyüme de toplumsal cinsiyet eşitliğini etkileyecektir. Çünkü hızla büyüyen pazarlarda ekonomik baskılar cinsiyet ayrımcılığının çok daha maliyetli olmasına neden (USAID, 2008:5) olmakta ve bunun sonucunda da maliyetlerde ortaya çıkan artış eşitsizliklerin azaltılması yönünde bir baskı doğuracaktır.

Bu açıdan özel bir üretim faktörü olarak kadın emeğinin ekonomik katılımcılık, beşeri sermaye gücü, gelir olanakları, ev ve iş yaşamı arasındaki çalışma zamanının etkilediği doğurganlık oranı ile bağımlı nüfus oranı ilişkisi açısından etkinlik sorunu, çeşitli kanallar aracılığıyla makroekonomik değişkenleri de etkilemektedir.

Özellikle eğitim durumundaki sürekli iyileşme hızı ile azalan DOG oranlarının olası etkilerinin bu süreçte belirleyici olduğu ancak kadınların işgücüne düşük katılımını açıklamaya yönelik olarak kadın işgücü arzını engelleyici sosyo demografik faktörlerin özellikle etkili olduğu dikkat çekmektedir (PREMUE, 2003:72).

SB’nin yoksul yanlısı ve özellikle “kadın yoksul yanlısı” olması gerekir. Yapılan çalışmalarda yoksul yanlısı büyümeyi etkileyen en önemli faktörlerden ikisi ekonomik büyüme ve gelir dağılımı eşitsizliği olarak gösterilmektedir. Bu iki faktörün dışında özellikle yoksulluk ve büyüme üzerinde etkili olan faktörler de yoksul yanlısı büyümeyi etkilemektedir. Bunlar eğitim, serbest ticaret, enflasyon, hükümet harcamaları, finans piyasası, tarım politikası, ödemeler dengesi, demokrasi, hukuk sistemi, özgürlükler, altyapı gibi konular yer almaktadır.

Bu faktörler için bir genelleme yapmak oldukça güçtür. Çünkü ülkeler için yoksulluk, büyüme ve gelir dağılımı kavramlarının her biri farklı nedenlere dayanmaktadır (Yıldız, 2009: 46-49). Bu açıdan ekonomik ve sosyal yaşamda cinsiyet eşitliğinin sağlanması ekonomiyi etkilemektedir. Bu etkiler farklı kanallardan ve çoğaltan etkisiyle olumlu olarak yansıyacaktır (Şema: 1.2).

Şema 1.2: Ekonomik ve Sosyal Yaşamda Cinsiyet Eşitliğinin Sağlanmasının